Geum.ru

Аддзел адукацыі адміністрацыі Ленінскага раёна г

Вид материалаДокументы

Содержание


Вядучы зачытвае
Варты лепшага ў свеце кахання
Людзям – душа
Лёгка – жыць у славу тваю.
Подобный материал:
  1   2   3   4

Аддзел адукацыі адміністрацыі Ленінскага раёна г. Магілёва

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

“Сярэдняя школа №28 г. Магілёва”


“Свет мяне паўторыць...”

Вечарына да 80-годдзя Уладзіміра Караткевіча


Падрыхтавала настаўніца беларускай мовы і літаратуры Асадчая А.В.


Магілёў 2010


Першы вучань:


Радок бяззбройны і бясспрэчны

Слабым – адзіна верны шчыт.

І не знікаць Паэтам вечна,

У вечнай песні жывучы.


Калі пайду з юдолі гора,

Не скончыўшы найлепшы сказ,
То божы свет мяне паўторыць,

Як паўтараў ужо не раз.


Як моры, зоры і азёры,

Якія ў вечнасць забяру.


Свет шчодры.

Свет мяне паўторыць...


Ну, а не свет,

дык Беларусь. –

Мне – досыць...


Вядучы: Давайце ж паўторым разам Уладзіміра Караткевіча, якому 26 лістапада споўніцца 80 гадоў. Такім пісьменнікам магла б ганарыцца любая літаратура свету. Але ж пашанцавала нам, беларусам.

На экране слайд з партрэтам пісьменніка і словамі Янкі Брыля: "Беларусь даўно чакала такога пісьменніка. І радасна, што ён прыйшоў. І горка, балюча, што ён не змог, не паспеў разгарнуцца яшчэ больш глыбока і шчодра" (Я. Брыль. Эсэ "Наш Караткевіч") 

Я невыпадкова не сказала пра Уладзіміра Сямёнавіча ў прошлым часе, пакуль чытаюць яго творы, ён жывы. “Смерці ў Паэта няма, ёсць нараджэнне...”. Давайце паслухаем вершы паэта-філосафа, паэта-рамантыка, паэта-лірыка, паэта, які ўсё жыццё прысвяціў роднай зямлі.


Другі вучань:

Гусі-лебедзі ў лугах зялёных,

Гладзяць крылы белыя блакіт.

Сокал, прагнучы крыві салёнай,

Рвецца ў сакольніка з рукі.

Ногі коней грэбуюць зямлёю.

Ярасная сіла ў скакуне...

Адбылося гэта ўсё са мною,

Або гэта сон і яблынь снег.

Але ў сне не вып’еш столькі гора.

Ведаю, што я званіў у шчыт,

Я граміў татар пад Крутагор’ем,

Я крышыў крыжацкія мячы.

Кроў мне далі паплавы і пожні,

Голас – бор дрымучы і чарот.

Я з табою да крыві апошняй,
Мужны мой, адвечны мой народ.

Ты мне даў асеннія світанні,

Ты мне даў ружовы твар вясны,

Падарыў мне цяжкае каханне

Да жанчыны з дальняй стараны.

Роднымі зрабі чужыя вочы,

Шэрыя, як неба над табой,

А пасля пакліч, калі захочаш,

За цябе на самы страшны бой.

І калі ў твае глыбіні лягу, –

Даў мне ціхі спеў тваіх бяроз

За любоў, за веру, за адвагу

Сціплых песняў, што табе прынёс.


Трэці вучань:

Мова

Ёсць паданне вякоў, што разбурыыць калісь

Ваілонскую вежу Адам

І няўмольна сальюцца мовы зямлі

У адну, няродную нам.

І мая безвыходна пойдзе ў змрок,

У атрутны, як вечнасць, цень,

Трапяткая і сіняя, як васілёк,

Гарачая, як прамень.

Я ні шчасця, ні будучых дзён не жадзён,

Хай пятля, хай памерці ў журбе,

Хай не будзе ні шчасця, ні будучых дзён,

Калі ў іх не будзе цябе.

Сірата па з’едлівай волі багоў,

Гінучы мой карабель,

Хай не будзе світання ў народа майго,

Калі досвіткам здрадзіць табе.

Ад палеткаў райскіх лёгкай ступой

Збочу я да пякельных катлоў,

Калі першы жа ангел на мове маёй

Мне не скажа: “Братка, здароў”.

І няхай да мяне не прыйдзе вясна,

Песня, шчасце, каханне, спакой, –

Ўсё адно не змяняю твой чорны праснак

На атруту пшаніцы чужой.

Ты мой ясны хлеб і каханы май,

Песня продкаў, нашчадкаў палі,

Без цябе, не з табой – не патрэбен мне рай

На душы. Ў небясі. На зямлі.


Чацвёрты вучань:

Бог пайшоў. Жыццё ідзе пад кручу.

Але йдзі і не губляй спакой.

Ёсць замест прыватнай неўміручасці –

Бессмяротнасць нацыі тваёй.

Ты памрэш. Але ў бязмежным свеце

Будуць працвітаць твой Люд і Край...

Вер, што ў гэтым, вер, што толькі ў гэтым

Шчасце пасмяротнае і рай.


Пяты вучань:

У векавечнай бацькаўшчыне клёны

Нячутна пачынаюць аблятаць

На рыжую траву, на мох зялёны,

На весніцы, на ціхі стаў, на гаць.

Зямля глядзіць азёрамі-вачыма

На ясны свет, што стыне ў красе.

Як чыста, бы святло абшары вымыла,

Як ціха – быццам зніклі людзі ўсё.

Адвечная мая! Ў сцюдзёных росах,

Як летась, як мільёны год таму...

Ляцяць на ветры косы рыжай восені,

І кліча лісцяў жоўты сум зіму.

На вуснах стыне горкі смак рабіны,

Цалую іх, халодныя як лёд.

О вы, што будзеце ісці з дзяўчынай

Пад тымі ж клёнамі праз сотню год,

Ці зразумсеце, што мы кахалі,

Што зніклі так, як знікнеце і вы,

Што векавечны толькі край, і далеч,

І жоўты ліст на зелені травы,

Што ў векавечнай бацькаўшчыне клёны

Тысячагоддзі будуць аблятаць

На рыжую траву, на мох зялёны,

На весніцы, на ціхі стаў, на гаць,

Што нездарма яна з асінак рудых,

Калі ідзеш увосень па зямлі,

Раняе золата пад ногі людзям,
Каб мы яе любілі й бераглі.


Шосты вучань:

Ўсё, што было, і ўсё, што часам сніцца,

Забуду ў лесе, дзе, як той капёж,

Як споры дожджык, аблятае гліца,

І шум яе парывісты, як дождж.


Зноў бранзавеюць шышкі на ялінах,

Зноў восень на бярэзніках ляжыць...

Сястра мая бяздольная, асіна,

Апошняю лістотай не дрыжы.


Лістоты мала, але трэба верыць

Ў жыццё, ў каханне і ў вясны піры,

Пачуўшы нават мерны стук сякеры

У пасівелым восеньскім бары.


Сёмы вучань:

Заяц варыць піва

Туман плыве з нізіны сівы

Над нівай голай і пустой.

“Глядзіце, заяц варыць піва”, –

Жартуюць людзі між сабой.

А я відушчым бачу зрокам,

Як ён прысеў каля агню,

Трыгубы, шэры, касавокі,

І піва варыць з ячмяню.

Яліна іскрамі страляе,

А ён прыладзіў кацялок

І трэскай варыва мяшае,

Каштуе, сплёўвае набок.

І піва заяц зварыць густа,

А на закуску – бурачок,

Трава, заечая капуста,

Галін асінавых пучок.

З зайчыхай вып’юць па маленькай

І дзеткам трошкі паднясуць,

Пужлівым галаском таненькім

“Цвіцела морква” завядуць.

Пабачыш – не гані з абсады,

Дай хоць на гэты дзень спакой,

Павінна ж быць і ў зайца радасць

Перад халоднаю зімой.


Восьмы вучань:

Не злабіся на ерэтыкоў,

Не цягні ў самое неба выю.

Свет без іх – чародка прасцякоў,

Свет жывы – пакуль яны жывыя.


Ты мудрэц – пакуль мудраць яны.

Ёсць яны – няма ў табе падману.

Не гані агнём іх, не кляні,

А малі аб іх уратаванні.


Дзявяты вучань:

Як Стажары ў небе заззялі,

І ў сяле падаілі кароў,

І з палёгкай палі ўздыхалі, –

Я пад вокны твае прыйшоў.


Ты з хітрынкай сказала, мілая,
Прыкрываючы шыю касой:

“Маці спіць. Я таксама стамілася.

Дарагі, прыходзь раніцой”.


Ты казала так цёпла і ветліва,

Я кахаў цябе так даўно...

Я паверыў і раніцай светлай

Пад тваё прыцягнуўся акно.


Зноў з хітрынкаю ты сказала:

“Бач, каровы ідуць на лугі.

Бачыш, маці толькі што ўстала.

Ўдзень прыходзь да мяне, дарагі”.


Я чакаў паўдзённай часіны.

З неба сонечны пёк агонь.

Я драмаў у хмызах тры гадзіны

На нагах, як стомлены конь.


Мрэлі ў сонцы паўдзённым шаты,

Калі зноў я прыйшоў да сяла

І... нікога не стрэў ля хаты,

Бо каханая ў полі была.


Ўсе сабакі на вёсцы яхкалі

На даўжэзную постаць маю,

Калі вечарам шэрым і мяккім

Я прыйшоў на сядзібу тваю.


Усміхнулася: “Нельга вечарам,

Нас заўважаць суседзі ў садках.

Любы мой, дарагі, недарэчны,

Ноч наперадзе. Зоры ў вачах”.


Уначы я свіснуў ля хаты,

І з’явіўся цень у акне:

“Я заснула ад стомы праклятай.

Не шкадуеш, будзіш мяне.


Ну, і д-добрым ты будзеш мужам...

Не. На вуліцы травы з расой...

Што ты, што ты! Маці нядужая...

Дарагі, прыходзь раніцой”.


Ці доўга ты яшчэ будзеш мяне мучыць, нягодніца!?!


Дзясяты вучань:

Ў бездарожжа для тых, каму шчасціць,

Дагарае ўначы маё сэрца...

Ты дала мне імгненнае шчасце,

Я табе даў за гэта – бяссмерце.


І калі ты падзякаю, болем

Азарыла мне прорвы сусвету,

Я сказаў:

“Больш, напэўна, ніколі

Мы на свеце не ўбачымся гэтым.


І табе – хай нас людзі рассудзяць –

Я зайздроснай аддзякую доляй:

Ты – ніколі – мяне не забудзеш,

Ты мяне не пабачыш – ніколі.


Ў ноч самоты і ў цемры магілы

Будзе смага адна тваёй доляй:

Ты забыць мяне будзеш не ў сілах

І са мною... ніколі.

Ніколі”.

Вядучы: Творчасць Уладзіміра Караткевіча займае асаблівае месца ў нашай культурнай спадчыне. “Роўнага яму няма і наўрад ці ўжо будзе, замяніць яго ў нашай літаратуры не можа ніхто. Ужо хоць бы таму, што ніхто з такім бляскам не спалучае ў нас талент празаіка, драматурга, кінасцэнарыста, эсэіста, гісторыка. Ён быў аднолькава таленавіты ва ўсіх літаратурных жанрах, што, можа, натуральна для літаратуры мінулага, але рэдка сустракаецца ў сучаснай”, – так ацэньвае творчасць пісьменніка Васіль Быкаў.

Уладзімір Караткевіч – адзін з самых адукаваных мастакоў слова ХХ стагоддзя. Акрамя таго, ён выдатна маляваў, цудоўна спяваў беларускія народныя песні, з выключным майстэрствам фатаграфаваў. Ён быў непераўзыдзеным гісторыкам і этнографам, знаўцам даўніны. Усе, хто яго ведаў, адзначаюць яго філалагічныя, лінгвістычныя здольнасці, тонкае чуццё сваёй і чужых моў, дзякуючы якому ён вольна валодаў рускай, польскай, французскай, пачаў гаварыць па-чэшску і славацку, спрабаваў – па-літоўску і нават па-ўзбекску. У памяці многіх ён застаўся і краязнаўцам і пакінуў пасля сябе празрыста-светлы нарыс аб Радзіме “Зямля пад белымі крыламі”, выдадзены спачатку на ўкраінскай (1972), а затым (1977) на беларускай мовах. Акрамя гэтага, Караткевіч быў прафесійным сцэнарыстам і рэжысёрам кіно пасля заканчэння Вышэйшых сцэнарных курсаў у Маскве ў 1962 годзе. Ён мог стаць пры спрыяльных умовах і навукоўцам,

Якая ж зямля нарадзіла такі талент, якія людзі былі вакол яго?

Гучыць урывак з верша ў прозе У.Караткевіча “Слова Міцкевічу”.

Кажуць, што ў ноч на дваццаць шостае лістапада ты з’яўляешся на зямлю, якая цябе нарадзіла, і ходзіш па ёй, заглядаючы ў кожную хату, ў кожную адрыну, на дно кожнага глыбокага возера.

Нячутныя крокі твае, а вочы з пяшчотнасцю нябачанай глядзяць на гэтую простую і мілую зямлю.

Рукі твае дакранаюцца да кары дрэваў-манументаў, галубяць кожны ліст на прырэчнай каліне, а вушы чуйна прыслухоўваюцца да новых спеваў, што гучаць на берагах чыстых, як сэрца тваё, беларускіх рэк.

Ноч вялікая-вялікая, і таму паспяваеш ты пабываць скрозь: на рудых берагах Дняпра і на беразе Світазі, дзе ў хвалях водарасці заблыталіся як русалчыны косы, ў сініх лясах Гродзеншчыны і на гары Маяк.

Неабсяжная зямля наша, але паўсюль, дзе пачуеш ты “кугаканне” савы пад акном хаты, ты, непрыкметны, заходзіш у хату і глядзіш у вочы новаму чалавеку, які нарадзіўся ў той дзень, калі ты памёр.

І дзіцёнак маўчыць і ўсміхаецца, бо ён бачыць тое, чаго не бачаць дарослыя: не прывід, а проста добры чалавек, толькі больш маўклівы, больш паглыблены ў сябе, нахіліўся над ім.

А ты глядзіш на яго і калі бачыш, што сумленныя вочы ў яго бацькоў, даеш яму добры і сумленны лёс.

Аднаму ты даеш будучыню слаўнага казачніка, другому – будучыню добрай маці, трэцяму – славу вялікага героя, чацвёртаму – проста славу Чалавека, працаўніка, рукі якога робяць усё на зямлі і кормяць таксама ўсіх.

Мяне ты чамусьці зрабіў паэтам, даў мне вочы, якія бачаць сум явара над вадою; вушы, якія чуюць песню чалавечую; рукі, якія здольны перабіраць як струны галіны прырэчных верб; ногі, каб выхадзіць зямлю; і глотку, каб спяваць язычаскія песні, песні сонцапаклонніка.