ЦаркоСЮна-палемiчная публiцыстыка
Информация - Литература
Другие материалы по предмету Литература
1. Агульная характарыстыка царкоСЮна-палемiчнай публiцыстыкi
Палемiчная публiцыстыка як своеасаблiвы вiд пiсьменства вядома яшчэ з часоСЮ КiеСЮскай Русi, калi СЮ барацьбе за манаполiю СЮ духоСЮным жыццi старажытнарускiх плямён сутыкнулiся мiсiянеры праваслаСЮнага i каталiцкага веравызнання. Самы раннi адгалосак гэтай канкурэнтнай барацьбы занатаваны СЮ Аповеii мiнулых гадоСЮ, дзе летапiсец апавядае, як i калi адбывалася прыняцце хрыiiянства на Русi.
Рэлiгiйная барацьба СЮ канцы XVI ст. набыла вастрыню i злабадзённаiь таму, што яна зяСЮлялася формай праяСЮлення глыбокiх сацыяльна-палiтычных супярэчнаiей у грамадскiм жыццi Рэчы Паспалiтай. Апiраючыся на падтрымку каталiцкай царквы, польскiя феадальныя вярхi пасля Люблiнскай унii пачалi СЮмацоСЮваць свае пазiцыi на землях Вялiкага княства ЛiтоСЮскага, узмацняць феадальны прыгнёт i паслядоСЮна праводзiць палiтыку дэнацыяналiзацыi беларускага i СЮкраiнскага народаСЮ, што выклiкала пратэст.
У развiццi i працяканнi царкоСЮна-палемiчнай публiцыстыкi можна вылучыць два этапы.
Першым даволi моцным штуршком да аднаСЮлення перапыненых у часы Рэфармацыi старадаСЮнiх палемiчных спрэчак памiж каталiцызмам i праваслаСЮем зявiСЮся выхад з друку кнiгi на польскай мове вядомага дзеяча Рэчы Паспалiтай езуiта Пятра Скаргi (15361612) Аб адзiнстве царквы боскай пад адзiным пастырам. Выдадзена яна была СЮ 1577г. Вiленскай друкарняй Мiкалая Крыштофа Радзiвiла i прысвечана буйнейшаму магнату i найбольш уплывоваму па тых часах патрону праваслаСЮнага веравызнання кiеСЮскаму ваяводзе князю Канстанцiну Астрожскаму з тым разлiкам, каб заручыцца яго падтрымкай у ажыццяСЮленнi езуiтамi царкоСЮнага абяднання праваслаСЮных з католiкамi. Кнiга выйшла СЮ той час, калi праваслаСЮная царква страцiла многiх сваiх магутных апекуноСЮ i пачала сiстэматычна цярпець уцiск з боку польскага каралеСЮскага СЮрада. Перш за СЮсё Скарга iмкнуСЮся давеii, што сапраСЮднае веравызнанне iдзе ад рымска-каталiцкай царквы, якая зСЮляецца пераемнiцай i носьбiтам апостальскiх традыцый i таму мае законнае права быць галоСЮнай. Ён iвярджаСЮ, што толькi гэтая царква, захаваСЮшы спрадвечную маральную i духоСЮную чыiiню, пазбегла ерэтычных памылак праваслаСЮнай царквы. АбгрунтоСЮваючы iдэю кiруючай ролi рымскага папы СЮ хрыiiянскай царкоСЮнай арганiзацыi, Скарга прынiжаСЮ значэнне канстанцiнопальскага патрыярха для праваслаСЮнай царквы Рэчы Паспалiтай. Ен паказваСЮ яго як раскольнiка СЮ царкоСЮных справах i як турэцкага палоннага, якi вымушаны за грошы купляць сваю духоСЮную СЮладу СЮ султана. Заклiкаючы праваслаСЮных Вялiкага княства ЛiтоСЮскага да царкоСЮнай унii, Скарга настойлiва пераiерагае iх, каб яны не аглядалiся нi на грэкаСЮ, якiх загубiла прыродная СЮпартаiь i буянаiь розуму, нi на варварскую Масковiю, якая i сама, на думку Скаргi, вымушана будзе СЮрэшце пайii на унiю па прыкладзе СЮкраiнскага i беларускага праваслаСЮнага насельнiцтва. Такiм чынам, маючы на СЮвазе дзяржаСЮна-палiтычныя мэты, Пётр Скарга СЮ сваёй кнiзе па сутнаii выклаСЮ iдэалагiчнае абгрунтаванне царкоСЮнай унii. Навязваючы праваслаСЮнаму насельнiцтву iдэю рэлiгiйнага абяднання, ён замахнуСЮся не столькi на аСЮтарытэт праваслаСЮнай царквы СЮ Рэчы Паспалiтай, колькi на права нацыянальнай самабытнаii праваслаСЮнага насельнiцтва СЮ гэтай дзяржаве. Вось чаму выхад яго кнiгi СЮ свет узняСЮ цэлую буру СЮ праваслаСЮным лагеры. Тыраж быСЮ вельмi хутка раскуплены i, па iверджаннi самога аСЮтара, амаль поСЮнаiю знiшчаны найбольш багатай часткай беларускага i СЮкраiнскага праваслаСЮнага насельнiцтва. На кнiгу П. Скаргi адразу ж зявiлiся адказы, але нi адзiн з iх не быСЮ тады надрукаваны.
У канцы 1580-х гг. палемiчную публiцыстыку супраць каталiцызму i унii СЮзначалiлi палемiсты Астрожскай школы (горад Астрог на Украiне). Важную ролю СЮ гэтай патрыятычнай справе адыграСЮ валынскi магнат князь Канстанцiн Астрожскi, якi СЮ 70-х гг. XVI ст. у сваёй рэзiдэнцыi адкрыСЮ першую грэка-сл(горад Астрог на Украiне). Важную ролю СЮ гэтай патрыятычнай справе адыграСЮ валынскi магнат князь Канстанцiн Астрожскi, якi СЮ 70-х гг. XVI ст. у сваёй рэзiдэнцыi адкрыСЮ першую грэка-славянскую, праваслаСЮную школу i арганiзаваСЮ пры ёй друкарню. З дапамогай удала падабраных педагогаСЮ, прапаведнiкаСЮ, друкароСЮ i лiтаратараСЮ князь Астрожскi СЮ хуткiм часе ператварыСЮ сваю школу СЮ фарпост iдэалагiчнай барацьбы супраць каталiцызму i унii. Менавiта тут узнiкла i пайшла СЮ свет друкаваная антыунiяцкая публiцыстыка, аСЮтары якой ставiлi сваёй мэтай шчыра служыць нацыянальва-культурным iнтарэсам украiнскага i беларускага народаСЮ, змагацца за iх права мець уласную веру, незалежную ад Рыма царкву, школы, кнiгi i быць гаспадарамi свайго лёсу. З дзейнаiю Астрожскай школы быСЮ цесна звязаны першы стан развiцця палемiчнай публiцыстыкi, значная частка якой зяСЮляецца агульным здабыткам беларускай i СЮкраiнскай лiтаратур таго часу. Найбольш значнымi творамi, з якiмi выступiлi СЮ друку палемiсты Астрожскай школы, былi Ключ царства небесного з дадаткам Календаря римского нового Герасiма Сматрыцкага (1587) i кнiга Васiля Суражскага О единой истинной православной вере и о святой соборной апостолской церкви (1588). У iх упершыню дадзены яркiя замалёСЮкi вострых i непрымiрымых сацыяльных канфлiктаСЮ, якiя нельга было абыii палемiстам, што СЮзялiся абвяргаць абразлiвыя для нацыянальнай годнаii праваслаСЮнага насельнiцтва выпады i iверджаннi Скаргi i iншых абаронцаСЮ унii. Выступаючы СЮ абарону праваслаСЮнага люду, Г. Сматрыцкi i В. Суражскi праяСЮляюць шчырую заклапочанаiь яго лёсам i часам нават узнiмаюцца да пастаноСЮкi i разумення некаторых вострых сацыяльных праблем свайго часу. Найб