Большевистская власть на юге Казахстана в 1917-1928-е годы (исторический аспект) 07. 00. 02- отечественная история (История Республики Казахстан)
| Вид материала | Автореферат |
- Нефтегазовая промышленность современного Казахстана: исторический аспект (1985-2007, 906.81kb.
- История города Павлодара: социально-экономическое, культурное и политическое развитие, 450.74kb.
- Индустриальное развитие Казахстана во второй половине ХХ начале ХХI веков (историко-модернизационный, 905kb.
- Деятельность государственных органов Казахстана по охране окружающей среды Прииртышья, 461.5kb.
- Сотрудничество Казахстана и Франции в современных условиях: историко-компаративный, 517.12kb.
- История Республики Казахстан автореферат, 539.49kb.
- История национальных культурных центров южных регионов Казахстана (1991-2008 гг.) 07., 592.78kb.
- История краеведческого движения в Восточном Казахстане в ХХ веке 07. 00. 02 Отечественная, 389.64kb.
- Становление и судьбы идей по национальному вопросу в казахстане (1917-1991 гг.): Исторический, 699.85kb.
- Изменения в этнической и социальной структуре населения Казахстана в условиях суверенитета, 482.39kb.
Әлібек Сейдехан Нұрмаханұлы
1917-1928 ЖЫЛДАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК ӨҢІРІНДЕГІ
БОЛЬШЕВИКТІК БИЛІК (ТАРИХИ АСПЕКТ)
Мамандығы 07.00.02 – Отан тарихы (Қазақстан Республикасының тарихы)
Тарих ғылымдарының докторы дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
Еліміздің тәуелсіздікке қол жеткізуі өткен тарихи өзгеріс жылдарын, кеңес билігі кезіндегі орын алған кейбір тарихи оқиғаларды жаңаша бағалап, пайымдауды қажет етеді. Кеңес өкіметінің орнығуы мен алғашқы жаңа тарихи қайта құруларды, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары Қазақстанның оңтүстігіндегі тарихи процестермен, оның ерекшеліктерімен тікелей байланыстырып көрсетудің маңызы арта түспек. Сондықтан да осы күрделі де қиыншылықтарға толы большевиктік биліктің бастапқы кезеңін, бұрын соңды болмаған түбегейлі өзгерістерді бүгінгі күнгі талап тұрғысында қайта бағалап, сараптаудың, оларды жаңа тарихи деректердің негізінде жан-жақты зерделеудің, басылымдарды жаңаша парақтап, қайтадан ой - елегінен өткізудің маңызы зор.
Зерттеу жұмысының негізгі нысаны (объектісі) Оңтүстік Қазақстандағы большевиктік биліктің алғашқы онжылдығын, ондағы орын алған саяси, әлеуметтік-экономикалық мәселелерді жаңаша талдап, зерттеу болып табылады. Бұл ғылыми зерттеу сол кезеңдегі Сырдария, Жетісу (Алматы облысы) бүгінгі таңдағы үш облыс – Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Жамбыл облыстары шеңберінде алынды.
Зерттеудің әдістемелік негізін тарихи салыстырмалылық, тарихи сараптамалық, жүйелілік, кешенді сондай-ақ статистикалық, ретроспективтік әдістер құрайды.
Зерттеу жұмысының дерек көздерінің басты өзегі болып 12 мұрағаттан алынған жаңа құжаттар мен материалдар болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты Қазақстанның оңтүстік облыстарының 1917-1928 жылдар аралығындағы тарихи оқиғаларды ұлттық тәуелсіздік идеологиясы мен бүгінгі көзқарастар тұрғысынан жүйелі түрде зерттеу.
Д
иссертацияда қойылған мақсаттарды ескере отырып, мынадай нақты міндеттерді шешу көзделген: - қ
олда бар зерттеулерді жоққа шығармастан, олардың қорытындыларын жаңа көзқарас тұрғысынан сын көзбен және мұқият талдай отырып, Қазақстанның оңтүстігінде 1917-1928 жылдар аралығында орын алған тарихи процестерді қайта зерделеп, олардың объективті бағасын беру;
- Ресей империясының Түркістан генерал-губернаторлығы Сырдария және Жетісу облыстарында Кеңес өкіметінің орнауының объективті жағдайлары мен субъективті факторларын ашу, осыған байланысты көрсетілген облыстардағы саяси, әлеуметтік-экономикалық процестерді, рухани - діни ахуалды зерттеу, осы өңірдегі түбегейлі қайта құруларды ашып көрсету;
- революциялық оқиғалардың барысын, большевиктік саясатты іске асырудың әдіс-тәсілдері және Қазақстанның оңтүстік облыстарындағы большевиктік биліктің негізгі ұстанымдарын айқындау;
- қарастырылып отырған тарихи кезеңдегі мәдени құрылыстың мәселелерін жан - жақты зерделеу, кешенді түрде зерттеу арқылы құжаттар мен материалдарды сын тұрғысында қайта бағалай отырып, толыққанды ғылыми-тәжірибелік маңызы бар қорытындылар мен ұсыныстар жасау.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы төменде көрсетілген нақты зерттеу нәтижелерінен көрініс тапқан:
- отандық тарихнамада алғаш рет жаңа құжаттардың негізінде және бұрын жариялаған еңбектерге сын көзбен қарай отырып, бүгінгі күн талабына сай Оңтүстік Қазақстанда 1917-1928 жылдар аралығында большевиктер саясатының жүзеге асырылуы жаңаша зерделеніп, зерттелген;
- большевиктік саясатты жүзеге асыру барысындағы жергілікті және орталық мекемелердің билік пен халықтың күрделі де қарама –қайшылықтарға толы өзара қарым-қатынастары, көлеңкелі тұстары анықталып, көрсетілген;
- жұмыста большевиктік биліктің алғашқы онжылдығы осы өкіметтің жаңа құрылымдарының негізі жасақталынып, тоталитарлық жүйеге көшудің тетіктерінің негіздері қаланған кезеңі болғандығын айқындайтын тұжырымдар келтірілген;
- Қазақстанның оңтүстік облыстары жағдайындағы революциялық большевизмнің мәні мен мақсатын көрсету кеңес билігінің «жеңістік шеруі» туралы қалыптасқан қағидаларын сын көзбен жаңа деректер негізінде қарастыруға талпыныс жасалған;
- ұлттық шеткері аймақтар үшін Қазан төңкерісі мен большевиктік биліктің «прогрессивті нәтижелері туралы» қалыптасып қалған көзқарастардан арылуға ұмтылыс жасалынып, зерттеушілердің назарынан тыс қалған, сол кезеңде үстемдік құрған марксистік-лениндік методология ауқымында біржақты айтылып келген мәселелерге жаңаша тұрғыда баға берілген;
- Түркістан АКСР- дегі жоғарыда атап көрсетілген қазақ облыстарындағы саяси, экономикалық және мәдени құрылыстың салаларын басқарған, қазақ халқының арасынан шыққан ірі кадрлардың 1917-1928 жылдардағы іс-әрекеттері мүмкіндігінше толыққанды көлемде нақты деректермен талданып, көрсетілген;
- Зерттеу жұмысының маңызды ғылыми жаңалықтарының бірі ретінде жергілікті органдарының құрамы туралы нақты мәліметтер келтіріліп мұрағат деректерінің негізінде жан-жақты сараланған;
- проблеманы зерттеу барысында айтарлықтай жаңалық ретінде Орта Азияда жүргізілген ұлттық-территориялық межелеуге байланысты мұрағат деректері арқылы бұрын қарастырылған мәселелердің белгісіз болып келген, немесе басқаша түсіндіріліп келген көлеңкелі тұстары анықталып көрсетілді.
Жұмыстың тәжірибелік маңызы оның ғылыми нәтижелерін Қазақстан тарихы бойынша іргелі еңбектерді дайындау барысында қолдануға болады. Себебі Қазақстанның оңтүстігіндегі оқиғалар желісі мұрағат және ғылыми деректер негізінде ашып көрсетілген.
Бұл зерттеулердегі материалдар, дәлелді дерек көздері мен ғылыми нәтижелер Қазақстан тарихы және арнайы тәжірибе сабақтарында елдің жоғары оқу орындары мен орта арнаулы оқу орындарында отандық тарих пен гуманитарлы пәндер бойынша толыққанды еңбектер жазу кезінде өзінің қолданылу мүмкіндігіне ие. Зерттеу тәрбие жұмысында, мұражай ұйымдастыруда және өңірдің рухани өмірін жетілдіруге септігін тигізеді.
Зерттеудің негізгі тұжырымдары мен нәтижесі. Негізгі ғылыми қорытындылардың бірі ретінде, бұрынғы отарлық өлке – Сырдария мен Жетісуда алғашқы Кеңестік тәртіптің «революциялық әдіспен» орнай бастауы, ХХ ғасырдың 20-шы жылдарында орын алған тарихи тағлымдары мен тағдырлары, тәжірибелері шынайы түрде көрініс тапты.
Қазан төңкерісі болып өткеннен кейінгі өзінің дамуында ауқымды әлеуметтік сынақ алаңы ретінде тек бір партияның, тек «жалғыз дұрыс» идеологиясымен, қуғын – сүргінімен және жазалау лагерлерімен орныққаны белгілі. Соның нәтижесінде қазақ халқының көрнекті өкілдері жаппай жазалау науқанының құрбаны болды. Олардың қатарында оңтүстіктен шыққан ірі қайраткерлер аз болған жоқ.
Экономикалық құлдырау мен әлеуметтік қиыншылықтардың негізінде, тұрғындардың көпшілік бөлігінің тұрмыс жағдайларының күрт төмендеуі, большевиктік партияның жергілікті жерлердегі жүзеге асырылған ұлт саясатындағы кемшіліктер, Кеңес билігіне сенімсіздік туғызып, қарсылық күреске шығуларына негіз болды.
Диссертацияның сынақтан өтуі. Зерттеудің негізгі материалдары оқу құралдарында, 33 ғылыми басылымдар мен халықаралық және республикалық ғылыми практикалық конференцияларында жарияланды.
Жұмыстың құрылымы. Диссертация кіріспеден, бес бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
SUMMARY
Alibek Seidekhan Nurmakhanovich
BOLSHEVIST POWER IN THE SOUTH OF KAZAKHSTAN IN 1917-1928 (HISTORICAL ASPECT)
07.00.02 – National History (history of the Republic of Kazakhstan)
Dissertation for the scientific degree of historical science doctor
Changes in our country after independence and sovereignty were got require understanding of passing historical way, estimation of those changes having taken place during Soviet Power. One of the complicated periods in the history of the country were the years followed after October revolution in 1917, when on the Kazakh territory new unprecedented before transformations in all spheres of life on idea- organizational bases of Bolshevist programs and motto began. Consequently, today objectively rethinking, new re–estimation and far, wide disclosure of publications, estimation from the position of contemporary views in complicated and difficult time of the beginning stages of Bolshevist power, revolution changes were necessary.
Research object is issues of Soviet history in south oblasts of Kazakhstan ( Syr - Darinskaya, Semirechinskaya, presently – there oblasts South Kazakhstan, Kzylorda, Zhambyl) in the first decade of the Bolshevist regime.
Research methods are based on the use of all technology of historical analysis and research. Exactly: problem – chronological, comparative - historical, retrospective, historical and systematic.
New documents and materials have taken from 12 archival depository composed source basis of the research.
Research aim is a complex studying from the position of contemporary views and ideology of national independence of historical events of 1917 -1928 in south oblasts of the Republic of Kazakhstan.
T
aking into consideration set of goals in the dissertation the following concrete tasks are solved: - to rethink the general and the special in historical processes of the first decade of revolutionary transformations (1917-1928) in the south of Kazakhstan without denying available researches critically and attentively analyzing works from the position of contemporary views and approaches;
- to develop objective conditions and subjective factors of the Soviet power establishment in Syr – Darinskaya and Semirechenskaya oblasts of Turkestanskoe general - gubernatorstvo of the Russian empire, meanwhile study political, social and economical internally - religious situation in the pointed oblast, to elicit the general and the special in the progress of revolutionary transformation on these territories, to show the role and significance of participation of active workers of Syn - Darinskaya and Semirechenskaya oblasts in organization of Soviet power institution, realization of Bolshevist policy establishment; to study complex set of issues of cultural constructions in considering historical period, to define the main tendencies and results of education development, specialists training for the soviet economic.
Scientific novelty of the dissertation concluded in that on the basis of the new documents and critical analysis of available publications for the first time attempt in the tideway of historical events, difficult and controversial interrelation of authority and population , local and central institutions in realizing policy of Bolshevist in the krai made in national historiography.
- The given is issued from the conceptual situation that the first decade of Bolshevist regime of power is the period of creation of structure bases and transformations arms of this power to the totalitarian system.
- Therefore significance disclosure and aims of revolutionary bolshevism in the conditions of south oblasts of Kazakhstan are based on the set of new documentary sources, critically reconsider the formed stereotypes about triumphant progress of the Soviet power. In the dissertation the given aspect of historical processes was studied as the period when south territories of Kazakhstan were part of Turkestan Autonomous Soviet Socialist Republic ( TASSR), as conditions of Bolshevist regime formation on the territory of Kazakh Autonomous Soviet Socialist Republic ( ASSR) as a whole.
- Striving to overcome the formed stereotypes during many decades of notion about progressive consequences for national suburbs of Octyabrskaya revolution and Soviet power the dissertator paid special attention to studying of problem themes and questions, which were either in the competence of central historical and party institutions and beyond studying of social scientists in republics or clearly interpreted in plane of dominating Marxism-Leninism thinking.
- The important moment of scientific novelty in the dissertation is generalizing data and characteristics of composition of Soviet and party bodies, nomenclative workers of local bodies of authority and administration.
- The essential point of novelty in the given research is studying and estimation of poorly considered before aspects of historical events, especially solutions while nationally-territorial separation in Middle Asia was conducted, connected with controversy of opinions and views on the territory of compact living of Turkestanski ethnos, discussion at separation of all Turkistan properties, finance and enterprises.
P
ractical significance of the dissertation results from the scientific solution of set of actual problems which allow to think concerning events of 1920-1930 on the new qualitatively new level, as the situation development in the south of Kazakhstan was disclosed on the basis of archive and literary sources.Materials, factual data and scientific results of the given research ca n find their employment at writing generalizing works on the history of Kazakhstan, in lecture courses and special seminars in national history and humanitarian disciplines in HEIs and secondary special educational institutions of the country.
T
hey are also important in up-bringing in organization musicology and improvement of internal sphere of the society. In the conclusion of the dissertation generalizing results, suggestions and recommendations of scientific practical purpose are given. Scientific value of research
In conclusion basic findings and results of the dissertation research are formed. They are: one of the basic scientific conclusion is finding about experiment, historical fate and time drama of 1920 year’s, when first orders of the Soviet regime at the former colonial suburb- Syr-Darinskaya and Semirechenskaya region, were confirmed by revolution methods.
It is found that October revolution as large – scale social experiment overgrew into the system of the political domination of only party. The only true ideology with repressions and concentration camps in it’s natural development. Best representatives of the Kazakh nation became victims of mass crimes.
Most of them, were from south region of Kazakhstan. Because of economic dislocation and social discontent of the gross of the people with financial condition Serious mistakes in realization at the site of national politics of RKP (b) (Russian communist party) over action against the Soviet power policy arose in separate region.
A
pprobation of work. The basic of importance research materials are object reflected allowed by: 34 scientific publications and the international national speeches at scientific-practical conferences. The Structure of the thesis. The Dissertation consists of: the first of all introduction
and five sections, conclusions, a list of the resources used and the appendixes. Подписано в печать 20.02.2009г.
Бумага офсетная. Объем 2,5 п.л.
Формат 60х84 1/16.
Тираж 100 экз.
Заказ № 23
Отпечатано в Издательском центре и СМИ
Западно-Казахстанского государственного университета
им. М. Утемисова
090000, г. Уральск, ул. Сарайшык, 34