Усталяванне савецкай грамадска-палiтычнай сiстэмы СЮ СССР i БССР
Информация - История
Другие материалы по предмету История
тыi. Сканцэнтраванне функцый заканадаСЮчай, выканаСЮчай i судовай улады СЮ руках дзяржаСЮна-партыйнага апарата
Перамога Кастрычнiцкай рэвалюцыi абумовiла складванне СЮ Расiйскай рэспублiцы новай палiтычнай сiстэмы. Яе канстытуцыйнае афармленне адбылося СЮ студзенi 1918г. Да СЮсталявання аднапартыйнай сiстэмы кiруючая роля бальшавiкоСЮ у ажыццяСЮленнi дыктатуры пралетарыяту не падкрэслiвалася. Гэтая ж улаiiваiь характэрна i Канстытуцыi БССР, прынятай 3 лютага 1919г.
У пачатку 1920-х у савецкiх рэспублiках усталявалася палiтычная сiстэма, якая спалучала дэмакратычныя i таталiтарныя рысы. Да першых варта аднеii iснаванне правоСЮ i свабод, у тым лiку апазiцыйных партый, да другiх дыктатуру пралетарыята i выкарыстанне ёю гвалтоСЮных форм барацьбы супраць iдэйных працiСЮнiкаСЮ. Так, 6 чэрвеня 1922г. выйшаСЮ дэкрэт СНК РСФСР аб стварэннi органа цэнзуры ГалоСЮнага СЮпраСЮлення па справах лiтаратуры i выдавецтваСЮ (ГалоСЮлiт). Яго мяiовыя органы знаходзiлiся пры выканкамах СаветаСЮ, але фактычна падпарадкоСЮвалiся вышэйшым партыйным органам. Нягледзячы на тое, што СЮлада перадавалася СЮ рукi шматпартыйных СаветаСЮ, вызначальная роля СЮ iх таксама належала бальшавiкам. У сiстэме грамадскiх абяднанняСЮ пераважалi бальшавiзаваныя маладзёжныя i прафсаюзныя арганiзацыi.
Утварэнне новай формы дзяржаСЮнага СЮладкавання СССР, а разам з ёй новай палiтычнай сiстэмы, было аформлена 31 студзеня 1924г. РЖРЖ зездам СаветаСЮ СССР у прынятай iм Канстытуцыi, дзе, у прыватнаii, былi зафiксаваны правы саюзных рэспублiк, замацаваны характарыстыкi грамадскага СЮладкавання, правы i абавязкi грамадзян, выбарчае права, органы СЮлады i кiравання. Нягледзячы на выразны класава-партыйны характар АсноСЮнага закона, у цэлым ён быСЮ зарыентаваны на кансалiдацыю грамадства.
З-за працэдуры СЮзбуйнення тэрыторыi БССР (1924, 1926) працэс прыняцця яе Канстытуцыi VIII Усебеларускiм зездам СаветаСЮ адбыСЮся толькi 11 красавiка 1927г. Яна абвяшчала дыктатуру пралетарыяту СЮ мэтах падаСЮлення буржуазii, знiшчэння эксплуатацыi чалавека чалавекам i здзяйснення камунiзма i пераход улады да саветаСЮ рабочых, сялянскiх i чырвонаармейскiх дэпутатаСЮ. Беларуская Канстытуцыя амаль цалкам дублiравала змест АсноСЮнага Закону СССР, i невыпадкова, бо СЮсе важнейшыя пытаннi дзяржаСЮнага жыцця рэспублiкi вырашалiся СЮ вышэйшых органах улады Саюза ССР.
Канстытуцыя БССР 1927г. яшчэ не прадугледжвала надання Камунiстычнай партыi вызначальных функцый па кiраваннi грамадствам, але СЮ рэальным жыццi такiя тэндэнцыi СЮжо вызначылiся. Так, шматступенная сiстэма выбараСЮ пры адкрытым галасаваннi дазваляла партыйнаму кiраСЮнiцтву iнiцыiраваць i кантраляваць вылучэнне кандыдатаСЮ у дэпутаты.
ГрунтоСЮныя перамены, якiя адбывалiся СЮ эканомiцы i грамадска-палiтычным жыццi СССР у канцы 1920-пачатку 1930-х гг. запатрабавалi iх заканадаСЮчага афармлення. У канцы лiстапада 1936г. на VIII Надзвычайным зездзе СаветаСЮ СССР зачытаны Генеральным сакратаром ЦК УКП(б) РЖ. Сталiным праект Канстытуцыi нават без абмеркавання быСЮ аднагалосна прыняты. У пачатку наступнага года адбылося прыняцце рэспублiканскiх, у тым лiку беларускай (19 лютага 1937) Канстытуцый. У лiку прынцыповых навацый Сталiнскай Канстытуцыi былi канстатацыя поСЮнай перамогi СЮ краiне сацыялiстычнага ладу i палажэнне аб партыi як кiруючым ядры СЮсiх арганiзацый працоСЮных, як грамадскiх, так i дзяржаСЮных. Вышэйшыя СЮладныя функцыi замацоСЮвалiся за Прэзiдыумам ВярхоСЮнага Савета СССР у той час, як неканстытуцыйнай, але афiцыйнай вярхоСЮнай уладай у краiне зяСЮлялiся вышэйшыя органы партыйнага апарату Палiтбюро, Аргбюро, Сакратарыят ЦК УКП(б).
Канстытуцыя дэкларавала iстотныя перамены СЮ выбарчай сiстэме, надаСЮшы выбарчыя правы СЮсiм грамадзянам (акрамя прызнаных недзеяздольнымi) пры тайным галасаваннi. Але па-ранейшаму выбары заставалiся безальтэрнатыСЮнымi i права вылучаць кандыдатаСЮ у дэпутаты фактычна замацоСЮвалася толькi за партыйнымi арганiзацыямi.
Канстытуцыя СЮтрымлiвала прыкметы падзелу СЮлады на заканадаСЮчую (ВярхоСЮны Савет), выканаСЮчую (Савет Народных КамiсараСЮ) i судовую (ВярхоСЮны суд). Але рэальнага падзелу СЮлады не iснавала. На справе рашэннi партыйных органаСЮ фактычна ставiлiся вышэй рашэнняСЮ заканадаСЮчых органаСЮ, што стварала адну з галоСЮных супярэчнаiей савецкай палiтычнай сiстэмы. Па Канстытуцыi вышэйшыя СЮладныя функцыi замацоСЮвалiся за Прэзiдыумам ВярхоСЮнага Савета СССР (старшыня М. Калiнiн), а фактычна iх здзяйсняла Палiтбюро ЦК УКП(б) на чале з Генеральным сакратаром РЖ. Сталiным.
Умацаванне асабiстай улады РЖ. Сталiна i пераход да дырэктыСЮных метадаСЮ кiравання эканомiкай зявiлiся вызначальнымi фактарамi ператварэння прынцыпу дэмакратычнага цэнтралiзму СЮ рэжым аСЮтарытарызму з яго безумоСЮным падпарадкаваннем мяiовых структур цэнтральным органам як унутры кiруючай партыi, так i памiж iмi з аднаго боку, i шэраговымi партыйцамi з другой.
У партыйнай структуры дамiнаваСЮ партыйны апарат Палiтбюро, якое праз ЦК саюзных i аСЮтаномных рэспублiк, абкамы, райкамы перадавалi нiжэйшым iнстанцыям рознага кшталту дырэктывы для безумоСЮнага выканання. Нiжэйшыя iнстанцыi пераймалi такi ж стыль працы i даводзiлi свае распараджэннi да нiзавых партыйных ячэяк.
Партыйнае кiраСЮнiцтва паступова зрошчвалася з дзяржаСЮнымi структурамi, падпарадкоСЮваючы iх сваёй волi, i СЮжо на пачатку 1930-х гг. гэты працэс фактычна завяршыСЮся. Пасля 1936г. партыя складала канстытуцыйна замацаваны каркас, аснову пiрамiды цэнтралiзаванай дзяржаСЮнай улады. Прынятыя ёю па