С. Л. Сауытбеков туралы ќысќаша маѓл±мат

Вид материала

Документы

Содержание Сейтен Сауытбеков және халық педагогикасы Развитие и модернизация художественного образования В Омской области

Подобный материал:

• Кодекс жобасы жалпы және арнайы бөлімнен тұрады, 85.38kb.
• Әбу Насыр әл – Фараби, 23.31kb.
• Юрист әкімшілік құқық бұзушылық туралы, 5824.88kb.
• Лекции по математике выпуск, 812.39kb.
• В. А. Каймин Информатика Учебник, 2601.27kb.
• В. А. Каймин Информатика Учебник, 2602.83kb.
• В. А. Каймин Информатика Учебник, 2601.15kb.
• Предмет изучения материаловедения, 256.09kb.
• Биосфера туралы В. И. Вернадский iлiмi, 48.99kb.
• Список основных трудов Сафуанова Ильдара Суфияновича. Об аффинных частях алгебраи­ческих, 24.49kb.

Сейтен Сауытбеков және халық педагогикасы

Жұмажанова З.Ә.,- Солтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы,

Кішкенекөл кентінің мектеп-гимназия мұғалімі


Қазақ халқының тәлім-тәрбиесінің түп-төркіні халық педагогикасы. Ол сан ғасырлардан бері атадан балаға мирас болып келе жатқан тәрбиенің жинақталған тәжірибесі. Халық тәжірибесін жинақтап, өмірде қолдануда ұстаз-жазушы Сейтен Сауытбековтың өмір жолы, еңбектері кейінгі ұрпаққа үлкен сабақ. Оның еңбектерін іңгәлаған баладан бастап, есейген шақта да, адам өмір бойы тәлім-тәрбие нәрін халықтан алатыны һақ. Адам қоғамы жаратылысынан бастап, жақсы өмір сүруі үшін болашақтан зор үміт күтіп, сол үшін еңбек етіп қиыншылықтармен күресіп келеді. Жақсы өмір сүру үшін қазақ баланы еңбек етуге тәрбиелеген.

Тәрбие жұмыстары кейде нәтижелі, кейде нәтижесіз болады. Сондықтан қоғамдағы ең жоғары сатыда тәрбие тұрады. Тәрбие мәселесімен Абай да, Ыбырай да, Мағжан да және басқа ағартушы азаматтар айналысқан. Бірақ қоғамның әр дәуірінің өзіне тән ұғымы, қасиеті және тәрбиесі болатыны анық. Бала тәрбиесі өмір талабына сай өзгеріп отырады. Негізінен үлгі-өнеге қабылдауға балалық шақ үлкен әсер етеді. Балалар айналасындағы үлкен-кіші, туыстарының, достарының қарым-қатынастарына көздері қанады, керегін өздерінше алады. Осы байқағыш, қабылдағыш қасиеттер негізінен олардың бойында адамгершілік қасиеттер арқылы қаланады. Ал, адамгершілік қасиет – халық тәрбиесінде. Ендеше, баланы нағыз азамат ететін күш осы – халықтық тәрбие.

Балалар бойындағы тежеуге келмейтін қасиет – еліктегіштік. Олар көбінесе үлкендердің ісін, жүріс-тұрысын қайталайды. Мысалы, жаңа жыл кешінде бір қарт ұстаз өзінің туыстарына, көршілердің балаларына шырша орнатып, оларға сыйлықтар алған. Балалар қуанышында шек болмаған. Соңында әр бала өз үлесін ала келгенде, екі сусын, екі нан жетпей қалған. Қарт ұстаз сұрастыра келе оның «иелерін» тапқан. Сөйтсе, үш бала рұқсатсыз сыртқа апарып жеп-ішкен екен. Осы жағымсыз істің сырын ашқанда олар: «тойда үлкен кісілер қораның сыртына апарып ішеді ғой, біз де солар сияқты қызық көріп ішіп-жедік» ,- депті, ағынан жарылған балалар.

Қазақ халқында неше түрлі ырым-сырымдар бар. Мысалы қыз қоштасу ретінде «сыңсу» айтса, үлкендер оған басу айтып, ақыл беріп «жұбату» өлеңін айтқан. Шашу шашылып, ақ тілек айтвлған. Ол дәстүр бүгінде өз мәнін жойған емес. «Сыбаға асу деген бар». «Есіңе алсаң ескіден сақта»,-деп, сүр етке жас етті қосып асқан. Мүшенің болуы шарт. Әр мүшенің бір дәлелді ырымы бар.

Бірде бір ғалым-ұстаз қазақ тілінен дәріс беріп тұрғанда, бір студент: «Қазақтар асық жілікті неге құрметтейді»,- деп сұрапты. Сонда ғалым жауапқа 1,5 сағат уақытын жіберген екен. Осыдан-ақ халықтық тәрбиенің маңызы зор екендігін байқауға болады.

Халықтық педагогика өмірден алынады. Өмір –тірек. Тірек біз үшін ауыл адамдары, қарттар, білікті азаматтар. Сондықтан мейірімді аналардан, қайырымды қарттардан ақыл-кеңес алу, тәлім-тәрбие алу еш уақытта өшпейді. Соның бір дәлелі – Шал ақын ауданы, Балуан ауылында өткен «Сейтен тағылымдары» атты семинар.

Мектебімізде «Тағылымды тәрбие» айлығы өткен еді. Онда «Негізгі тағылым – ел үшін емірене еңбек ету өнеге», «Сырласайық, жаным», «Ермін деген жігітті кеңшілікте сынама» атты мазмұнды іс-шаралар өтті. Халық педагогикасы айдай анық, жұлдыздай жарық ата-бабалар салған ізбен өскелең ұрпақты болашаққа жетелеріне сеніміміз мол.

«Ел ішінде сау келсең, тағылым айтпас ер ме едің

Жол көрсетіп сонда өлсең, арманым бар дер ме едің»,-деп дана Абай тегін айтпаса керек. Әр халықтың тағылымы өзіне асыл мұра екендігін естен шығармай, бала тәрбиесінде қолдануды жетілдіре түссек А.Байтұрсыновтың: « Балам дейтін жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан болсын»,- деген сауалына нақты жауап табылары сөзсіз.

Жалпы, Сейтен Сауытбековтың өмір жолы, еңбектері бүгінгі ұрпақ үшін ең маңызды тағылым жолы деп білеміз. Атамыз қазақтың «әке балаға сыншы», «әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер», деген нақыл сөздері – осындай ұлағатты істерден бастау алса керек. «Жақсы – жан сүйсіндіреді» деген мақал бар. Жақсы деген сөз – жақсы іс кімнің болсын мерейін өсіреді. Соған жету үшін балалық шақ тәрбиесіне көп көңіл бөлу қажет. Жас шыбық қалай иілсе, бала тәрбиесін де солай июге болады. Сондықтан болар С.Сауытбековтың: «үйренбесең жасыңда, түк те болмас басыңда» деп, жас кезді нақтылай «атың жақсы болса - дүниенің пырағы, балаң жақсы болса – екі көздің шырағы»деп, бала тәрбиесіне ерекше мән бергеніне көз жеткіземіз.

Халық педагогикасында баланың үлкенін өзінен кішілерге қамқоршы, ақылшы, өнегелі, үлгі болатындай етіп «ағаға – іні қарап өседі», «ағасы бардың жағасы бар», «ағаның үйі ақ жайлау» деген тәлімдік қағидаларды басшылыққа ала отырып, тәрбиелегенін білеміз. Қазақ дәстүрі жалпы адам сыйлауға баулиды. Үлкенге сәлем беру, орын және жол беру, үйге келсе төрге шығару, жөн сұрау, қайырымды болу, сондай-ақ: көп жаса, таудай бол, Алланың нұры жаусын деген сөздермен тілек-ілтипат білдірудің де көп мәні бар.

Халық өлеңдерінде, мақал-мәтелдерінде, жұмбақ-жаңылтпаштарда, жырларда тәрбиенің қамтылмайтыны жоқ. Халық педагогикасының сан қырын ұстаз-жазушы Сейтен Сауытбеков еңбектерінің көмегімен шешуге болады. Сейтен мұраларынан әр оқиғаның, заттың, әр адамның жас ерекшелігіне қарай жақсы-жаман, пайдалы-пайдасыз жақтарын анықтауға болатын: аңыз әңгіме, ертегі, өсиет-нақылдарын кездестіруге болады. Әділ іс, әділ шешім ғана халық педагогикасына жол ашатынын байқауға болады. Ардагер ұстаздың «Поэмалар, өсиеттер» жинағында, мысалы «ата-анадан басқаның, дүниеден бәрі табылар»,- деуі, әр адам үшін ең қымбаты да, асылы да өз ата-анасы. Сондықтан ата-ананы қадірле деп ақыл қосса, мына бір жерде: «өмір сені білсе де, сен өмірді біліп болмассың», яғни, адамның білгенінен білмейтіні көп, тек талпыну, іздену керек деп, үміттендіріп қояды.

Сондай-ақ, бала болса да даналардай ой тастайтын, келешегі зор балаларға сенім арту керектігін мына жолдар арқылы көз жеткізуге болады:

«Адам болар баланың, айтқан сөзі оң болар», десе, ал ізгілікке және кіщіпейілділікке тәрбиелеудің бір белгісін: «ұстаз барда тіліңді тый, ұстаз барда қолыңды тый» деп білдірген.

Сейтен Сауытбеков халық тағылымының маңыздылығын тіпті, сәбиге арналған батасында анық көрсетеді. Автор:

«Ары адал жаны жаз – құрбысынан қалмасын

Қаныш пенен Мұқандай – тасқа бассын таңбасын»,- деп, қазақ тәрбиесіне тән ардың, адал жанның тазалығына мән бергендігінің өзі өнеге. Сондай-ақ:

«Бала тілін білмеген, ана тілін білмейді

Ана тілін білмеген, дана тілін білмейді» деуі, жас сәби өзін туған анасының тілінде сөйлеуі керек. Ал туған анасы өз ұлтының ана тілінде сөйлемесе, бала қайдан сол ұлттың даналарын біледі деп, өкінішін білдіреді.

Ал мына өлең шумағында екі қарама-қайшы ұғымды салыстыра көрсеткен:

«Білімдімен бір жүрсең, білмегенді білерсің

Ноқайменен бір жүрсең, ұяттан болар үлесің»,- деп, білімнің керектігін, оның өмірден өз жолыңды табуға себепкер болатындығын айта келе, баланың жаман жолға түсуге жол бермеу керектігін нұсқаған.

«Адам туа жаман емес, жүре жаман болады» деуі, немесе «білмесең де ұқсап бақ» деп, бала өміріне әр адам үлкен үміт артады. Сол үміттің тамыры Сейтен Сауытбековтың еңбектерінде ақыл, кеңес, өсиет, баланың жауапкершілігін нақтылай түсуде тапсырма ретінде жеңіл мазақтамалармен, сұрақ-жауаптармен берілуі – халық тағылымының бала тәрбиесінде маңызы зор екенін айқындайды. Ұлттық салт-дәстүрлер де халық педагогикасының негізін құрайды. Оның жақсы жақтарының өзін бір жақты алмауымыз қажет. Мысалы, киіз үйді баспана дейміз, көшіп қонуға ыңғайлы дейміз, сонымен бірге архитектуралық мұра деп білуіміз керек. Өткені, оның әр бөлігі бір жақсылықты, бір ырымды білдіреді деп санаймыз.


Қазақтың ғалым-педагогтарының оқушыларға ұлттық тәрбие беру және оған болашақ мұғалімдерді дайындау бойынша

еңбектеріне мазмұндық талдау


Қ.Бөлеев.,- педагогика ғылымдарының

докторы, профессор, Тараз қаласы


Қазақ халқының ұлы ағартушы -педагогтары, ойшылдары мен қоғам қайраткерлері А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, М.Дулатов, Х.Досмұхамедов өз еңбектері арқылы қазақ этнопедагогикасының қалыптасуына теориялық алғышарттар жасады. Олар бүкіл қазақ халқына ұлттық тәрбие беру, ол үшін қазақтың ұлттық мектебін жасау, ол мектептегі ұлттық тәрбиенің мақсаты, міндеттері, мазмұны, әдістері мен құралдары және нәтижесін негіздеді. Сол арқылы олар ХХ ғасырдың басында қазақ халқының болашағын ойлап, оның мектебінің ұлттық болуы, қазақ тілінің тазалығын, мектептегі білім мазмұнының қазақ халқының ұлттық мәнімен, оның ұлттық рухымен бірлікте болуын дәлелдеді.

М.Жұмабаев өзінің «Педагогика» атты төлтума оқулығында «Әрбір ұлттың бала тәрбие қылу туралы ескіден келе жатқан жеке-жеке жолы бар. Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып, көп буын қолданып келе жатқан тақтақ жол болғандықтан, әрбір тәрбиеші, сөз жоқ, ұлт тәрбиесімен таныс болуға тиіс» десе, Ж.Аймауытов «Тәрбие» атты мақаласында тәрбие ғылымын зерттеу қажеттігін «Бұл күнге дейін тәрбие ғылымы – кейінгі басқышта жүрген ғылым» екенін ескерткен.

Қазақ ұлтынан тұңғыш педагогика ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесіне ие болған профессор Т.Тәжібаев өзінің 60-шы жылдардың басында жазған «Ауылдағы қазақ балаларының тәрбиесі және Қазақстанның мектептері» атты мақаласында «Қазақтардың мәдени өмірінде фольклор, музыка, қолданбалы өнер және халықтың тәрбиелік дәстүрлері басты рөл атқарған» дей келіп, қазақ балаларының ауылдардағы тәрбиесі халықтық педагогика негізінде жүргізілгенін айтып, қазақ педагогикасының тарихында алғаш рет «халықтық педагогика» терминін былай ендіріпті: «Халықтың сан ғасырлық тәжірибесін, ойы мен мұң-мұқтажын білдіретін мақалдар мен мәтелдерде қазақтың халықтық педагогикасы көп жинақталған».

Қазақ халық педагогикасын зерттеу қажеттігі туралы қазақ ғалымдары арасынан ең алғаш пікір айтқан профессор М.Ғабдуллин еді. Ол өзінің «Ата-аналарға тәрбие туралы кеңес» атты ғылыми-зерттеу еңбегінде былай деп ой қозғаған: «Қазақ халқының өмірінен орын алған тәрбиенің тарихын жан-жақты түрде қарастыру өз алдына зерттелетін мәселе. Біздің мақсатымыз – революцияға дейінгі қазақ арасында жас ұрпақты еңбек пен ерлікке тәрбиелеуде халықтың нені арман еткенін және баланы жастайынан тәрбиелегенде, өсе келе кім болуын көздегенін шолып өту. Мұндай шолудың керек болып отырған себебі, біріншіден, халқымыздың бала тәрбиелеудегі өткен кездегі арман-мақсатымен танысу, екіншіден оларды бүгінгі күннің тілек-міндеттерімен салыстыру еді».

Мұндағы автордың мақсаты, қазақ халқының сан ғасырлық ұлттық тәлім-тәрбиелік дәстүрлерімен елді таныстыра отырып, болашақ зерттеушілерге еліміздің өмірінен орын алған тәрбиенің тарихын зерттеу қажеттігін, оны зерттейтін ғылымды анықтау керектігін көрегендікпен болжауы еді деп толық айтуға болады.

Ғылыми айналымға «этнопедагогика» терминін тұңғыш рет шуваш ғалымы, профессор Г.Н.Волков екені ХХ ғасырдың 60-жылдары ортасында белгілі болды. Ал, Қазақстанда «этнопедагогика» терминін тұңғыш рет 1978 жылы профессор Қ.Жарықбаев өзінің «Революцияға дейінгі Қазақстанда педагогикалық ой-пікірдің даму тарихынан» атты әдістемелік ұсынысында берген еді.

Қазір Қазақстанда қазақ этнопедагогикасы және оның тарихы бойынша педагогика ғылымдары докторы ғылыми дәрежесіне 13 адам ие болды, оның жетеуі - Әмірғазин К, Балтабаев М, Ералин Қ, Қалиев С, Қожахметова К, Наурызбай Ж, Ұзақбаева С.,- қазақ этнопедагогикасынан; алтауы – Жарықбаев Қ, Ильясова А, Көбесов А, Құнантаева К, Халитова І, Тәнікеев М – қазақ этнопедагогикасы тарихынан қорғаған. Ал, педагогика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесіне қорғалған диссертациялардың саны 89 болды, олардың 60-ы қазақ этнопедагогикасынан, 29-ы қазақ этнопедагогикасының тарихынан қорғалды. Барлығы 102 диссертация болды. Диссертациялық зерттеулер 1920-1970 жылдары 8-ақ, 1971-1990 жылдары 47 жұмыс қорғалғанын көруге болады. Осыдан ұлттық тәрбиеге 70 жылда 23-ақ, ал егемендік алған 10 жылда Қазақстанда 47 диссертация қорғалғаны, кеңестік дәуірде ұлттық тәрбиеге тыйым салынғанының әсері көрініп тұр.

Қазір ұлттық мектеп жасау, онда ұлттық тәрбие беруге ерекше назар аударылып жатқаны, қоғамымыздың болашағы сол тәрбиеге тікелей байланысты екеніне көзіміз жете бастады. Дегенмен, жоғарғы оқу орындарында болашақ мұғалімдерді ұлттық тәрбиеге дайындау проблемасы әлі де болса, ерекше зерттеуді қажет етеді. Қазақ этнопедагогикасынан диссертациялық зерттеулерді ұлттық тәрбиенің түрлері бойынша топтасақ: кәсіби, құқықтық, экономикалық тәрбиелер және салауатты өмір салтына тәрбиелеу проблемалары бойынша бірде-бір зерттеу жұмысы орындалмағаны көрініп тұр.

Сонымен, қазақ этнопедагогикасы және оның тарихынан зерттеу жұмысы соңғы жылдары кең қарқында жүргізілгені, олар ұлттық тәлім-тәрбие берудің көкейкесті проблемаларына арналғанын айтуға болады. Дегенмен, мектеп мұғалімдерін жоғарғы оқу орындары оқытушыларын, болашақ мұғалімдерді ұлттық тәрбие беруге дайындау проблемалары нашар жүргізілуде, өткені оларға жоғарғы оқу орындарында онша көңіл аудармауда. Себебі, жоғарғы педагогикалық оқу орындарында «Этнопедагогика» кафедрасы ашылмауда, маман ғалым-педагогтар жеткіліксіз. «Қазақ этнопедагогикасы» және «Қазақ этнопедагогикасының тарихы» оқу пәндерін ендіруге көп кедергілер жасалуда.Ерекше ескертетін мәселе жоғары педагогтік оқу орындарының педагогика факультеттерінде «Этнопедагогика және этнопсихология» мамандықтарын ашу, сондай-ақ республиканың білім Академиясы құрамында «Этнопедагогика және этнопсихология» ғылыми зерттеу институтын ашып, оларда этнопедагог-этнопсихолог мамандығын даярлау қажет деп есептейміз.

Жамбыл педагогтік институттың педагогика кафедрасының жанынан 1992 жылы «Қазақ тәлім-тәрбие» зетханасын ұйымдастырдық, ал ондағы мақсат – жас ұрпаққа және жастарға ұлттық тәлім-тәрбие берудің мазмұны мен әдістемесін жасау, оған мектеп мұғалімдері мен болашақ мұғалімдерді дайындау болды.

«Қазақ тәлім-тәрбие» зертханасының міндеттері:

• Балабақша, жалпы білім беретін мектеп, кәсіптік-техникалық, орта арнаулы білім беретін түрлі оқу орындарының тәрбиешілерін, мұғалімдерін, оқытушыларын, жоғары мектеп оқытушыларын этнопедагогикалық дайындықтан өткізу;
  
• Педагогтік жоғары оқу орындарының студенттерін этнопедагогикалық дайындықтан өткізу:
  
• Қазақ этнопедагогикасынан ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу;
  
• Зертхананың жұмыс жоспары: үздіксіз білім беру жүйесіне арнап қазақ этнопедагогикасынан бағдарламалар жасау;
  
• Рефераттар, баяндамалар, лекциялар, семинарлар, конференциялар тақырыптарын, жоспарларын жасау, оларды орындауға болашақ ұстаздарды үйрету;
  
• Библиографиялық көрсеткіштер құру; ғылыми-зерттеу жұмыстарына болашақ ұстаздарды, тәрбиешілерді, мұғалімдерді, оқушыларды кеңінен тарту;
  
• Түрлі әдістемелік нұсқаулар, дидактикалық материалдар және көрнекіліктер жасау;
  
• Ата-аналар мен жалпы көпшілікке, мектептерде ұлттық тәлім-тәрбиелік мазмұнды іс-шаралар өткізу;
  

Зертхананың ішкі құрылымы үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім «Қазақ тәлім-тәрбиесінің мазмұны» деп аталады. Онда «Қазақ халық педагогикасы, этнопедагогика – ғылым, оның пәні, міндеттері, құрылымы және негізгі ұғымдары», «Қазақ этнопедагогикасының зерттеу көздері, асыл арналары мен бұлақтары», «Халық педагогтары» кестелер түрінде берілген. Келесі бөлімде «Қазақтың отбасы тәрбиесі», «Қазақтың мәдени өнері», «Қазақ халқының ауыз әдебиеті», «Қазақ халқының этнографиясы» атты кестелер бейнеленген. Үшінші стендте «Қазақ этнопедагогикасының тәрбие түрлері», «Қазақ этнопедагогикасындағы білім беру мазмұны», «Қазақ этнопедагогикасындағы тәрбие мен оқытудың әдіс-тәсілдері» кестелері берілген. Төртінші стендте «Қазақ халқының салт-дәстүрлері», «Қазақтың бала тәрбиесіне байланысты салт-дәстүрлері», «Қазақтың тұрмыстық салт-дәстүрлері», «Қазақтың мәдени-әлеуметтік салт-дәстүрлері», «Жаңа заман салт-дәстүрлері».

Осы бөлімнің екі жағындағы тарихи педагогикалық әдебиеттердегі «Халықтық педагогика» мен «Этнопедагогика» ұғымдарына берілген 10 түрлі анықтамалар жеке-жеке стендте жазылған. Мысалы, профессор Қ.Жарықбаев «Этнопедагогика – халықтық тәлім-тәрбиені, оның тәжірибесін қорытындылап, жүйелейтін теориялық сипаттағы ғылым саласы».

Зертхананың екінші бөлімі «Қазақ тәлім-тәрбие тарихынан» деп аталады. Онда 30-дан аса ортағасыр ғұлама-ойшылдарының, ағартушы-тәлімгерлердің суреттері салынған портреттері ілінген, тәлім-тәрбиелік ой-пікірлерінен үзінділер жазылған. Мысалы, Әл Фараби !870-950) «Тәрбиелеу дегеніміз халықтардың бойына білімге негізделген этикалық ізгіліктер мен өнерлерді дарыту деген сөз». Портреттер астында дидактикалық материалдар, кестелер, суреттер, газеттер, студенттердің рефераттары, баяндамалары, озық ұстаздардың іс-тәжірибелерінен жинақталған еңбектер көрмесі орналастырылған.

Үшінші бөлім «Қазақ халқының тәлімгерлері» деп аталып, онда хандар мен билердің және ағартушылардың портреттері ілінген. Зертханада «Қазақ этнопедагогикасы» мен «Қазақ этнопедагогикасының тарихы» оқу пәндерінен лекциялар, семинарлық және зертханалық сабақтар өткізіледі.

Сонымен қатар, онда облыстық мұғалімдер білімін жетілдіру институтының тыңдаушыларымен дәрістер, әр түрлі ғылыми семинарлар, конференциялар және шығармашылық кештер мен кездесулер тұрақты өткізіліп тұрады. Осындай зертхананы балабақшаларда, орта мектептерде, кәсіптік-техникалық оқу орындарында, әр түрлі орта арнаулы оқу орындарында, жоғарғы мектептерде жасап, оны тәрбие орталығы ретінде пайдалануға болады.

Нобайдағы бірінші проблеманы шешу үшін мектеп мұғалімдерін оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындау мақсатында «Ұлттық тәлім-тәрбие» атты бағдарламаның мазмұнын жасадық. Бағдарлама Ақтөбе қаласында 1993 жылы мамырдың 17-20 жұлдыздарында өткен «Озат педагогикалық тәжірибе – білім мазмұнын жаңартудың негізі» атты шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімдердің слетінде талқыланып, пайдалануға ұсынылды. Оны барлық облыстық мұғалімдер білімін жетілдіру институттарына тараттық, ол олардың оқу-тәрбие үрдістеріне ендірілді.

Ал екінші проблема – болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәлім-тәрбие беруге дайындау үшін «Қазақ халқының этнопедагогикасы» атты оқу бағдарламасын жасадық. Ол 1992 жылы мамыр айының 19-20 жұлдызында Алматы қаласында Білім беру министрлігі мен Ы.Алтынсарин атындағы педагогика ғылымдарының ғылыми-зерттеу институты бірігіп өткізген «Халық педагогикасы мен психологиясы дәстүрлерінің оқу-тәрбие ісінде қолданылуы» атты ғылыми-практикалық конференциясында талқыланып, оны жоғары педагогтік оқу орындарының оқу үрдісіне ендіру туралы шешім қабылданды.


Әдебиеттер:

Жұмабаев М., - Пидагогика, А, Ана тілі, 1992

Байтұрсынов А.,- Оқу құралы, Семей, 1922

Аймауытов Ж.,- Тәрбиеге жетекші, Қызылорда, 1924

Ғабдуллин М.,- Қазақ халқының ауыз әдебиеті, А, Мектеп, 1976

Тажибаев Т.,- Воспитание казахских детей в аулах и школы Казахстана, М, Педагогика, 1973 год.

Жарықбаев Қ., Қалиев С.,- Қазақ тәлім-тәрбиесі, А, Санат, 1995

Развитие и модернизация художественного образования

В Омской области

Амиргазин К.Ж.,- доктор педагогических наук,

профессор, Российская Федерация г. Омск


Среднее профессиональное образование в России имеет давнюю историю и традиции. Уже в глубокой древности на территории России существовали простейшие формы и методы профессионального обучения. В Древней Руси было хорошо налажено производство различных бытовых предметов, оружия и украшений, что подаверждают археологические и этнографические раскопки. В курганах и городищах археологи и сегодня еще находят гончарную посуду, ножи, наконечники, топоры, ювелирные изделия и т.д..

Значит, были ремесленники, обладающие соответствующими профессиональными знаниями и навыками, неоходимыми для обработки природных богатств

Если представить себе многоликую картину населения современной России, очень разные природные и климатические условия жизни народа, то можно понять, на какой основе сформировался быт людей, как и почему сложился определенный характер жилища, одежды и весь предметный мир, которым пользуется человек.

Особенности человеческой жизни в ходе социально-исторического развития привели к созданию своеобразного искусства каждого народа живущего на территории России и теперь сохраняющего тот неповторимый национальный характер и колорит, который определяет внешний облик предметного мира, выражает его индивидуальную сущность, глубокое внутреннее содержание, связанное с диалектикой современной жизни.

Сегодня обсуждая с Вами роль дкоративно-прикладного и народного искусства в развитиии художественного образования на Омской земле в Сибири, необходимо подчеркнуть следующее:

• для последовательного развития и модернизации художественного образования необходимо изучать опыт народных мастеров, художественных промыслов региона;
  
• процесс дальнейшего развития художественных традиций, преемственность мастерства, художественных промыслов и декоративного-прикладного искусства требует научно-этнографического исследования, поисков подлинно народных традиций, создания оптимальных условий для творчества, а также организации эффективной системы профессиональной подготовки кадров;
  
• забота о сохранении, развитии и преумножении традиций, подготовке мастеров декоративно-прикладного искусства, подготовке молодежи к трудовой деятельности и мобилизации финансовых средств на совершенствование учебно-методической базы непрерывного художественного образования и воспитания подрастающего поколения определяется основными задачами региональной программы развития образования.
  

В начале 90-х годов 20 века изменения политической и социально-экономической системы России привели к разрушению старой системы управления и потребовали создать новые управленческие, а вместе и с тем и образовательные структуры. Нарушение хозяйственных связей, сокращение федерального бюджета финансирования, задержки заработной платы привели к ухудшению материально-технического оснащения и учебно-методического обеспечения образовательного процесса в начальном профессиональном образовании.

Выход из сложившийся ситуации был найден в реформировании и реорганизации профессионального училища в колледж. Получив возможность определять направления своего развития, колледж открыл новые специальности с учетом потребности в кадрах регионального рынка труда.

С января 2003 года ПУ-66 реорганизовано в ГОУ СПО «Омский художественно-промышленный колледж». В настоящее время это современное художественное учебное заведение, пока единственное в регионе, обеспечивающее студентам высокий уровень художественного образования по специальностям: 0512 «Живопись», 0515 «Декоративно-прикладное искусство и народные промыслы», 0514 «Дизайн» (по отраслям).

Здесь действует непрерывная многоуровневая система профессиональной подготовки : НПО-СПО-ВПО. В системе НПО обучаюьтся 450 учащихся; 100 студентов- в системе СПО; сегодня наши выпускники составляют 20% о общего числа студентов факультета искусств ОмГПУ.

Введение новых специальностей СПО потребовало создания новых кабинетов, оснащения новым оборудованием и привлечения опытных педагогических кадров. Для осуществления актуальных задач колледж распологает большим арсеналом средств.

Перспектива дальнейшего развития колледжа педагогическому коллективу видится в совершенствовании многоступенчатой и многопрофильной подготовки специалистов. Совершенствование учебно-материальной базы колледжа, а именно, создание ювелирной мастерской, керамического цеха, стекольного производства, кузнечного дела, сувенирного цеха, лаборатории ландшафтного дизайна, строительство выставочного зала, музея и библиотеки, использование сетевых информационных технологии в учебном процессе, внедрение системы дистанционного обучения.

Педагогическим коллективом корлледжа ведется серьезная работа по модернизации качества профессионального-образовательного процесса. Созданы новые структуры: художественный совет, возглавляемый членом Союза художников России М.А.Герасимовым, выставочный комитет, экспертная комиссия. Их деятельность направлена на совершенствование профессиональной подготовки специалистов художественного профиля, решение организационно-творческих задач и стимулирование самостоятельной творческой деятельности обучающихся.

Гарантией качественной подготовки специалистов являются высокопрофессиональные кадры колледжа. В коллективе – 2 доктора наук, 3 профессора, 5 членов Союза художников и 2 члена Союза дизайнеров России, 9 соискателей ученых степеней.

Концепция модернизации российского образования на период до 2010 года, одобренная Правительством РФ, и делает ставку на развитие личностных, и в первую очередь творческих качеств человека, формирование у него механизмов для саморазвития и самоопределения. Сегодня в профессиональный пласт подготовки специалиста любой отрасли вкладываются далеко не только профессиональные знания, но и базовые навыки, где креативные и творческие качества занимают одно из первых мест.

Несомненно, что формирования опыта исследовательской и творческой деятельности студегнтов по всем направлениям образовательного процесса является актуальной задачей для коллектива сотрудников колледжа.

Региональная система художественного образования ориентирована на максимальное удовлетворение запросов региона, как в номенклатуре специальностей, так и в уровне их подготовки. Важное значение приобретает в наше время социальные задачи, как многоступенчатое повышение образовательного уровня специалиста, вовлечение молодежи в учебную и трудовую деятельность.

Развитие любого учебного заведения невозможно без новых идей, подходов, моделей, педагогических технологий, без совместной работы ученых, педагого-практиков, обучающихся и родителей. Для координации этой работы был создан Региональный научно-методический и творческий центр по художественного образования, председателем которого является министр образования Омской области В.Я.Никитин.

Каждая инновация требует апробации, проверки временем. Создание нового опыта, поиск оптимальных решений, научно-исследовательская, опытно-экспериментальная и творческая деятельность, научнвй анализ существующей теории и практики образования, реформирование и развитие колледжа – вот основные направления его деятельности.

Качество среднего профессионального художественного образования является одной из самых актуальных проблем на сегодняшний день. Отсутствие единой концептуальной, информационной, научной и методической базы заставляет нас рассматривать вопрос об организации, в качестве в качестве эксперимента, регионального научно-методического центра по развитию непрерывного художественного образования для определения стратегии его развития.

Основными целями и задачами регионального научно-методического центра являются:

1. Проведение региональных дней творчества среди студентов (СПО, НПО);
   
2. 2. Организация и проведение курсов повышения квалификации педагогических и руководящих работников образовательных учреждений системы непрерывного художественного образования;
   
3. Проведение методических семинаров для преподавателей художественных, общеобразовательных школ и колледжей;
   
4. Развитие системы дополнительного художественного образования в регионе;
   
5. Внедрение в образовательный процесс современных педагогических и информационных технологии;
   
6. Проведение маркетинговых исследований рынка образовательных (интеллектуальных, компьютерных) услуг и рынка труда;
   
7. Формирование системы профессиональной ориентации выпускников художественных школ, школ искусств, основной и средней общей школы;
   
8. Создание модели профильного обучения на старшей ступени общеобразовательной школы в комплексе «школа-колледж»;
   
9. Развитие интеграции образовательных учреждений общего, начального, среднего и высшего профессионального образования для реализации основных и дополнительных образовательных программ;
   
10. Организация и проведение конференций, выставок, ярмарок и других культурно-просветительских, научно-исследовательских и творческих мероприятий в области художественного образования;
    

Таким образом, наш центр осуществляет научно-методическое обеспечение ОХПК, а также изучает потребности других образовательных учреждений и заинтересованных организаций в научно-методических и практических разработках, производственно-технических, экспертных и других работах, направленных на усовершенствование, как отдельных звеньев, так и системы художественного образования в регионе.

Очевидно, что формирование такой структуры невозможно без союза единомышленников. Хочется надеяться, что результатом сегодняшней встречи станет обсуждение концепции РНМЦ, определение его учредителей и установление партнерских отношений со всеми заинтересованными лицами.