Актуальные гигиенические проблемы водообеспечения и охраны здоровья сельского населения Республики Казахстан и пути их решения 14. 00. 07 гигиена
| Вид материала | Автореферат диссертации |
СодержаниеТотанов жанат сатыбалдыұлы Зерттеудің мақсаты Zhanat S. Totanov The aim of the research |
- Гигиенические и эпидемиологические аспекты питания и здоровья сельского населения Омской, 415.57kb.
- Актуальные проблемы формирования личности и пути их решения: теория и практика, 3240.9kb.
- Министерство образования и науки Республики Казахстан Министерство охраны окружающей, 89.6kb.
- Ёр саидович аграрная реформа республики таджикистан (теория, методология, проблемы, 787.45kb.
- Савета Рэспублікі Беларусь, 1993 г., №24, ст. 290 Вредакции закон, 240.49kb.
- Приказ Председателя Комитета рыбного хозяйства Министерства сельского хозяйства Республики, 102.11kb.
- Вопросы для педиатров, аттестующихся на врачебные категории по специальности «педиатрия», 93.36kb.
- Ректор ноу впо, 140.71kb.
- Новые пути решения проблемы «Новости Медицины и Фармации», 157.32kb.
- Сохранения популяции антилопы сайги станет одной их ключевых на Международном конгрессе, 13.4kb.
ТОТАНОВ ЖАНАТ САТЫБАЛДЫҰЛЫ
Қазақстан Республикасының ауыл тұрғындарының денсаулығын
қорғау және сумен қамтамасыз етудің өзекті гигиеналық мәселелері және оларды шешу жолдары
14.00.07-гигиена
медицина ғылымдарының докторы дәрежесін ізденуге арналған диссертация
Суды пайдаланудың шарттарын оңалту және тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету маңызды мемлекеттік мәселе болып табылады. Қазақстан Республикасы жерасты және тұщы беттік судың қоры қамтамасыздануы бойынша өте төмен болып саналады, сонымен қатар олардың барлығын шаруашылық-ауыз су көзі ретінде қолдануға болмайды. Тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамту мәселесі ауылдық жерлерде өзекті болып тұр. Ауылшаруашылық еңбегінің сыйпаты және халықтың орналасуы су қоймаларының санитарлық жағдайын қалыптастыруда антропогенді фактордың қызметінің өсуін шарттайды, ластанудың басты көздері болып ауылшаруашылығының жайлары, малшаруашылығымен айналысатын фермалардың және ауылшаруашылық мекемелерінің ағын сулары, органикалық заттардың болуы, биогенді элементтер, минералды элементтер және пестицидтер.
Бір ауыл тұрғынының суды жұмсауы көпшілік аймақтарда қалыпты су жұмсаудың төрттен бір бөлігіне де жетпейді екен. Ауыл тұрғындарының 40% тұрмыстық-ауыз су ретіндегі суды орталықтандырылған су көздерінен алады. Ауылдық жерлердегі орталықтандырылған көздерден алынған ауыз судың сынамасы санитарлы талаптарға сай емес соңғы бес жылда елімізде химиялық көрсеткіштері бойынша 10,1%, ал микробиологиялық көрсеткіштері бойынша-6,2%. Бұл қалыптасқан ауыл тұрғындарын сумен қамту жағдайы эпидемиологиялық қолайсыздықты арттырады және тұрғындардың денсаулығына кері әсер етеді. Республикамыздың көптеген ауылдық аймақтарында судың сапасына байланысты жоғары инфекциялық және инфекциялық емес аурушылдық байқалды. Жоғарыда айтылғандар осы зерттеудің өзектілігін және зерттеудің жүргізілуін анықтады.
Зерттеудің мақсаты: Қазақстанның әртүрлі ауылдық аймақтарында жерлердегі сумен қамтудың кешенді гигиеналық бағалау негізінде ауыл тұрғындарының денсаулығын қорғаудың және ауыз суды жақсарту үлгісін ғылыми консептуалдық тұрғыдан негіздеу.
Қазақстан Республикасының аумағында су ресурстарын бөлу көп ауытқулармен сипатталады, ал бұл мемлекеттің түрлі аймақтарында сумен қамтудың тұрақсыздығын және әртүрлілігін сипаттайды. Осыған орай, ауылда суды пайдаланудың деңгейін қалыптастыратын негізгі факторларды бағалау және анализдеу үшін, Қазақстанның үш аймағы таңдалып алынды-Ақмола облысының ауылдық жерлері (солтүстік аймақ), Алматы (оңтүстік аймақ) және Атырау (батыс аймағы) облыстары.
Зерттеудің бағдарламасы және әдістемелік жағы ойластырды: су ресурстарының кешенді гигиеналық бағасын және зерттелетін аймақтарда ауылдық жерлердегі сумен қамтудың санитарлы-химиялық көрсеткіштері бойынша және су көзінің түріне байланысты микробиологиялық көрсеткіштері бойынша, табиғи-климаттық жағдайы бойынша, антропотехногенді жүктемесі бойынша, сумен даярлау жүйесінің санитарлы-техникалық жағдайы бойынша және ауыл тұрғындарына ауыз суды тасымалдау, тұрғындардың орталықтандырылған, деорталықтандырылған және сумен қамтудың басқа да түрлерімен қамтамасыз ету.
Бұл жүргізілген жұмыста сумен қамту нысандарын мемлекеттіксанбақылау аясында жүргізілген Ақмола, Алматы және Атырау облыстарының облыстық және аудандық ОСЭС мәліметтері және өзіндік зерттеу нәтижелері қолданылды. Зерттеу жүргізілген аймақтардағы тұрғындардың денсаулығын кешенді зерттеу ауыл тұрғындарының аурушылдығын және өлімшілдігін 2000-2009жж. кезеңінде зерттеу негізінде жүргізілді.
Жүргізілген зерттеу негізінде:
- Қазақстанның түрлі аймақтарындағы ауылдық жерлерінде шаруашылық-ауыз сумен қамтамасыз етуді сипаттайтын негізгі факторларға кешенді гигиеналық баға берілді;
- табиғи-климаттық, антропотехногенді және әлеуметтік-экономикалық факторлардың сапасы мен қауіпсіздігі ауыл тұрғындарының денсаулығына ауыл-шаруашылық сумен қамту көздерінің әсеріне қосатын үлесі анықталды
- ауыл тұрғындарының денсаулығының қалыптасуына тіршілік ету факторының әсері Қазақстанның солтүстік, оңтүстік және батыс аймақтарында анықталды;
- тұратын аймақтағы ауыз судың сапасы және қамтылуына байланысты ауыл тұрғындарының денсаулығының қауіпінің кешенді гигиеналық баға берілді;
- ауылдық жерлерде шаруашылық-ауыз сумен қамтамасыз етудің әдістемелік және эколого-гигиеналық мониторингі ғылыми шартталған, олар Мемлекеттік санэпидбақылаудың зертханалық, әдістемелік, ұйымдастыру-құрылымдық, ақпараттық қамту негізделген;
- ауылдық суды пайдаланудың және тұрғындардың денсаулығын қорғаудың концептуалды үлгісі өңделді.
Жүргізілген зерттеудің теориялық маңыздылығы түрлі ауылдық аймақтардағы тұрғындарды сумен қамту және денсаулығын кешенді бағалаумен, климаттық және территориялық ерекшеліктерін ескере отырып, ауыл тұрғындарының денсаулығын жоғалтудың алынған жаңа факторларын ескере отырып және аумақтық деңгейде алдын алу шараларын іске асыру болып табылды.
Zhanat S. Totanov
Urgent hygienic problems of water supply and health protection of the rural population of the Republic of Kazakhstan and ways of their solution
14.00.07 – Hygiene
Dissertation for the degree of the Doctor of Medicine
SUMMARY
Optimization of water consumption conditions and population supply with sufficient volume of high quality drinking water are the most important state problems. The Republic of Kazakhstan may be placed into one of the territories with sufficiently low provision with fresh surface and underground waters, at the same time they cannot be all used as household-drinking water supply sources. The problem of community supply with quality drinking water becomes urgent in rural localities. The type of settling and specific character of agricultural labor induce the increasing role of the anthropogenic factor in forming the sanitary state of rural reservoirs, the leading contamination source of which is a surface run-off from the farming arable land and sewage from live-stock farms and other agricultural production works, which contain organic substances, biogenic elements, minerals and pesticides.
The specific water consumption rate per villager in the overwhelming majority of regions does not come to a quarter of standard needs. More than 40% of the rural population consume water from decentralized sources for household-drinking purposes. The specific gravity of water samples from decentralized sources in the rural area which are inconsistent with the sanitary code for the last five years accounted for 10.1% by chemical indices, and 6.2% - by microbiological ones on the average in the country. The present-day situation of water supply of rural communities enhances the epidemiological trouble and is negatively reflected in the population health. In many rural regions of the republic there is a high rate of infectious and noninfectious morbidity connected with the quality of drinking water. The foregoing has determined the actuality and necessity of the present research.
The aim of the research was to give scientific grounds for a conceptual model of optimization of drinking water consumption and health protection of the rural communities on the basis of a complex hygienic assessment of water supply of rural territories of various Kazakhstan regions.
The distribution of water resources on the territory of the Republic of Kazakhstan varies thus resulting in unstable and unequal water supply of various regions. In this connection, for the analysis and assessment of main factors which form the water consumption rate in the village three regions of Kazakhstan were chosen – rural territories of Akmola (northern region), Almaty(southern region) and Atyrau (western region) oblasts.
The research program and methodical approaches provided for a complex hygienic assessment of water resources and water sources of rural water supply of the regions studied in terms of sanitary-and-chemical and microbiological indices depending on the type of water sources, natural-and-climatic conditions, the anthropotechnogenic load, sanitary-and-technical state of systems of water preparation and drinking water transportation to rural communities, provision of the population with centralized, decentralized and other types of water supply.
In the course of studies materials from oblast and regional Centres of Sanitary-and-Epidemiological Examination of Akmola, Almaty and Atyrau oblasts obtained within the framework of the state sanitary-and-epidemiological surveillance over the water supply objects and my own research results were used. Complex study of the health status of inhabitants of the regions investigated was carried out in terms of morbidity and mortality rates of the rural communities over the period of 2000-2009.
The research performed revealed the following:
- a complex comparative hygienic assessment of main factors characterizing the system of household-drinking water supply on rural territories in various regions of Kazakhstan has been given;
- contribution of natural-and-climatic, anthropotechnogenic and social-economic factors to forming the water quality and safety of household-drinking water supply for the health of rural communities has been determined;
- regularities of health formation in rural communities under the effect of habitat factors in northern, southern and western oblasts of Kazakhstan have been revealed;
- a complex hygienic assessment of risks for the health of rural communities connected with the supply level and quality of drinking water depending on the region of their residence has been given;
- methodical approaches and assessment criteria for ecological monitoring of the system of household-drinking water supply on rural territories orientated to the improvement of organization-structural, laboratory, methodical and information provision of the State sanitary epidemiological surveillance have been scientifically substantiated:
- a conceptual model for optimization of rural drinking water consumption and health protection of the population has been developed.
Theoretical significance of the research performed is in the substantiation of methodical principles according to a complex assessment of water supply and health status of rural communities of various regions with regard to climatic and territorial peculiarities, obtaining new knowledge about the factors which cause main life losses among villagers and the development of a conceptual approach to implementation of preventive measures at the regional level.
Подписанo в печать 27.10.2010 г.
Формат (60х84|/к. Бумага офсетная. Гарнитура Time.
Печать офсетная. Тираж 100 экз. Заказ № .
Отпечатано в типографии TOO "ИKC press" 050002, г. Алматы, ул. Макатаева, 34