Курс наум тэмы 1 Тэма І. Беларусь у старажытнасці. Сярэдні палеаліт (100 тыс гадоў назад –40(35) тыс
| Вид материала | Документы |
- Першае пранікненне чалавека на тэрыторыю Беларусі адбылося ў прамежку часу 100 40 тыс, 1264.19kb.
- Реферат по этнологии формирование татарского этноса, 265.81kb.
- Современные аспекты онкологии и возможности применения продуктов витамакс при злокачественных, 305.75kb.
- Проект: Производство молока, 68.21kb.
- Боронование, культивация, посев, прикатывание, обработка гербицидами, обработки против, 21.12kb.
- Нп «сибирская ассоциация консультантов», 103.24kb.
- Ученица 11 класса А, 192.3kb.
- Информационная услуга, 1617.47kb.
- Сельскохозяйственными товаропроизводителями района несмотря на сложные погодные условия,, 171.06kb.
- География населения, 292.63kb.
РЭВАЛЮЦЫЯ 1905—1907 гг. У БЕЛАРУСІ.
Прычыны: 1. Неабходна было «расчысціцьзямлю» для свабоднага развіц-
ця капіталізму — вырашыць аграрнае пытанне, якое было галоўным у першай буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі. 2. Адсутнасць дэмакратычных свабод. Расія ўступіла ў XX ст., не маючы парламента, які ў дэмакратычных краінах распрацоўваў і прымаў законы, кантраляваў дзейнасць выканаўчай улады. У краіне захоўваліся саслоўныя прывілеі дваранства і духавенства. Ліквідацыя самадзяржаўя і ўстанаўленне дэмакратычнай рэспублікі з'яўляліся адной з галоўных задач рэвалюцыі. 3. Не вырашанасць нацыянальнага пытання. Палітыка па нацыянальным пытанні па-ранейшаму вызначалася лозунгам «адзінай і недзялімай ішшрыі Расійскай». 4. Эканамічны крызіс абвастрыў супярэчнасці паміж пралетарыятам і буржуазіяй. Узмацняліся рэпрэсіі ўладаў супраць стачачнікаў. Гэта садзейнічала пераходу рабочых да палітычнай барацьбы.
У палітычнай барацьбе падчас рэвалюцыі вылучаюцца тры лагеры: урадавы ліберальна-буржуазны і дэмакратычны.
Урадавы лагер абапіраўся на дваранства, вышэйшыя пластьі. чыноўніцтва і арміі, яго падтрымлівала буйная манархічна настроеная буржуазія. Усё яны імкнуліся захаваць самадзяржаўе.
У ліберальна-буржуазны лагер уваходзілі буйная і сярэдняя буржуазія некаторыя прагрэсіўныя памешчыкі, буржуазная інтэлегенцыя. Яны абмяжоўваліся толькі мірнымі србдкамі ўздзеяння на самадзяр-жаўе.
Дэмакратычны лагер складалі пралетарыят. сялянства. радыкальна настроеная_інлэлігенцыя, шырокія непралетарскія дэмакратычныя пласты горада і вёскі.
Пачатак рэвалюцыі. Вызваленчы рух у студзені — верасні 1905 г.
9 студзеня 1905г. была растраляна мірная працэсія да цара, якой кіраваў поп Гапон. Ахвярамі сталі каля 1000 чалавек. Гэта падзея названа “Крывавая нядзеля” – была растраляна вера ў “добрага цара”. Весткі пра расстрэл мірных шэсцяў рабочых у Пецярбургу хутка распаўсюдзіліся па ўсёй краіне і выклікалі сярод рабочых выбух абурэння, які праявіўся ў масавых стачках, вулічных дэманстрацыях, мітынгах і маніфестацыях салідарнасці з пецярбургскімі рабочымі. Выступленні салідарнасці ў студзені 1905 г. ахапілі ў Беларусі 31 горад і мястэчка. Болыпасцю іх кіравалі арганізацыі Бунда і РСДРП, якія стваралі сумесныя, кааліцыйныя стачачныя камісіі і камітэты, у якія ўваходзілі прадстаўнікі абедзвюх арганізацый (кааліцыя — аб'яднанне, саюз).
У лютым — сакавіку 1905 г. хваля палітычных выступленняў рабочых рэзка знізілася.
Найбольшым уплывам сярод сялян карысталіся эсэры і БСГ. Менавіта яны ў сакавіку 1905 г. арганізавалі і правялі ў Мінску сялянскі з'езд, на якім быў створаны Беларускі сялянскі саюз. Удзельнікі з'езда прыйшлі да высновы, што атрымаць зямлю можна толькі шляхам узброенай барацьбы з самадзяржаўем.
У сакавіку 1905 г. БСГ выдала лістоўку «Што такоё канстытуцыя», у якой заклікала
сялян узняцца разам з рабочымі на барацьбу за звяржэнне царызму і скліканне Канстытуцыйнага
сходу, выбранага агульным, роўным для ўсіх і тайным галасаваннем.
У тым жа месяцы БСГ разам з эсэрамі арганізавала ў Мінску сялянскі з'езд, на якім
утварыўся Беларускі сялянскі саюз рашэнні з'езда мелі рэвалюцыйна-дэмакратычны характар.
У красавіку—чэрвені 1905г. палітычнымі выступленнямі рабочых былі ахоплены 56 гарадоў і мястэчак Беларусі.
Летам 1905 г. пад уздзеяннем рабочага руху ўзмацнілася барацьба сялян з памешчыкамі. Першым найболып масавым і арганізаваным выступленнем з'явілася агульная забастоўка сялян-падзёншчыкаў і парабкаў, якая ў чэрвені 1905 г. ахапіла амаль усе памешчыцкія маёнткі Навагрудскага павета.
Пад уплывам вяснова-летняга ўздыму рэвалюцыі захісталася галоўная апора царызму — армія. Летам 1905 г. у Мінску адбылося выступленне штрафнога чыгуначнага батальёна, які адмовіўся ехаць на Дальні Усход.
Байкот Булыгінскай думы. 3 мэтай аслабіць націск рэвалюцыйных сіл, прыцягнуць на свой бок ліберальную буржуазію Мікалай II 6 жніўня 1905 г. падпісаў маніфест аб увядзенні ў Расіі Дзяржаўнай думы, праект якой распрацаваў міністр унутраных спраў Булыгін. Гэтая Дума магла толькі выказваць парады цару пры выпрацоўцы законаў. Да таго ж рабочыя і сяляне да выбараў Думы не дапускалася. Таму ўсе рэвалюцыйныя партыі і арганізацыі выступілі супраць маніфеста і і прызвалі байкатаваць выбары ў Думу, г. зн. не ўдзельнічаць у іх.
Кастрычніцкая палітычная стачка. 7-17 кастрычніку 1905 г. Расійская імперыя была ахоплена ўсеагульнай палітычнай стачкай, якая праводзілася пад лозунгам звяржэння самадзяржаўя і ўстанаўлення дэмакратычнай рэспублікі. Спыніўся рух на чыгунках.У выніку эканамічнае жыццё ў краіне было паралізавана, што вымусіла царскі ўрад пайсці на ўступкі.
17 кастрычніка Мікалай II падпісаў маніфест, паводле якога Дзяржаўная дума надзялялася заканадаўчымі паўнамоцтвамі, значна пашыралася колькасць выбаршчыкаў, абвяшчаліся дэмакратычныя свабоды: свабоды слова, друку, сходаў, саюзаў, сумлення (веравызнання), недатыкальнасць асобы. Цар урачыста абяцаў, што ў далейшым не адзін закон не зможа ўвайсці ў сілу без згоды Думы.
У Пецярбургу, Маскве і многіх іншых гарадах Расіі кастрычніцкімі выступленнямі працоўных кіравалі Саветы рабочых дэпутатаў. У гарадах Беларусі такую ж ролю выконвалі кааліцыйныя саветы (камісіі, камітэты), у якія ўваходзілі прадстаўнікі мясцовых рэвалюцыйных арганізацый на аснове пагадненняў паміж імі. Як правіла, у іх увахіідаілі.прадстаўнікі РСДРП і Бунда. У кастрычніку 1905 г. кааліцыйныя савет і папоўніліся прадстаўнікамі мясцовых аддзяленняў Усерасійскага чыгуначнага саюза, які непасрэдна кіраваў забастоўкамі чыгуначнікаў.
18 кастрычніка ў гарадах Беларусі абвяшчаўся царскі маніфест аб свабодах. Узрушаныя чуткамі аб ім, гараджане выходзілі на вуліцы, збіраліся ў групы. Больш таго: у Мінску і Віцебску мірныя народныя мітынгі, на якіх абмяркоўваўся маніфест, па загаду мясцовых уладаў былі расстраляны паліцыяй, казакамі і салдатамі. У Мінску гэтая падзея атрымала назву “Курлаўскі растрэл”, бо адбылася па загаду губернатара Курлава.
У кастрычніку 1905 г. Віленскі камітэт БСГ выдаў адозвы «Браты хрысціяне!» і «Да салдатаў!»
Маніфест садзейнічаў утварэнню палітычных партый у 1905 г.
У кастрычніку 1905 г. у ліберальным лагеры ўтварыліся дзве галоўныя партыі —
Саюз 17 кастрычніка (акцябрысты) і Канстытуцыйна-дэмакратычная партыя (кадэты).
Пазіцыі аддзелаў Саюза 17 кастрычніка ў заходніх губернях вызначаў лозунг захавання «адзінай і непадзельнай імперыі Расійскай» і безраздзельнага панавання ў ёй велікарускай нацыі («Расія для рускіх і толькі рускія павінны кіраваць ёю»). У Беларусі яны вялі раз'юшаную антыпольскую і антыяўрэйскую агітацыю, адмаўлялі існаванне беларускай нацыі і змагаліся з беларускім нацыянальным рухам. У гэтых адносінах мясцовыя акцябрысты не адрозніваліся ад чарнасоценцаў.
Кадэты выступалі за пераўтварэнне Расіі ў канстытуцыйную манархію, накшталт Англіі, за прадастаўленне Польшчы і Фінляндыі права на дзяржаўную аўтаномію і прызнанне грамадзянскага раўнапраўя ўсіх народаў Расіі, за свабоду ўжывання ў грамадскім жыцці розных моў. Для ўтварэння і арганізацый кадэтаў у Беларусі не было спрыяльных умоў з прычыны адсутнасці тут земстваў і вышэйшых навучальных устаноў. Кадэцкую партыю ў Беларусі падтрымлівалі розныя групоўкі яўрэйскай буржуазіі, у тым ліку сіяністы, і часткова польскія памешчыкі і каталіцкі ка-
касцёл.
Саюзніцай кадэтаў стала Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы і Беларусі, створаная ў канцы І905— пачатку І906 г. па ініцыятыве і пад кіраўніцтвам каталіцкага епіскапа барона Э. Ропа. Яе актыўна падтрымалі беларускія сяляне-католікі Віленскай і Гродзенскай губерняў.
2 снежня 1905г. цар выдаў указ аб перапыненні крымінальнага пераследу за ўдзел у эканамічных стачках.
4 снежня 1905г. Мікалай ІІ забараніў выхад усіх сацыял-дэмакратычных газет.
7 снежня 1905г. РСДРП, Бунд і ПСР выступілі з адозвай “Да ўсяго народа”: заклік да ўзброеннай барацьбы з царызмам, пачалася Снежанская палітычная стачка, потым паўстанне рабочых у Маскве.
11 снежня 1905г. Мікалай ІІ выдаў закон аб выбарах у Думу.
Паводле закона ўсе выбаршчыкі падзяляліся на 4 курыі (катэгорыі): землеўласнікаў, гараджан, сялян і
рабочых. Не атрымалі права голасу жанчыны, моладзь да 25 гадоў, рабочыя прадпрыемстваў, на якіх працавала менш за 50 чалавек, вайскоўцы, беззямельныя.
У канцы 1905-пачатку 1906гг. Адбыліся выбары ў Думу. Большасць атрымалі кадэты. Поспеху кадэтаў спрыяла тое, што левыя партыі — РСДРП, эсэры, Бунд, БСГ, ППС на Літве — байкатавалі выбары. Але к маю-чэрвеню 1906г. большасць ад 5-ці заходніх губерній склалі аўтанамісты.
Студзень 1906г. адбыўся ІІ з’езд БСГ.
27 лютага 1906 Вучні мінскай мужчынскай гімназіі г. наладзілі маніфестацыю пратэсту супраць смяротнага пакарання эсэра Івана Пуліхава, які ўдзельнічаў у замаху на жыццё губернатара Курлова — галоўнага віноўніка расстрэлу мірнага мітынгу мінчан у кастрычніку 1905 г.
4 сакавіка 1906 г. быў выдазены закон, які дазволіў утварэнне прафесійных саюзаў наёмных рабочых і служачых у прамысловасці і гандлі з мэтай паляпшэння іх эканамічнага становішча, павышэння прафесійнага і культурнага ўзроўню.
У красавіку 2006г. 1-я Дума пачала працу.
Галоўным у Думе, як і чакалася, стала аграрнае пытанне.
Праекты вырашэння зямельнага пытання:
Кадэты: стварыць «дзяржаўны зямельны запас» з казённых, удзельных, манастырскіх і часткі памешчыцкіх зямель, якія здаваліся ў арэнду ці ўвогуле не апрацоўваліся. Гэтыя землі памешчыкі павінны былі прадаць па «справядлівай» (не рыначнай) ацэнцы ў зямельны фонд для надзялення сялян.
Трудавікі ( расійскія сяляне-дэпутаты): свой праект вырашэння аграрнага пытання, які прадугледжваў ліквідацыю памешчыцкага землеўладання, перадачу ўсёй зямлі ў агульнанародную ўласнасць і ўвядзенне ўраўняльнага землекарыстання па працоўнай норме.Распараджэнне нацыяналізаванай зямлёю перадавалася мясцовым зямельным камітэтам, выбраным усеагульным, прамым, роўным і тайным галасаваннем, г. зн. фактычна сялянам.
Аўтанамісты (Р. С. Скірмунт, I. Друцкі-Любедкі і інш.) патрабавалі прадастаўлення Літве і Беларусі шырокага абласнога самакіравання з правам вырашэння аграрнага пытання. Яны цвёрда адстойвалі недатыкальнасць і памешчыцкай, і сялянскай уласнасці на зямлю.
Беларускія сяляне-дэпутаты: не падтрымалі праграму нацыяналізацыі зямлі і ўраўняльнага
землекарыстання, якая карысталася шырокай папулярнасцю ў масах рускага сялянства. Беларускія сяляне імкнуліся да замацавання зямлі ў асабістую ўласнасць з правам поўнага распараджэння ёю.
Дзяржаўная праграма: 20 чэрвеня 1906 г. была апублікаванач ўрадавая праграма па аграрнаму пытанню, якая прадугледжвала ліквідацыю абшчыннага землеўладання, надзяленне сялян зямлёю ў асабістую ўласнасць, расшырэнне сялянскага землеўладання за кошт казённага фонду і добраахвотнага продажу памешчыцкай зямлі праз Сялянскі банк.
9 ліпеня 1906 г. Мікалай II указам ад распусціў Думу і назначыў новыя выбары.
Вялікая колькасць дэпутатаў, найболып з ліку кадэтаў і трудавікоў, выехалі ў Выбарг (Фінляндыя) і там
ІО ліпеня падпісалі адозву “Народу ад народных прадстаўнікоў» («Выбаргская адозва»), у якой выказалі пратэст супраць свавольства ўрада і заклікалі насельніцтва адмовіцца ад выплаты падаткаў і выканання павіннасцей на карысць дзяржавы. Польска-беларускія аўтанамісты асудзілі яе.
Выбары ў II Дзяржаўную думу адбываліся ў канцы 1906 — пачатку 1907г. ва ўмовах відавочнага спаду рэвалюцыйнай барацьбы.
Большасць ад беларускіх губерній атрымаў перадвыбарчы блок “РОС”, другое па колькасці месца атрымалі аўтанамісты (польска-беларускія памешчыкі і ксяндзы).
«Русский окраинный союз» (РОС) складаўся з акцябрыстаў і “Саюза рускага народа”: яны імкнуліся ліквідаваць эканамічнае панаванне і палітычны ўплыў у краі польскіх землеўладальнікаў і яўрэйскай буржуазіі. Выступілі з патрабаваннем аб'явіць усіх палякаў і яўрэяў «замежнымі грамадзянамі, якія не маюць права ўдзельнічаць у прадстаўніцтве і выбарах». РОС дамагаўся ад урада прымусовага выкупу ў польскіх памешчыкаў зямель, якія перавышалі земскі цэнз (250 дзес), і перадачы іх «рускім земляробчым праваслаўным элементам». Такім чынам яму ўдалося атрымаць падтрымку з боку беларускіх праваслаўных сялян і правесці ў Думу ад Мінскай, Віцебскай, Магілёўскай і Гродзенскай губерняў 15 дэпутатаў, прычым у Мінскай губерні ўсе 9 дэпутатаў, з іх 6 сялян, былі яго стаўленікамі.
У другой Думе, як і ў першай, асноўным было аграрнае пытанне. Трудавікі і эсэры па-ранейшаму выступалі за пера-дачу ўсёй зямлі ва ўласнасць народу і размеркаванне яе па працоўнай норме. Чарнасоценцы і акцябрысты падтрымліва-лі аграрную праграму старшыні ўрада П. Сталыпіна.
1 верасня 1906 г выйшаў першы нумар першай легальнай беларускай газеты “ Наша доля” Фактычнымі рэдактарамі «Нашай долі» былі браты Луцкевічы, Цётка (Алаіза Пашкевіч) і Ф. Умяс-тоўскі. ' Першы нумар «Нашай долі» адкрываўся вершам Цёткі“Наш палетпак», які заклікаў беларусаў да нацыянальнага адраджэння. У гэтым жа нумары быў апублікаваны яе публіцыстычны твор «Прысяга над крывавымі разорамі. Газета была зачынена.
3 10 лістапада 1906 г. яны пачалі выдаваць у Вільні новую, значна болып памяркоўную газету «Наша ніва” Паляпшэнне жыцця народа «Наша ніва» звязвала ўжо не з рэвалюцыяй, а з Дзяржаўнай думай.
У снежні 1906 г. «Наша ніва» надрукавала сваю праграму паляпшэння становішча малазямельных і беззямельных сялян у форме наказу для думскіх дэпутатаў ад Беларусі. Яны павінны былі дамагацца: скасавання законаў, якія не дазвалялі свабодна купляць і прадаваць зямлю; ліквідацыі цераспалосіцы ў землекарыстанні сялян шляхам стварэння фальварковай (хутарнай) гаспадаркі і арганізацыі дробнага крэдыту за малыя працэнты на гаспадарчыя патрэбы; увядзення ўсесаслоўнай воласці, г. зн. далучэння да воласці ўсіх людзей, што пражывалі ў ёй («без розніцы, ці то паны, ці мужыкі, ці хто другі»); увядзення шырокага мясцовага самакіравання ў воласцях, паветах і губернях і асобнага самакіравання для ўсяго краю з асобным соймам, выбраным агульным, роўным, тайным і простым галасаваннем; устанаўлення адзінага прагрэсіўнага падатку ад даходаў і скасавання ўскосных падаткаў; увядзення агульнага, абавязковага для ўсіх і бясплатнага навучання.
3 чэрвеня 1907г. Мікалай II падпісаў указ аб роспуску ІІ Думы і груба парушыўшы Маніфест 17 кастрычніка, у адсутнасць думы прыняў змены ў выбарчы законе. Гэтыя падзеі атрымалі назву “трэцьчэрвенскі пераварот”. Так закончылася першая расійская рэвалюцыя.
САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ
Ў ПАЧАТКУ XX СТ. СТАЛЫПІНСКІЯ РЭФОРМЫ.
ГРАМАДСКІ РУХ
. 1900 г. пачаўся сусветны эканамічны крызіс. Найперш ён праявіўся ў збыце беларускага лесу за граніцай. Попыт і цэны на лясныя матэрыялы рэзка знізіліся. Крызіс у лясной справе адмоўна адбіўся на ўсёй мясцовай прамысловасці, а таксама на гандлі.
Асноўныя тэндэнцыі: 1) Перыяд крызісу і дэпрэсіі быў асабліва неспрыяльны да рамеснай прамысловасці. Колькасць прадпрыемстваў у ёй 1900—1908 гг. скарацілася больш чым на 4600, а валава прадукцыя — на 5,5 млн руб. У той жа час колькасць буйных (цэнзавых) прадпрыемстваў павялічылася на 26 %, а іх вытворчасць — на 37 %.
2) Крызіс станоўча паўплываў на развіццё адной з галоўных галін прамысловасці Беларусі — дрэваапрацоўчай.. Падзенне цэнаў на сыры лес прыму сіла купцоў будаваць лесапільна-фанерныя, лесапільна-бандарныя, тарныя (ад слова тара), папяровыя і запалкавыя заводы і фабрыкі. У выніку, к 1914г. па аб’ёму вытворчасці дрэваапрацоўчая галіна выйшла на першае месца і абагнала харчовую галіну.
3) Крызіс штурхаў буйных фабрыкантаў да аб'яднання капіталаў у форме акцыянерных таварыстваў і стварэння сіндыкатаў. (Акцыянернае таварыства — прадпрыемства, капітал якога ўтвараецца з грашовых укладаў шэрага прадпрымальнікаў і існуе ў форме акцый, якія свабодна прадаюцца і купляюцца. Акцыя — каштоўная папера, якая сведчыць аб удзеле ў акцыянерным таварыстве і дае права яе ўладальнікам на атрыманне сваёй долі ад агульнай сумы прыбытку. Сіндыкат — форма аб'яднання прадпрымальнікаў, калі яны дамаўляюцца аб устанаўленні пэўных аб'ёмаў вытворчасці і адзінай цаны на сваю прадукцыю.) На аснове мясцовых капіталаў пры непасрэдным удзеле банкаў утварыліся акцыянерныя таварысты тытунёвай фабрыкі «Нёман» у Гродне (раней належала Шарашэўскаму),запалкавых фабрык у Пінску і Мазыры.
У 1905 г. запалкавыя фабрыканты Беларусі стварылі сіндыкат — Заходні камітэт пры Мінскім аддзяленні Паўноч-нага банка, які засяродзіў у сваіх руках збыт запалак па адзіных манапольных цэнах. У 1907 г. гэты камітэт аб'яднаўся з Усходнім камітэтам у Маскве, і ў выніку было створана Усерасійскае акцыянернае таварыства фабрыкантаў запалкавай галіны дрэваапрацоўчай прамысловасці «РОСТ»
4) У той жа час паскорылася пранікненне ў прамысловасць Беларусі расійскага і замежнага капіталу. Расійскім і замежным акцыянерным таварыствам належалі льнопрадзільная фабрыка «Дзвіна», электрычная станцыя і трамвай у Віцебску, папяровая фабрыка ў Шклове, найбуйнейшы ў Расіі завод сухой перагонкі дрэва ў Выдрыцы Аршанскага пав.
Аграрная рэформа і развіццё сельскай гаспадаркі. Увядзенне земстваў.
Прычыны і мэты Сталыпінскай аграрнай рэформы.. Не спраўдзіліся спадзяванні рэакцыянераў на сялянскую абшчыну як галоўную апору ўрада ў вёсцы, патрыярхальнасць сялян, іх спрадвечную веру ў «цара-бацюшку». Менавіта на абшчынных сходах сяляне ў 1905—1906 гг. часта прымалі рашэнні аб захопе памешчыцкіх зямель, аб агульных патрабаваннях да памешчыкаў, фарміравалі склад сваіх выбаршчыкаў, а ўрэшце і прадстаўнікоў у Дзяржаўную думу, якія стварылі там фракцыю трудавікоў
Крайне адмоўна ўплывала на развіццё гаспадаркі сялян ажыццёўленае рэформай 19 лютага размер-каванне надзельнай зямлі ў залежнасці ад яе якасці ў розных месцах асобнымі вузкімі палоскамі («шнурамі»), г. зн. цераспалосіца. Таму прадаць зямлю сяляніну не было магчымасці.
Ініцыятарам і галоўным кіраўніком рэформы выступіў прэм'ер-міністр і міністр унутраных спраў П. А. Сталыпін. Мэтамі рэформы сталі наступныя:
1) разбурэнне сялянскай абшчыны;
2) пытанне з малазямеллем сялян ён збіраўся вырашыць шляхам арганізацыі добраахвотнага перасялення значнай іх часткі з еўрапейскіх губерняў у Сібір;
3) эканамічнай мэтай рэформы з'яўлялася забеспячэнне паскораных тэмпаў развіцця капіталізму ў сельскай гаспадарцы і росту яе прадукцыйнасці;
4) палітычная мэта: разбіць адзіны, агульнасялянскі фронт супраць памешчыкаў, раскалоць вёску, паскорыць стварэнне класа сельскай буржуазіі.
Рэформа пачалася з указа 9 лістапада 1906г ( з 14 чэрвеня 1910 г. ён быў падпісаны Мікалаем II і стаў законам), які прадугледжваў разбурэнне сялянскай абшчыны і замацаванне надзельнай зямлі ў асабістую ўласнасць сялян. Кожны гаспадар, што валодае надзельнай зямлёю на абшчынным праве, мог у любы час патрабаваць замацавання за сабою ў асабістую ўласнасць належнай яму часткі з азначанай зямлі. Кожны гаспадар, за якім замацаваны ўчасткі надзельнай зямлі... мае права ў любы час патрабаваць выдзялення яму замест гэтых участкаў адпаведнага ўчастка па магчымасці ў адным месцы, што мела назву водруб. Калі на водруб пераносіліся жылыя і гаспадарчыя пабудовы водруб станавіўся хутарам. Калі сельская грамада на працягу месяца не давала згоды на выхад селяніна з абшчыны і выдзяленне яму водруба, то справу сваёй уладай вырашаў земскі начальнік. Па колькасці водрубаў і хутароў 5 заходніх губерній занялі першае месца ў Расійскай імперыі.
Перасяленні сялян. 3 мэтай прытупіць вастрыню аграрнага пытання ў еўрапейскіх губернях урад не толькі адмяніў ранейшыя абмежаванні на перасяленне сялян у азіяцкую частку Расіі, але і прымаў пэўныя захады для заахвочвання перасяленцаў. Дзеля гэтага выдзяляліся сродкі на праезд, кароткатэрміновыя пазыкі і беззваротная грашовая дапамога, забяспечваліся спецыяльныя цягнікі, рыхтаваліся пункты прыёму і размеркавання перасяленцаў, наразаліся ўчасткі і г. д.
За 1904—1914 гг. з 5 заходніх губерняў перасяліліся каля 370 тыс. чалавек, з іх каля 70 % у 1907—1909 гг. Пік перасяленняў прыйшоўся на 1909 г., калі сяляне страцілі апошнія надзеі атрымаць памешчыцкую зямлю з дапамогай Дзяржаўнай думы. Абсалютную большасць перасяленцаў (да 77 %) складалі беззямельныя і малазямельныя сяляне. Большасць з перасяленцаў склалі сяляне Магілёўскай губерніі. З усяго ліку перасяленцаў каля 10% вярнуліся назад.
Вынікі рэформы.
1) Да 1915 г. у Магілёўскай і Віцебскай губернях выйшлі з абшчыны і замацавалі надзельную зямлю. ў асабістую ўласнасць 48 % двароў, а па Расіі ў цэлым — толькі 22 %. Прымаліся захады для пашырэння ў вёсцы агранамічнай, тэхнічнай, ветэрынарнай службаў. Колькасць гэтых спецыялістаў хутка павялічвалася.
2) Рэформа садзейнічала распаду дваранскай, паўфеадальнай і росту буржуазнай зямельнай уласнасці.
Набыццю зямлі сялянамі садзейнічала адмена з 1 студзеня 1907 г. велізарных выкупных плацяжоў. Пераважная большасць купленых зямель пераходзіла ў рукі сялян-прадпры-мальнікаў, якія стваралі гаспадаркі фермерскага тыпу. У той жа час болып за 40 тыс. двароў сялян-беднякоў і сераднякоў, што выйшлі на хутары, не змаглі наладзіць гаспадарку і былі вымушаны прадаць сваю зямлю.
3) Рэформа спрыяла пашырэнню шматпольных севазваротаў (на буйных хутарах) і далейшаму паглыбленню спецыялізацыі сельскай гаспадаркі Беларусі на малочнай жывёлагадоўлі і вінакурэнні. 3 боку фермерскіх і перадавых памешчыцкіх гаспадарак павышаўся попыт на прадукцыю прамысловасці — палепшаныя прылады працы (жалезныя плугі і бароны), сельскагаспадарчыя машыны (сеялкі, жняяркі, веялкі, сенакасілкі.
4) У выніку павышалася ўраджайнасць сельскагаспадарчых культур. Збор бульбы ў Беларусі ў 1901— 1913 гг. павялічыўся амаль на 38 %, а зерневых — на 19 %.