ЦаркоСЮна-палемiчная публiцыстыка
Информация - Литература
Другие материалы по предмету Литература
не, размова бязглуздыя, марныя i распусныя i вяселле непрыстойнае, у якiм i вы самi, i тыя, хто вас пераймае i iдзе за вамi, загiнуць. Пiсьменнiк-палемiст паказаСЮ сябе добрым знаСЮцам гуманiстычнай лiтаратуры Заходняй ЕСЮропы. У Трэнасе шырока цытуюцца творы Пятраркi, Мантуана, Гараiзы, Бярнарда i многiх iншых. Усяго СЮ Трэнасе аСЮтар спасылаецца на сачыненнi 143 аСЮтараСЮ. М. Сматрыцкi паказваСЮ, што царкоСЮныя пасады ператвораны СЮ ганебную куплю i продаж, у iх шукаюць не выратавання душы, але раскошы i багацця, для гэтага яны (духоСЮныя асобы) часта наведваюць каiёлы, адпраСЮляюць месы, спяваюць псалмы. Цяпер за бiскупствы, архiдыяканствы, абацтвы вядзецца барацьба, i царкоСЮныя прыбыткi абарочваюцца на раскошу i марнаiь.
Напалоханыя езуiты i унiяты адразу ж выступiлi СЮ друку супраць Трэнаса. Першым, хто напiсаСЮ адказ М.Сматрыцкаму, быСЮ Пётр Скарга. У кнiзе На Трэны i Лямант Тэафiла АрталогатАж пераiярога (1610) ён налiчваСЮ 12 аблуд Арталога, называСЮ яго крывалогам, якi лепш, чым чорт вывучаны. Пачакай, пiсаСЮ Скарга, ты СЮтойваеш сваё iмя, будучы ваСЮком, прыкрываешся авечаю скураю, але мы скора даведаемся, хто ты i як тваё iмя. Праз два гады выходзiць яшчэ адна кнiга Парэгорыя РЖллi МарахоСЮскага. Але нi зедлiвыя творы супраць Трэнаса, нi полымя iнквiзiцыi, нi штрафы, нi турмы не змаглi вырваць з рук народа яго iдэйную зброю. Кнiга хадзiла па руках, перапiсвалася, перадавалася з пакалення СЮ пакаленне як самы дарагi дар, як духоСЮны запавет нашчадкам.
Пасля арышту i зняволення Л. Карповiча Сматрыцкi не выдаваСЮ палемiчных твораСЮ амаль адзiнаццаць гадоСЮ. ПраСЮда, каля 1615г. ён напiсаСЮ з каталiцкiх пазiцый трактат Аб зыходжаннi Святога Духа сiлагiзмамi на польскай мове. Аднак гэты твор выклiкаСЮ абурэнне з боку архiмандрыта Карповiча, таму, як успамiнаСЮ Сматрыцкi СЮ Апалогii, ён вымушаны быСЮ забыць гэты твор. У гэты ж час Сматрыцкi займаСЮся педагагiчнай дзейнаiю СЮ мястэчку Вевiс недалёка ад Вiльнi, дзе выкладаСЮ свабодныя навукi. У 1617г. ён быСЮ пастрыжаны Лявонцiем Карповiчам у манахi. Вынiкам педагагiчнай дзейнаii Сматрыцкага была надрукаваная СЮ 1618 (19) г. у Вевiсе Граматiки славенския правилное синтагма, якая абяссмерцiла яго iмя як выдатнага вучонага не толькi СЮ славянскiх краiнах, але i ва СЮсёй Заходняй ЕСЮропе. Трэба сказаць, што СЮ канцы XVI першай палове XVII ст. на тэрыторыi Беларусi i Украiны былi шырока вядомы граматыкi, выдадзеныя львоСЮскiмi братчыкамi СЮ 1591г. Адельфотес i Граматiка словенска (1596) Л. Зiзанiя, на якiя СЮ пэСЮнай ступенi апiраСЮся Сматрыцкi пры стварэннi сваёй фундаментальнай працы. Аднак як вучоны еСЮрапейскага СЮзроСЮню ён змог не толькi СЮдасканалiць дасягнутае, але i значна развiць многiя палажэннi, сiстэматызаваць i больш дакладна акрэслiць граматычную тэрмiналогiю. Сматрыцкi СЮпершыню СЮ гiсторыi славянскай мовазнаСЮчай навукi даСЮ поСЮны курс граматыкi, што есть известное художество благо глаголати и писати сучаiцее СЮ яе тагачасных асноСЮных частках арфаграфii, этымалогii, сiнтаксiсе i прасодыi. Больш за два стагоддзi Граматыка Сматрыцкага была самым аСЮтарытэтным падручнiкам па славянскiм мовазнаСЮстве: яна двойчы (у 1648 i 1721гг.) з некаторымi зменамi выходзiла СЮ Маскве. Менавiта гэтую працу Сматрыцкага разам з Арыфметыкай Магнiцкага рускi вучоны М.В. ЛаманосаСЮ назваСЮ вратамi сваёй вучонаii. Высока ацанiСЮ Граматыку сучаснiк М.Сматрыцкага харвацкi вучоны Юрый Крыжанiч (16171683), якi пэСЮны час знаходзiСЮся СЮ Рускай дзяржаве. У Галандыi Капiевiч выдаСЮ вытрымкi з Граматыкi Сматрыцкага пад назвай Руковеденiе в граматику во Славяно-Россiйскую (1706). Значны СЮплыСЮ Граматыкi Сматрыцкага можна адзначыць у граматыках Г.Ф.Лудольфа (1696), Ф. Максiмовiча (1723), В.Ададурава (1731). У XVIII першай палове XIX ст. Граматыка Сматрыцкага была СЮзорам для стварэння сербскай, харвацкай, румынскай i балгарскай граматык.
У 1620г. РЖерусалiмскi патрыярх Феафан, праязджаючы праз Рэч Паспалiтую, аднавiСЮ вышэйшую праваслаСЮную iерархiю. ПраваслаСЮным мiтрапалiтам быСЮ абраны РЖоСЮ Барэцкi, а СЮ знак павагi да таленту i грамадскай дзейнаii Сматрыцкага яму быСЮ нададзены тытул архiепiскапа Полацкага, епiскапа Вiцебскага i МiiслаСЮскага. У гэтым жа годзе Мялецiй сказаСЮ памiнальнае слова пры пахаваннi заСЮчасна памёршага архiмандрыта, таленавiтага пiсьменнiка i вядомага грамадскага дзеяча Лявонцiя Карповiча, якое неСЮзабаве выйшла з друку пад тытулам Казанье на честный погребтАж господина отца Леонтия Карповича. НеСЮзабаве Сматрыцкi становiцца архiмандрытам вiленскага СвятадухаСЮскага праваслаСЮнага манастыра.
Аднак правячыя колы Рэчы Паспалiтай не маглi змiрыцца нi з фактамi iснавання праваслаСЮных брацтваСЮ, нi тым больш з аднаСЮленнем патрыярхам Феафанам вышэйшай праваслаСЮнай iерархii. У даносах каралю з боку унiятаСЮ i езуiтаСЮ Феафана называлi турэцкiм шпiёнам, а пасвечаных iм архiепiскапаСЮ, епiскапаСЮ i самога праваслаСЮнага мiтрапалiта РЖова Барэцкага здраднiкамi радзiмы. У лютым 1621г. унiяцкi мiтрапалiт РЖосiф Руцкi выпрасiСЮ у караля унiверсал, у якiм патрабавалася схапiць праваслаСЮных уладык як самазванцаСЮ i бунтаСЮшчыкоСЮ; больш таго, 12 сакавiка 1621г. Руцкi выклiкаСЮ на свой суд Сматрыцкага. У такiх умовах неабходна было даць публiчны адказ каралю i езуiцка-унiяцкаму лагеру. I такiм адказам зявiСЮся надрукаваны двойчы (у красавiку i чэрвенi 1621г.) у вiленскiм СвятадухаСЮскiм манастыры твор Сматрыцкага АпраСЮданне невiноСЮнаii. На перша