Geum.ru

1. Засяленне беларускіх зямель. Фарміраванне этнічных супольнасцей. Галоўныя перыяды этнічнай гісторыі Б

Вид материалаДокументы
Подобный материал:
1   2   3   4   5   6
§ 3. Літаратура і мастацтва

Духоўны стан грамадства ў значнай ступені знаходзіць адлюстраванне ў літаратуры.

Прыкладна з 1953 г. у беларускай літаратуры, як і ва ўсесаюзнай, намеціліся новыя тэндэнцыі, звязаныя з актывізацыяй грамадскага жыцця.

Вельмі плённымі для беларускай драматургіі былі канец 60-х – 70-я гады, калі быў створаны шэраг п’ес, якім было суджана стаць літаратурнай класікай.

Велізарную ролю ў культурным жыцці рэспублікі іграў Вялікі тэатр оперы і балету.

У музычнай культуры ў пасляваенныя гады інтэнсіўна развіваюцца жанры сімфоніі і інструментальнай музчыкі.

Развівалася выяўленчае мастацтва. У першыя пасляваенныя гады мастакі знаходзіліся пад яркім уражаннем гераічных падзей Вялікай Айчыннай вайны і партызанскага руху.

У манументальным мастацтве важнейшай тэмай сталі бяспрыкладны гераізм і ўздым народнага духу ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

Беларуская культура мінулых дзесяцігоддзяў духоўная, глыбокая і таму атрымала прызнанне за межамі рэспублікі.


48. Асноўныя этапы палiтычнага развiцця Беларусi ў 1985—1997 гг.

У сярэдзiне 80-х гадоў Савецкi Саюз апынуўся перад шэрагам праблем. Запавольванне сацыяльна-эканамiчнага развiцця стварыла неабходнасць рэфармавання палiтычнай сiстымы, абнаўлення ўсiх сфер жыцця савецкага грамадства. У сувязi з гэтым XXVII з`езд КПСС (1986), XIX Усесаюзная канферэнцыя КПСС вызначылi палiтыку перабудовы, якая ўключала ў сябе правядзенне эканамiчнай рэформы, рэформы палiтычнай сiстэмы, сацыяльная i культурнай сфер жыцця савецкага грамадства, стварэння прававой дзяржавы.

Адначасова з пачаткам правядзення рэформ на Беларусi ствараецца палiтычная апазiцыя. Гэты працэс паччынаецца з арганiзацыi ў 1986—87 гг. шматлiкiх аматарскiх нефармальных аб`яданняў па iнтарэсах. К канцу 1987 г. у iх дзейнасцi пачынае праяўляцца цэнтралiзацыя i палiтызацыя. Пачынаючы з крытыкi тагачаснай канцэпцыi гiсторыi Беларусi, найбольш актыўная частку апазiцыi стварае «Камiтэт-58», пашырае сваю дзейнасць мiнская «Талака», якiя пераўтвараюцца па сутнасцi ў палiтычныя арганiзацыi. У кастрычнiку 1988 г. намаганнямi гэтых аб`яднанняў ствараецца арганiзацыйны камiтэт Белаўрскага народнага фронту, устаноўчы з`езд якога дабыўся ў Вiльнюсе ў чэрвенi 1989 г. К 1991 г. БНФ арганiзацыйна афармiўся ў апазiцыйную палiтычную арганiзацыю, меўшую антысавечкую i анутыкамунiстычную накiраванасць.

Лозунг перабудовы «Больш дэмакратыi, больш сацыялiзму» у першыя гады гэтага працэсу па сутнасцi рэалiзоўваўся ў першай яго частцы. Гэта абумоўлена памылкамi i пралiкамi кiраўнiцтва КПСС – КДБ, якiя былi дапушчаны ў распрацоўцы i правядзеннi палiтыкi перабудовы. Адсутнiчала канкрэтная, навукова-абгрунтаваная праграма, не былi вызначаны мэты i канчатковыявынiкi. Па сутнасцi выкарыстоўваўся iншы лозунг: «Больш капiталiзму, больш разбуральнай дэмакратыi». Катастрафiчна знiзiўся ўзровень жэцця людзей, пагоршылася iх сацыяльнае становiшча. Гэта прывяло да таго, што значная частку людзей стала абвiнавачваць у гэтым КПСС, сацыялiстычныя iдэалы абясцэньвалiся, узнiкла цiкавасць да дзеяння палiтычнай апазiцыi.

Увядзенне ў жнiўнi 1991 г. надзвычайнага становiшча, дзейнасць ГКЧП, нерашучасць М.Гарбачова прывялi да разбурэння камунiстычнай партыi Савецкага Саюза, дзейнасць якой была забаронена ў лiстападзе 1991 г., маемасць яе канфiскавалася. Тое ж самае было зроблена i на Беларусi. (Гэты антыканстытуцыйны акт быў адменены ў Расii i Беларусi ў 1993 г.). Па сутнасцi, адбыўся дзяржаўны пераварот – пачатак працэсу рзвала СССР.

Першым крокам на гэтым шляху з`явiлася дыскусiя аб «незаконным» далучэннi Прыбалтыйскiх рэспублiк да СССР у 1940 г., якая закончылася падпiсаннем М.Гарбачовым указа аб выхадзе Лiтвы, Латвii i Эстонii з СССР. У хуткiм часе былi прыняты дэкларацыi аб дзяржаўным суверэнiтэце Расii, Украiны i iншых рэспублiк. 27 лiпеня 1990 г. Вярхоўны Савет Беларускай СССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнiтэце рэспублiкi. Дзяржаўны пераварот лета-восенi 1991 г. дадаў новы штуршок да развiцця гэтага працэсу. У жнiўнi 1991 г. Вярхоўны савет БССР надаў статус канстытуцыйнага закона Дэкларацыi аб суверэнiтэце, у вераснi быў прыняты Закон аб назве Беларускай СССР, якая пачала называцца Рэспублiка Беларусь.

Восеь снежня 1991 г. у Белавежская пушчы кiраўнiкi Расii, Беларусi i ўкраiны (Б.Ельцын, С.Шушкевiч, Л.Краўчук), iгнаруючы вынiкi рэферэндума 1991 г., дэнансавалi дагавор 1922 г. аб утварэннi СССР i тым самым канчаткова разбурылi вялiкую i магутную дзяржаву. На руiнах СССР была створана аморфная нежыццяздольная Садружнасць Незалежных Дзяржаў.

15 сакавiка 1994 г. Вярхоўны Савет Рэспублiкi Беларусь прыняй новую Канстытуцыю – Асноўны Закон Рэспублiкi Беларусь. Беларусь, па канстытуцыi, з`яўляецца ўнiтарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавай, якая валодае вяршэнствам i паўнатой улады на сваей тэрыторыi. Канстытуцыяй уведзена прэзiдэнцкая форма кiравання. 10 лiпеня 1994 г. першым Прэзiдэнтам Рэспублiкi Беларусь абраны А.Р. Лукашэнка.


49-50. Сац-эк і палітычнае становішча Б ў сучасны перыяд. Міжнародныя сувязі РБ.

У палітычным спектры Рэспублікі Беларусь яскрава выдзяляюцца тры асноўныя накірункі.

Першы з іх – праварадыкальны, буржуазны. Яго асноўнымі мэтамі з’яўляюцца буржуазная рэстаўрацыя, пераўтварэнне сацыялістычнага ладу ў капіталістычны, адмаўленне ўсіх здабыткаў апошніх дзесяцігоддзяў.

Другі накірунак у палітычным спектры – леварадыкальны, сацыялістычны. Яго галоўнымі мэтамі з’яўляюцца аднаўленне савецкай улады і сацыялістычнага грамадства, спробы павярнуць кола гісторыі назад.

Такім чынам, і праварадыкальны (буржуазны) і леварадыкальны (сацыялістычны) палітычныя накірункі сёння дыскрэдытаваны. І за правымі і за левымі партыямі і рухамі Беларусі ідзе меншасць насельніцтва.

Трэці накірунак развіцця грамадства, які заключае ў сабе ўсё лепшае, што выпрацавалі капіталізм і сацыялізм. Гэта – элементы самарэгулявання ў рыначнай эканоміцы, высокая арганізацыя вытворчасці з арыентацыяй на канчатковы вынік, дысцыпліна працы, высокая прадукцыйнасць працы, паваротлівасць і мабільнасць у галіне навукова-тэхнічнага прагрэсу, выкананне буйных дзяржаўных праграм сацыяльна-эканамічнага развіцця і г.д.

Здабыткі сацыялізму – элементы сацыяльна-эканамічнай прадказальнасці ў планавай эканоміцы, дзяржаўнае кіраўніцтва выкананнем буйных сацыяльна-эканамічных праграм, навукова-тэхнічны прагрэс у вядучых галінах, стабільнасць грамадства і ўпэўненасць людзей у заўтрашнім дні, моцная сацыяльная палітыка ў інтарэсах большасці народа – права і абавязак працаваць, адукацыя, ахова здароўя, пенсіённае забеспячэнне, жыллё, камунальныя паслугі і г.д.

Ідэя трэцяга шляху развіцця грамадства, пабудовы грамадства сацыяльнай справядлівасці, адсутнічае ў праграмах цэнтрысцкіх партый і рухаў Беларусі. У апошніх ёсць фразеалогія і правых і левых партый і рухаў. Яны хітруюць, лаўчацца, хаваюць свае сапраўдныя палітычныя мэты. Людзі бачаць гэта і не хочуць звязваць з імі свае надзеі на будучыню.

Якім шляхам пойдзе развіццё беларускага грамадства – пакажа будучае, дзень заўтрашні.


51. 2. Развіццё культуры Рэспублікі Беларусь на сучас-ным этапе.

Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця, абвяш-чэнне дзяржаўнай незалежнасці рэспублікі вызначылі накірунак развіцця культуры Беларусі. У змяніўшыхся ўмовах выразна праявіліся новыя яе рысы:

1) паступовае пераадольванне ідэалагічнага і дзяржаўнага кантролю ў культуры;

2) пашырэнне альтэрнатыўных форм і жанраў развіцця культуры;

3) нацыянальна-культурнае адраджэнне;

4) вяртанне гістарычнай спадчыны беларускага народа.

Разам з тым у сувязі з крызісам скараціліся дзяржаўныя выдаткі на дзейнасць устаноў культуры, што негатыўна адбілася на ўстановах навукі і культуры.

На сучасным этапе вялікая работа праводзіцца па адрад-жэнню беларускай мовы і беларускай культуры. У 1990 г. была прынята цэлая Дзяржаўная праграма развіцця беларускай мовы і іншых нацыянальных моў. Многія школы перайшлі на навучан-не на роднай мове. З'явіліся новыя тыпы навучальных устаноў:

ліцэі, гімназіі, каледжы. Недзяржаўныя ВНУ, якіх на 1998 г. налічвалася 17, сталі альтэрнатыўнымі дзяржаўным ВНУ. У якасці самастойнага прадмета вывучаецца гісторыя Беларусі. У 1995. у адпаведнасці з вынікам рэферэндума статус дзяржаўнай так-сама атрымала і руская мова. Паслядоўна ідзе працэс фарміра-вання нацыянальнай сістэмы адукацыі. Аднак праблемай па-куль што застаецца матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне навучальных устаноў.

На новую ступень развіцця паднялася ў 90-я гады бела-руская літаратура. Вялікі ўклад уносяць В. Быкаў, С. Грахоўскі, А. Звонак, А. Лойка, Н. Гілевіч, У. Арлоў, Р. Барадулін, Г. Бураўкін, В. Зуёнак і інш.

У 90-я гг. выдадзены дзесяткі даследванняў па гісторыі і культуры Беларусі. Паявіліся працы па энтагенэзу беларусаў, па гісторыі Полацкага княства, Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы

Паспалітай. Сярод іх працы М. Біча, М. Ермаловіча, Г. Штыхава. Выдадзены працы па гісторыі У. Ластоўскага, М. Доўнар-Заполь-скага і інш. Важнае значэнне для распрацоўкі канцэпцыі гісторыі Беларусі мела Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў у 1993 г. У 1994—1995 гг. выйшлі "Нарысы гісторыі Беларусі".

У тэатральным мастацтве набыццё творчай свабоды пры-вяло да далейшага павышэння яго ролі ў жыцці грамадства. Былі створаны новыя тэатры і тэатральныя калектывы: драм-тэатр у Мазыры, Слоніме, тэатр-студыя ў Мінску, першы ў Беларусі прыватны тэатр у Гомелі. У рэпертуарах многіх тэат-раў вядучае месца занялі спектаклі па нацыянальнай тэматыцы. Падзеяй у тэатральным жыцці стала пастаноука спектакля "Тутэйшыя" Я. Купалы, оперы "Дзікае паляванне караля Стаха" у пастаноўцы У. Солтана.

Традыцыйным стала правядзенне музычных фестываляў "Славянскі базар" у Віцебску, "Мінская вясна", "Беларуская сакавіца" і інш.

Такім чынам, на сучасным этапе культура Беларусі зрабіла значныя поспехі, і дасягненні яе пераважаюць тыя цяжкасці і недахопы, якія яшчэ не пераадолены ў развіцці Рэспублікі Бе-ларусь.


52.