Сопоставительная лингвокультурология: сущность, принципы, единицы 10. 02. 20 сравнительно-историческое, типологическое и сопоставительное языкознание
| Вид материала | Диссертация |
- -, 426.73kb.
- Концепт «недосказанность» в английской и русской лингвокультуре, 258.89kb.
- Концепты эмоций в английской и русской языковых картинах мира, 261.84kb.
- Средства выражения хезитации в устном армянском дискурсе в типологической перспективе, 443.28kb.
- Вербализация концепта «международный терроризм» в русском и английском языках (на материале, 297.93kb.
- Сопоставительный анализ фразеологических единиц с компонентом фитонимом в английском, 923.49kb.
- Проблемы лексикографического описания фразеологических единиц (на материале английского,, 1870.73kb.
- Отраслевая техническая терминология современного таджикского языка (в сопоставлении, 1813.16kb.
- Шифр специальности, 210.85kb.
- Грамматические типы текстов деловой письменной речи (на материале английского, немецкого, 441.77kb.
Статьи и тезисы в сборниках материалов республиканских конференций.
45 Межкультурная коммуникация в речевом общении казахов и русских. // Материалы республиканской научно-практической конференции, посвященной 85-летию со дня рождения доктора педагогических наук, профессора Г.А. Мейрамова и 40-летию основания кафедры методики и практики русского языка и литературы «Актуальные проблемы функционирования и преподавания языка и литературы». – Караганда, 2003. – С.24-28.
46 Лингво-когнитивная модель мира: сущность и основные понятия. // Материалы республиканской научно-практической конференции. «Проблемы языка в современной научной парадигме – VII Седельниковские чтения». – Павлодар, 2007. – С. 26-31.
47 Язык и культура: основные этапы изучения. // Материалы республиканской научно-теоретической конференции «Духовное развитие Казахстана и новая языковая политика» сек. - №3 (Роль образования в становлении духовной личности). КазУМОиМЯ. – Алматы, 2007.
48 Адам өміріндегі әлем көрінісінің маңызы мен орны. // Ұлттық ғылым академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы Рабиға Сыздықтың 85-жылдығына орай өткізілген ғылыми-теориялық конференцияның материалдары «Әдеби тіл және қазақ тілінің өміршеңдігі». Ахмет Байтұрсынұлы атындағы тіл білімі институты. – Алматы, 2009. – 31-35 бет.
Статьи в межвузовских сборниках:
49 Орыс және қазақ тілдеріндегі бата беру. // Межвузовский сборник научных трудов «Лингвокультурологическое сопоставление и перевод». АГУ им. Абая. – Алматы, 2000. – С. 22-26.
50 О лингво-когнитивной модели мира. // Межвузовский сборник научных трудов «Язык: система, функционирование и моделирование». Сборник научных трудов, посвященный 60-летию известного казахстанского ученого-лингвиста Ахметжановой З.К. Министерство образования и науки Республики Казахстан. Казахский национальный педагогический университет имени Абая. – Алматы, 2007. 2-7 декабря. – С. 57-63.
Әлімжанова Гауһар Мұқташқызы
САЛҒАСТЫРМАЛЫ ЛИНГВОМӘДЕНИЕТТАНУ: ПӘНІ, ҚАҒИДАЛАРЫ, БІРЛІКТЕРІ
10.02.20 – салыстырмалы-тарихи, типологиялық және салғастырмалы тіл білімі мамандығы бойынша филология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефератының
ТҮЙІНІ
Тілдің мазмұндық және функционалдық жақтарына жалпы қызығушылығын білдірген лингвистиканың қазіргі даму кезеңі зерттеудің өзекті мәселелеріне адамның ішкі дүниесін айқындайтын тілдің шынайылылықпен ішкі және сыртқы байланыстарын зерттеу мәселесін жатқызады. Осыған сәйкес интегративтілік, «семантикалық» сияқты қазіргі лингвистикалық теорияларға тән сипаттар қалыптасады.
Бүгінгі таңда мәдениет феноменіне қызығушылық артып отырғандықтан, тіл мен мәдениет, жеке тұлғаның дамуында тіл мен мәдениеттің рөлі секілді мәселелер өзектендірілуі тиіс.
Зерттеу нысаны салғастырмалы лингвомәдениеттанудың теориялық және әдіснамалық негіздемелері болып табылады.
Зерттеу пәні ретінде өз семантикалық құрылымында ұлттық-мәдени бөлігін қамтитын тіл мен сөйлеу бірліктерінің функционалдық мәні, салғастырмалы зерттеу қағидалары қолданылады. Бұл бірліктер лингвокультурема терминімен біріктіріледі.
Зерттеу мақсаты салғастырмалы лингвомәдениеттануды өзінің дербес нысаны, салғастырмалы лингвомәдени сипаттаудың зерттеу және бірліктерінің қағидаларымен сипатталатын лингвомәдениеттанудың дербес бөлімі ретінде негіздемесі болып табылады. Яғни:
1)салғастырмалы лингвомәдениеттанудың мәнін сипаттау;
2)салғастырмалы лингвомәдениеттанудың негізгі қағидаларын анықтау;
3)салғастырмалы лингвомәдениеттанудың бірліктерін, лингвомәдени бірліктерінің түрлері мен сипатын және бірліктер арасындағы өзара қарым-қатынасты анықтау;
4) салғастырмалы лингвомәдениеттанудың негізгі бағыттарын көрсету.
Осыған сәйкес диссертациялық жұмыста төмендегідей міндеттер қойылып, өз шешімін табады:
1)лингвомәдениеттанудың көптеген мәселелерін талдау негізінде салғастырмалы лингвомәдени зерттеулердің ерекшеліктерін анықтау;
2)салғастырмалы лингвомәдени зерттеулердің нысанын айқындау;
3)мәнді жалпы ғылыми қағидаларды кешенді түрде талдауды пайдалана отырып, лингвомәдениеттанудың ерекшелігін ескере отырып, салғастырмалы лингвомәдени зерттеудің негізгі қағидаларын негіздеу;
4)салғастырмалы лингвомәдени талдаудың негізгі бірліктерін және бұл бірліктер арасындағы қатынастарды анықтау және сипаттау;
5)салғастырмалы лингвомәдени зерттеулердің сипатын анықтайтын негізгі көрсеткіштерді анықтау және оның негізінде салғастырмалы лингвомәдениеттанудың негізгі бағыттарын белгілеу;
6)белгіленіп алынған қағидаларды әрекетті суреттеу үшін салғастырмалы лингвомәдени зерттеудің негізгі бөлігін ұсыну;
7)сөйлеу қызметінің лингвомәдени бөліктерінің сипаты мен түрлерін анықтау.
Сөздіктерден, анықтамалардан, ғылыми және танымал әдебиеттерден алынған тілдік және коммуникативтік бірліктер, 10 тілдің иелерімен (респондеттердің саны – 2600) жүргізілген бірқатар тәжірибе арқылы алынған материалдар, сонымен қатар жеке бақылау және интроспективалық талдаудың нәтижелері зерттеудің материалы болып табылады. Талданған бірліктердің жалпы саны – 4828.
Зерттеу жаңалығы тіл білімінің жеке бағыты ретінде салғастырмалы лингвомәдениеттанудың кешенді ғылыми негізделуі алғаш рет қарастырылғандығымен анықталады. Алғаш рет салғастырмалы лингвомәдени зерттеу барысында сақталуға тиісті қағидалар жүйесі қарастырылады. Салғастырмалы лингвомәдени сипаттаудың бірліктер шеңбері және олар арасындағы өзара қатынастар алғашқы рет анықталады. Тіл мен сөйлеу жүйесіндегі лингвомәдени бірліктер анықталады.
Зерттеудің теориялық құндылығы. Диссертациялық зерттеу салғастырмалы лингвомәдениеттану лингвистиканың жаңа бағытын негіздейді: салғастырмалы лингвомәдениеттанудың мәні анықталып, салғастырмалы лингвомәдениеттанудың қағидалары негізделіп, салғастырмалы лингвомәдениеттанудың негізгі ұғымдары мен бірліктері сипатталып, лингвомәдени бірліктердің толық жіктемесі құрастырылып, лингвокультуреманың әр тобында жеке, негізделген жіктемелер ұсынылып, лингвомәдениеттанудың басқа пәндермен байланысы анықталды.
Зерттеудің болашақтағы бағдары көптеген проблемалардың тереңделуі мен кең жайылуы, диссертация көлемінің шектеулілігіне байланысты қарастырылған: лингвокультуреманың типтеріне байланысты лингвомәдениеттанулық суреттеудің (аксиологиялық, вербальсіз және т.б.) түрлі модельдерінің құрылуы болжамданады.
Summary
of the thesis submitted to confer the scholarly degree “Doctor of Philological Sciences”
with specialization 10.02.20-the comparative and historic, typological and contrastive linguistics
Gaukhar M.Alimzhanova
Contrastive lingvoculturology: essence, principles, units
The contemporary stage of linguistics development, distinguished by overall interest to content and functional aspects of language, focuses its researches not only on internal but also on external relations of language with reality which it reflects, and with a human being, inner world of whom it represents. In accordance with it, such typical features of contemporary linguistic theories as integrity, “semanticity” are formed.
Therefore the interest to the phenomenon of culture today isn`t revived by chance, such issues as language and culture, twofold role of language and culture in the development of a personality are inevitably actualized.
The object of the research is theoretical and methodological bases of contrastive lingvoculturology.
The subject of the research is functional essence, principles of contrastive research of language units and speech/parole that contain national-cultural component in their semantic structure. These units go under a common term – lingvoculturem.
The aim of the research is to ground contrastive lingvoculturology as an independent branch of lingvoculturology, characterized by the presence of independent object of research, principles of investigation and units for contrastive lingvocultural description, namely:
1) to characterize the essence of contrastive lingvoculturology;
2) to determine main principles of contrastive lingvoculturology;
3) to define units of contrastive lingvoculturology, types and nature of lingvocultural units and correlation between them;
4) main trends in contrastive lingvoculturology.
In this connection the following tasks are set to be solved in this thesis:
1) to define specificity of contrastive lingvocultural researches on the basis of analyzing huge amount of issues and problems in lingvoculturology;
2) to define the object of contrastive lingvocultural researches;
3) to ground main principles of a contrastive lingvocultural research, taking advantage of complex approach to analyzing essential common-scientific principles and specificity of lingvoculturology;
4) to reveal and describe main units of contrastive lingvocultural analysis and correlation between them;
5) to reveal main parameters, defining the nature of contrastive lingvocultural researches, and on their basis to trend main tendencies in contrastive lingvoculturology;
6) to present a part of the contrastive lingvocultural research in order to illustrate the principles we have singled out;
The material for investigation is presented by linguistic and communicative units, found in dictionaries, reference books, scientific and popular literature, the material resulting from the experiments with native speakers of 10 languages (number of respondents - 2600), also by way of personal observation and introspective analysis. The total number of units analyzed is 4828.
The scientific novelty of the thesis is determined by representing the complex scientific foundation of contrastive lingvoculturology for the first time as an independent separate trend in linguistics. For the first time the system of principles that must be preserved in a contrastive lingvocultural research has been singled out. For the first time a range of units for contrastive lingvocultural description and correlation between them has been defined. Lingvocultural units in the system of language and speech has been described for the first time.
The theoretical value of the thesis lies first of all in the fact that the dissertational research represents a new trend in linguistics - contrastive lingvoculturology: the nature of contrastive lingvoculturology has been defined, the principles of contrastive lingvoculturology have been grounded, the main notions and units for contrastive lingvoculturology have been characterized, the complete classification of lingvocultural units has been worked out, within each group of lingvoculturems separate classifications have been presented which have been grounded by us, the connection of lingvoculturology with other related disciplines has been defined.
Perspectives of research were considered in the deepening and extending opportunities of many problems, which due to limits of dissertation were considered in not a full volume. It is expected to construct different models of contrastive lingvo-cultural description of lingvoculturem (communicative, linguistic, speech-behavioral, axiological, non-verbal and others) on the material of various-systematic languages.