Историческая информатика в Казахстане: теория, историография, методики и технологии 07. 00. 09 Историография, источниковедение и методы исторического исследования
| Вид материала | Автореферат |
- Историография генезиса рынка и предпринимательства в Казахстане во второй половине, 855.64kb.
- Отечественная историография российского либерализма начала ХХ века, 904.44kb.
- Отечественная историография советско-монгольских приграничных отношений в 1960-1990, 283.39kb.
- Отечественная историография о роли США в развязывании "холодной войны". Раздел 07., 598.2kb.
- Отечественная историография о роли иностранного капитала в экономике Урала в последней, 398.92kb.
- Отечественная историография большой императорской фамилии царствования александра, 348.14kb.
- Отечественная историография большой императорской фамилии царствования александра, 347.73kb.
- Отечественная историография помещичьих и буржуазных партий россии, 628.73kb.
- Программа для вступительных экзаменов в аспирантуру по специальности 07. 00. 09 Историография,, 186.51kb.
- Демографически-структурная теория и ее применение в изучении социально-экономической, 602.01kb.
07.00.09 – Тарихнама, деректану және тарихи зерттеулер әдістері мамандығы бойынша
«Қазақстандағы тарихи информатика: теориясы,тарихнамасы, әдістемесі және технологиялары»
атты тарих ғылымының докторы дәрежесін алу үшін қорғалатын диссертацияның
ТҮЙІНІ
Диссертация қоғамды ауқымды ақпараттандыру жағдайында тарих ғылымдарының даму заңдылықтары мен негізгі ойларын зерттеуге, тарих ғылымдары мен интеграторлық ғылымдар кешенінің пәнаралық өзараықпалдастығын, тарих білімінде және тарих ғылымында теоретикалық және қолданбалы аспектілердің қазіргі заманғы ақпараттандыру технологияларында қолданылуы; информатика және квантативті тарих, деректану пәнаралық өзараықпалдастықтың нәтижесінде дамыған, деректану және қолданбалы математикада, сонымен қатар тарихи информатикада, тарих тоғысында пайда болған біздің еліміздегі шетелдегі квантативті тарихтың қалыптасу және даму мәселелеріне арналған.
Диссертациялық жұмыстың мақсаты қазақстанның тарих ғылымының тарихи жаңа бағыты үшін амалдармен тарихи зерттеулерді амал-тәсілдермен әдістемелік және технологиялық қамтамасыздандыру, тарихи информатикада тарихнама және теория мәселелерін кешенді зерттеу болып табылады.
Диссертацияның алға қойған мақсатын жүзеге асыру келесі негізгі міндеттерді талап етіп отыр:
- тарих ғылымдарын бүтіндей, теоретикалық және қолданбалы деректану, іргелі және кешенді ғылымдар-математика және информатикамен пәнаралық өзараәрекеттестігінің объективті қажеттілігін жаңа әдіснамалық жолдар негізінде дәлелдеу;
- ақпарат туралы үйрену мәліметтерінде категориялды-айғақ көрсеткіштерін инстуциональды өзгерістер жүйесінде деректанулық зерттеулер тәжірбиесінде анықтау;
- жаңа ақпараттық технологиялардың тарихи зерттеулерде қолданылуын және олардың іс жүзінде жүзеге асырылуының тарихи информатикамен квантативті тарих бойынша зерттеулердегі негізгі теоретикалық жолдарын анықтау;
- қазіргі заманғы ақпараттық технологияларының қосымша сласын тарихи зерттеулерге және тарихи білімге жүйелеу, олардың іс жүзіндегі қолданылуын көрсету;
- тарих ғылымың өзарабайланысымен өзарабайланыстылығындағы тарихи дәстүрлер мен тарихи информатикадан құрылған және олардың Қазақстандық тарихында бейнелеуін ақпараттандыру және математикаландыру үрдісінің заңдылықтары мен негізгі ойларын айқындау;
- Қазақстандағы тарихи информатика және квантативті тарихтың даму және қалыптасу ерекшеліктерін ашу және ғылыми зерттеуді пән аралық деңгейде қарқынды жүргізу артықшылықтары мен негізгі мәселелерін анықтау;
- математико-статистикалық және үлгілік талдау негізінде бұқаралық тарихи құбылыстарды өлшеу әдістері мен негізгі қағидаларын ашу, бұқаралық сипаттағы деректерді қолдану шегі, «бұқарлық дерек» ұғымымен байланысты терминдерді анықтау;
- тарихи информатиканы амал және тәсілдермен зерттеу ағымында тарихи деректерге бағдарланған – дерек пен бағдарланған мәселе жолдарын қарым-қатынасын анықтау;
- Қазақстан тарихын оқытуда тарихи қорлар мен мәліметтердің іс жүзіндегі мәнін бейнелеу;
- Қазақстанда элетронды мұрағаттың қалыптасу ағымын талдау;
- Қазақстан Республикасының тарихи білімінде жаңа ақпараттық технологиянын қолданудың мүмкіндіктері мен болашағы зор бағыттарын зерттеу.
Диссертацияның теоретикалық қоры мен әдіснамалық негізі. Бұл жұмыстың идеялық – теоретиқалық негізі когнетив жайындағы ғылымның құндылығымен танымдық, әлеуметтік детерминделген Т. Кунның іргелі пікірлерімен байланысты жекелеген парадигмалық тарихи – ғылыми тұжырымдарының ережесі болып табылады. Сонымен қатар уақытша қалыпсыздығы арқылы, сонымен бірге «ғылыми төңкеріс» дамыған Т. Кунның ғылым жайлы тұжырымдарынан ортаңғы ережелерінің бірінен тарихи ақпарат қалыптастыру ұғымы үшін өте маңызды ұсынылады.
Теоретикалық зерттеу құрушы, сонымен қатар ақпараттың қазіргі заманғы тұжырымдары мен теоретиқалық деректенудың негізгі қағидаларын, қазіргі заман қоғамын ақпараттандырудың объективті сипатын ұғындыруға мүмкіндік беретін қазіргі заманғы ақпараттық қоғам тұжырымдарында қорланады. Заттың және объектінің ерекшелігін ашу үшін маңызды, бұл жұмыс жалпы ғылым теория жаратылыстану және әлеуметтік – гуманитарлық ғылымдар мен жасалған нақты ғылыми тұжырымдар және әдіс – тәсілдер ұсынады.
Зерттеу барысында ұсынымдар мен ұсыныстар қалыптасты:
- Қазақстанда тарихи информатиканың қалыптасуы ңақты – тарихи қолданбалы зерттеу XX ғ. 90-шы жж. ортасында басталады, бірақ біздің елімізде бұл пәннің теоретико-әдіснамалық мәселелері осы салада ғылыми зерттеулерді интенсификациялау қажеттілігіне байланысты ғылыми талдаудың тақырыбы болмады;
- Қазақстанның тарихи ақпараттанудан артта қалуды жеңу үшін бұл ғылыми пән жалпы әлемдік ойлардың дамуынан тарихи зерттеулерде ақпараттық технологияларды қолдануға жалпы амал тәсілдер ойлап шығару өте қажет, сонымен қатар, тарихи мәліметтер қорын құру, компьютерлендірілген құрылымдық талдаулар, мәтіндік бейнелі және басқада деректерді, ойлап шығару, тарихи құбылыстарды және ағымдарды кескіндеу, ақпараттық желіні және т.б. қолдану қажет;
- Тарихи дерекке қазіргі заманғы ақпараттық теория тұрғынынан ықтималды және шынайы игеруші ретінде субъективті және объективті қарастыруға мүмкіндік береді. Бүгінгі күнде қазақстандық тарихшылар үшін жаңа ақпараттық әдістерді қолдану мен тарихи деректерді өңдеу технологиясының әдісін жасау ең басты міндеттердің бірі;
- Категориальды терминологиялық құралды ақпараттық қазіргі заман теориясында қолдану және ақпараттық қоғам тұжырымы тарихи ғылым мен білімін ақпараттандыру ағымында оданда тереңірек ойлауға мүмкіндік береді; Қазақстанның қоғамдық даму зандылықтары мен негізгі ойларын айқындайды.
- Қазақстанның тарихи ғылымында ғылымды ақпараттандыру үрдісінің артқан жағдайында қазіргі заманғы ақпараттық технологияны қолдана отырып тарихи деректерді өндеумен байланысты, жаңа тапсырмаларды шешіп, түрлендурі қажет әдіснамалық мәселелерді өңдеп оның гносеологиялық мүмкіндіктерін айқындау;
- Қазақстанда тарихи инфоматиканың болашақта одан әрі дамыту мақсатында әлемдік үрдістер деңгейінде және еліміздегі тарих факультеттерінде міндетті ғылымы және оқыту пәні ретінде, сонымен қатар математиктермен информатиктерді тарих ғылымдарына ақпараттық технология мен математикалық әдістерді қолдану ерекшеліктеріне бейімдеу неғұрылым тиімді қажеттілік болып табылады.
Диссертация көлемі мен құрылымы. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, бес бөлімнен, қорытындыдан, пайдалынылған деректер тізіменен және қосымшыдан тұрады.
SUMMARY
Saule A. Zhakisheva
«Historical computing in Kazakhstan: theory, historiography, methodics and technologies»
07.00.09 - Historiography, Sourcement and
Methods of Historical research
Dissertation for the Doctoral Degree in Historic Sciences
This dissertation is dedicated to studying of main tendencies and regularities of historical science development under conditions of major informatization of society, interdisciplinary interaction of complex sciences-integrators and historical science; theoretical and applied aspects of modern information technologies implementation in historical science and histprical education; problems of establishing and development in our country and abroad quantitative history, emerged at the junctureof history, источниковедения and applied mathematics, as well as historical computing, which has developed as a result of interdisciplinary interaction of source study, quantitative history and informatics.
The aim of dissertation is complex investigation of the problems of theory mehodical provision of investigations by means and ways new for Kazakhstan historical scientific trend.
The realization of the above mentioned aims required the solution of the following issues:
- substantiate on the base of new methodological approaches objective requirements of interdisciplinary interaction of historical science in the whole, theoretical and applied source study in particular with fundamental and complex science -mathematics and informatics;
- to determine conceptual- categorical apparatus in the system of institutional changers in source study investigations practice in the light of doctrine of informatics;
- to determine basic theoretical approaches in new informational technologies application in historical research and its practical realization in research in quantitative history and historical computing;
- to systematize the spheres of application of modern informational technologies to historical research and historical education to display their practical application;
- to reveal basic tendencies and regularities of mathematization and informatization processes of historical science with the interconnection and interdependency from established historiographic tradition of historical computing and its reflection in Kazakhstan historiography;
- to reveal the peculiarities of establishing and development of quantitative history and historical computing в Kazakhstan and to define main problems and priorities in scientific researches intensification at the international level;
- to determine terminology, connected with the notion “mass source” the levels of mass sources application, to reveal main principles and methods of mass historical events on the base of mathematical statistic and model analysis;
- to determine a balance of source oriented and problem oriented approaches to historical source in the process of their investigation by means and ways of historical computing;
- to display practical meaning of historical base and data banks in history of Kazakhstan studying;
- to analyze the process of formation of electronic archives in Kazakhstan;
- to investigate the opportunities and perspective trends of application of new informational technologies in historical education of Republic of Kazakhstan.
Methodological base and theoretical base oа dissertation. Idea-theoretical base of this paper are several issues of paradigmal historic-scientific concept T. Kun, connected with his fundamental views on cognitive, perceptive, social determinative value of science; on objective transition of science from one qualitative state to another by changing previous, sputtered out by new paradigm. The most significant as well, for understanding of historical computing establishing is one of the central aspects of T. Kun conception on science, developing through time gaps, is “scientific revolutions”.
Theoretical constituent of research is also based on modern concepts of informational society, giving opportunity to realize objective feature of modern society informatization, main principles of theoretical source study and modern concept of information.
Significant meaning for subject specifics disclosure and the object of this paper is public theories synthesis of general scientific theories, approaches and methods and precise scientific concepts, worked out by social humanitarian and natural sciences.
The following suggestions and recommendations had been formulated in the process of research
- the establishment of historical computing in Kazakhstan started from mid 90th of the ХХ century from real historical applied research, though theoretical-methodological problems of this discipline in our country did not become the subject of scientific analysis so in this connection it is required to intensify scientific research in this sphere.
- in order to overcome existing significant retardedness of Kazakhstan historical computing from international tendencies of this discipline development, working out of general approaches to informational technologies in historical research is of extreme significance, the creation of historical data base, computer analysis of structural, text, image and the rest sources, historical events & processes modeling, informational nets application and so on.
- informational approach to historical source from the point of view of modern theory of information gives opportunity to consider it as limitless source of real and potential, subjective& objective, direct & indirect information. Today, the implementation and development of new informational technologies, methods and techniques of historical sources processing is becoming prioritative goal for Kazakhstany historicians.
- categorical–terminological apparatus of modern theory of information implementation and concept of informational society gives opportunity to realize deeper the processes of historical science& education informatization, to reveal regularities and tendencies of public development in Kazakhstanа.
- in Kazakhstan historical science under conditions of rapidly developing processes of science informatization, the determination and solution of new goals, connected with implementation of modern informational technologies of historical data processing is required, the development of methodological issues, and its gnoseological potential determination.
- aiming further development of historical computing in Kazakhstan at the level of international tendencies it is required to implement this scientific & educational discipline more effectively, as mandatory at historical faculties of our county institutions, as well as simultaneous training of mathematicians & informatics, adapted to specifics of mathematical methods and informational technologies implementation in historical science.
The structure and volume of dissertation. The dissertation paper consists of Introduction, five parts, Summary, the list of the sources used and appendices.
Подписано в печать 18.11.2010 г.
Бумага офсетная. Формат бумаги 60х84 1/16.
Объем 2,5 уч.-изд. л. Тираж 150 экз. Заказ № 530.
Отпечатано в типографии издательства КарГУ им. Е.А. Букетова
100012, г. Караганда, ул. Гоголя, 38