ЦаркоСЮна-палемiчная публiцыстыка
Информация - Литература
Другие материалы по предмету Литература
?станцiна Астрожскага, якi прапанаваСЮ яму меiа рэктара СЮ Астрожскай школе. Пачатковую адукацыю Мялецiй атрымаСЮ пад непасрэдным кiраСЮнiцтвам бацькi i грэка Кiрыла Лукарыса, якi скончыСЮ Падуанскi унiверсiтэт, быСЮ выдатным грамадскiм i рэлiгiйным дзеячам, а з 1612г. канстанцiнопальскiм патрыярхам. Князь Астрожскi заСЮважыСЮ выдатныя здольнаii Максiма Сматрыцкага да навукi i СЮ другой палове 90-х гг. XVI ст. накiраваСЮ яго на фiласофскi факультэт у Вiленскую езуiцкую акадэмiю, якую ён i скончыСЮ каля 1601г. (па iншых меркаваннях, Сматрыцкi вучыСЮся там у 16011604гг.). У 1601г. па пратэкцыi князя Астрожскага Максiм становiцца настаСЮнiкам маладога беларускага магната Багдана Саламярэцкага, якога дагэтуль вучыСЮ Л. Зiзанiй. Для паглыблення ведаСЮ вучань з настаСЮнiкам едуць за мяжу. Як сведчыць сам Сматрыцкi СЮ Апалогii, ён правёСЮ маладыя гады пры грабнiцы Лютэра СЮ Лейпцыгскiм i Вiтэмбергскiм унiверсiтэтах, якiя СЮ тыя часы былi запалонены рэфарматарскiмi iдэямi Лютэра, Кальвiна, Цвiнглi. Такiм чынам, Мялецiй Сматрыцкi быСЮ рознабакова адукаваным чалавекам, якi пазнаёмiСЮся са здабыткамi еСЮрапейскай культуры, меСЮ шырокi светапогляд i багаты навуковы багаж. ВярнуСЮшыся на радзiму каля 1607г., Мялецiй некаторы час правёСЮ у маёнтку князя Саламярэцкага, часта наведваСЮ Мiнск, дзе, як сведчаць яго сучаснiкi, карыстаСЮся аСЮтарытэтам сярод простага люду, якi сыходзiСЮся да яго, як да аракула. У хуткiм часе Мялецiй накiроСЮваецца СЮ вiленскае праваслаСЮнае брацтва. Тут ён знаёмiцца з выдатным дзеячам беларускай культуры, пiсьменнiкам-палемiстам Лявонцiем Карповiчам, становiцца яго верным паплечнiкам.
Першым друкаваным творам пiсьменнiка-палемiста, якi дайшоСЮ да нашага часу, быСЮ Антыграфi (1608) твор, накiраваны супраць кнiг унiяцкага мiтрапалiта РЖпацiя Пацея Ерасi i Гармонiя (1608), у якiх не толькi закраналiся пытаннi рэлiгiйнай дагматыкi, але i падымалiся праблемы дзяржаСЮна-палiтычнага характару. Антыграфi пачынаецца эпiкграмай на герб князёСЮ Астрожскiх, дзе аСЮтар удала выкарыстоСЮвае багатую метафарычвую сiмволiку зор, прамянёСЮ, а таксама паэтычную тропiку стылю барока. Зыходзячы з тагачасных палiтычных умоСЮ, Сматрыцкi прысвяцiСЮ свой твор унiяту Янушу Астрожскаму. Гэта было выклiкана тым, што звычайна творы, напiсаныя супраць таго цi iншага лагера, скуплялiся апазiцыяй i знiшчалiся. Такiм чынам, прысвячэнне адыгрывала ролю не толькi СЮслаСЮлення таго цi iншага князя гэта, перш за СЮсё, быСЮ неабходны СЮ той час крок дзеля захавання кнiгi.
Найбольш значны твор М.Сматрыцкага Трэнас (Плач) выйшаСЮ у 1610г. на польскай мове пад псеСЮданiмам Тэафiл Арталог (Багалюб ПраСЮдаслоСЮ), бо СЮсякаму, хто падпiсаСЮ бы сваё сапраСЮднае iмя пад такiм творам, пагражала небяспека апынуцца СЮ турме, што, напрыклад, i здарылася з Лявонцiем Карповiчам, рэдактарам i карэктарам гэтага выдання, якi па загадзе караля быСЮ абвiнавачаны СЮ дзяржаСЮнай здрадзе. На дзевяць гадоСЮ была закрыта брацкая друкарня СЮ Вiльнi, дзе друкаваСЮся Трэнас, адабрана i спалена вялiкая колькаiь экземпляраСЮ, а таму, хто асмелiСЮся б купляць цi распаСЮсюджваць твор, пагражаСЮ штраф у 5000 червоных злотых. Кнiга зявiлася СЮ даволi нязручны для караля Сiгiзмунда III момант. Менавiта вясной i летам 1610г. ён дамагаСЮся абрання на маскоСЮскi трон каралевiча Уладзiслава. Трэнас жа красамоСЮна сведчыСЮ аб перспектывах ваенна-палiтычнай iнтэрвенцыi польскай магнатэрыi. Пачынаецца Трэнас паводле тагачаснай традыцыi, эпiкграмай на герб дому Вiшнявецкiх, у якой, як i СЮ папярэднiм прысвячэннi да Антыграфi, таксама выкарыстоСЮваецца барочная метафарычная сiмволiка. Твор складаюць дзве прадмовы i дзесяць раздзелаСЮ, якiя СЮмоСЮна можна падзялiць на тры iдэйна-тэматычныя групы: два пачатковыя раздзелы найбольш ярка раскрываюць талент палемiста-мастака; трэцi i чацвёрты раздзелы СЮяСЮляюць сабою своеасаблiвую энцыклапедыю выказванняСЮ старажытных багасловаСЮ i фiлосафаСЮ пра кiруючую ролю рымскага папы. Шэiь апошнiх вырашаюць у большаii сваёй праблемы рэлiгiйна-дагматычнага характару. Менавiта першыя два раздзелы сведчаць аб пiсьменнiцкай сталаii Сматрыцкага, якi дасканала авалодаСЮ паэтыкай стылю барока. Апiсваючы сучасны яму стан праваслаСЮнай царквы, Мялецiй выкарыстоСЮваСЮ народна-паэтычную, мiфалагiчную i бiблейскую сiмволiку: Рукi мае СЮ аковах, ярмо на шыi, путы на нагах, ланцугi на клубах, меч з двух бакоСЮ востры над галавою, вада пад нагамi глыбокая, няСЮгасны агонь па баках, адусюль стогны i енкi, адусюль страх i праследаваннi.
Трэнас твор высокага грамадзянскага гучання. Многiмi сваiмi зваротамi, асаблiва, калi iдзе гаворка пра былую магутнаiь праваслаСЮнай царквы (вобраз лямантуючай царквы высокамастацкае СЮвасабленне вобраза радзiмы-мацi), ён нагадвае бессмяротныя радкi Слова пра паход РЖгаравы, дзе СЮпершыню СЮ лiтаратуры СЮсходнiх славян з такiм пафасам прагучала iдэя аб неабходнаii яднання рускiх князёСЮ. Паэтыка стылю барока вымагала стракатага спалучэння нябеснага i зямнога, высокага i нiзкага, дзiвоснага i звычайнага. Нярэдка мiнорнае гучанне рэзка пераходзiла СЮ мажорнае, адсюль суседства, суiснаванне элегiчных пачаткаСЮ з сатырай, iронiяй, гратэскам. Сматрыцкi дае знiшчальную характарыстыку пастырам, якiя сваiмi СЮчынкамi не апраСЮдвалi прызванне настаСЮнiка. Ён паказвае сапраСЮдны твар невукаСЮ-святароСЮ: У жыццi вы карчмары i купцы, у звычаях лежабокi, у размове невукi, а СЮ абыходжаннi лiсы крывадушныя, а СЮ адзеннi драпежныя ваСЮкiтАж Мудраiь ваша, умен