Злаки Заволжско-Казахстанской степной провинции (систематический состав, экология, география) 03. 00. 16 экология 03. 00. 05 ботаника
| Вид материала | Автореферат |
- Тематическое планирование интегрированного курса "География России и экология" в 8-9, 182.54kb.
- Программа курса Методика организации курса \"Экология Тамбовской области\", 78.43kb.
- Экология Вопросы к зачёту, 25.45kb.
- Лекция 1 Что такое экология. Разделы экологии Термин «экология», 148.25kb.
- Тематика лекций (Наименование тем, содержание, объём в часах) № п/п, 74.97kb.
- Экология как наука Экология, 193.74kb.
- Промышленная экология) учебно-методический комплекс по дисциплине Прикладная экология, 384.12kb.
- Библиографический указатель книг, поступивших в библиотеку в декабре 2011, 2435.14kb.
- Обжд, экология, с/х, биология, география, 828.92kb.
- Ю. Л. Солодовников Гигиена и Экология человека (цикл лекций) Учебное пособие, 3754.6kb.
Список опубликованных работ по теме диссертации:
1 Ситпаева Г.Т. К изучению и охране полезных растений Тургайского прогиба //Материалы Международной научной конференции «Ботаническое ресурсоведение: достижение и перспективы развития. Алматы, 2000 г. - С. 45.
2 Мамонов Л.К., Ситпаева Г.Т., Гемеджиева Н.Г., Васильев Ю.И. Предварительный скрининг инсектицидной и репеллентной активности растений флоры Казахстана // Материалы Международной конференции, посвященной 70-летию Института ботаники и фитоинтродукции: «Итоги и перспективы развития ботанической науки в Казахстане». Алматы. 2002. - С.
3 Рябушкина Н.А., Гемеджиева Н.Г., Ситпаева Г.Т. Перспективы получения экологически безопасных пестицидов из дикорастущих растений Казахстана //Материалы 4 международной научной конференции: «Проблемы экологии АПК и охрана окружающей среды». Щучинск, 2002. - С.132-134.
4 Ситпаева Г.Т. Дикие сородичи злаков Юго-востока и востока Казахстана //Международная научно-практическая конференция молодых ученых и специалистов (29-31 октября). Сборник докладов. Алматы, 2003. - С. 242-245.
5 Ситпаева Г.Т., Кобланова С.А. Реликты во флоре ольшаников Северного Тургая //Ботанические исследования в Азиатской России //Материалы XI Русского ботанического общества, 18-22 августа 2003 г. - Новосибирск-Барнаул. Том 1. Барнаул, 2003. - С. 399-400.
6 Ситпаева Г.Т., Кобланова С.А. К флоре ольшаников Северного Тургая //Ботанические исследования в Казахстане //Материалы научной конференции. Алматы, 2003. - С. 73-76.
7 Ситпаева Г.Т. О степных пребореальных элементах во флоре Тургайского прогиба //Ботанические исследования в Казахстане //Материалы научной конференции. Алматы, 2003. - С. 123-126.
8 Ситпаева Г.Т. О современном состоянии генетического потенциала диких сородичей злаков на юго-востоке и востоке Казахстана //Развитие ключевых направлений сельскохозяйственной науки в Казахстане: селекция, биотехнология, генетические ресурсы. Растениеводство. //Материалы Международной конференции, Астана, 4-6 августа 2004. - Издательство «Бастау». С. 246-252.
9 Ситпаева Г.Т., Ламмер Д., Хусаинова И.В. Распространение дикорастущих сородичей злаковых культур в пределах юго-восточного, центрального и восточного Казахстана //Вестник региональной сети по внедрению сортов пшеницы и семеноводству. № 3(9)-2004. Алматы, 2004. - С. 85-91.
10 Ситпаева Г.Т., Есимбекова М.А., Моргунов А.И., Карабаев М.К., Кожахметов К.К. Агробиоразнообразие сельскохозяйственных культур Казахстана: дикие виды и дикорастущие сородичи //Вестник региональной сети по внедрению сортов пшеницы и семеноводству. № 3(9)-2004. Алматы, 2004. - С. 38-40.
11 Ситпаева Г.Т., Кожахметов К.К. Қазақстанда өсетін ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің жабайы түрлері мен олардың туыстарының коллекциясын жасау //Жаршы № 6/2004 Ғылыми-теориялық және практикалық журнал. Издательство «Бастау». - С. 29-31.
12 Ситпаева Г.Т. К вопросу распространения и охраны диких сородичей злаков в степной зоне Восточного Казахстана //Проблемы сохранения разнообразия растительного покрова Внутренней Азии //Материалы Всероссийской научной конференции с международным участием, 7-10 сентября, 2004 г. Часть 1. Улан-Удэ, Издательтво Бурятского научного центра СО РАН. - С. 179-181.
13 Ситпаева Г.Т. Систематический состав и распространение диких сородичей злаков в Заволжско-Казахстанской степной провинции //Биологические основы селекции и генофонда растений //Материалы международной конференции, 3-4 ноября 2005. Алматы, 2005. - С. 226-231.
14 Yanxiang Cheng, Toru Nakamura, Ситпаева Г.Т. A phytosociological study of vegetation in east Kazakhstan // Ecological studies on the steppe vegetation in Eastern Kazakhstan. Tsukuba, 2005. p. 19-36
15 Kiyokazu Kawada, Yuta Tamatani, Toru Nakamura, Ситпаева Г.Т. Flora of the steppe in Eastern Kazakhstan // Ecological studies on the steppe vegetation in Eastern Kazakhstan. Tsukuba, 2005. p. 3-18.
16 Mozaina Kobaisy, K. Schrader, L.K. Mamonov, Ситпаева Г.Т. Phytotoxic, Antialgal and antifungal activity of cjnstituents from selected plants of Kazakhstan // American chemical Society, 2006. P. 142-151.
17 Ситпаева Г.Т. Study of plants in Kazakhstan and collection of genetic resources of wheat and barley to improve crop breeding //Труды Межд. Конф. «Биоразнообразие степных сообществ», 26-27 апреля 2006 г. Костанай. - С.55-63.
18 Ситпаева Г.Т. О казахстанских степных географических элементах во флоре Тургая // Труды Международной конференции «Биоразнообразие степных сообществ», 26-27 апреля 2006 г. Костанай. - С.42-47.
19 Ситпаева Г.Т. Дикие сородичи зерновых культур во флоре Казахстана и проблемы сохранения in-situ их генофонда //2-ая Центрально-Азиатская конференция по зерновым культурам. 13-16 июня, 2006. г. Чолпон-Ата, Иссык-Куль, Кыргызская Республика. - С. 209-210.
20 Мухитдинова З.Р., Кушнаренко С.В., Ситпаева Г.Т. Криосохранение семян некоторых дикорастущих видов семейства Poaceae Barnhart. //2-ая Центрально-Азиатская конференция по зерновым культурам. 13-16 июня, 2006. г. Чолпон-Ата, Иссык-Куль, Кыргызская Республика. - C. 205-206.
21 Ситпаева Г.Т. Проблемы охраны генофонда диких сородичей культурных растений Казахстана //Материалы Всероссийской конференции, посвященная 60-летию Центрального сибирского ботан. сада, 17-19 июля 2006 г. «Роль ботанических садов в сохранении биоразнообразия растит. мира Азиатской России: настоящееи будущее». Новосибирск, 2006. - С. 273-275.
22 Ситпаева Г.Т. К распространению и экологии дикорастущих сородичей злаков в степной зоне Казахстана // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби, серия экологическая. № 1 (18) Алматы, 2006. - С. 79-82.
23 Ситпаева Г.Т. К формированию генофонда диких сородичей культурных растений Казахстана Новости науки. № 3 (90) Алматы, 2006. - С. 171-177.
24 Ситпаева Г.Т. О биологическом разнообразие ущелья «Алет», Западный Тарбагатай //Известия, серия биологическая и медицинская, № 3. Алматы, 2006. - С. 25-28.
25 Ситпаева Г.Т. Ситематический состав и распространение диких сородичей семейства семейства Poaceae Barnhart в Заволжско-Казахстанской степной провинции// Известия МОН РК, серия биологическая и медицинская, № 5. Алматы, 2006. С. 32-37.
26 Ситпаева Г.Т. Распространение диких сородичей Poaceae Barnhart в пределах Восточного Казахстана //Вестник ПГУ, № 3. Павлодар, 2006. - С. 115-124.
27 Ситпаева Г.Т. Семейство мятликовых как источник генетических ресурсов диких сородичей зерновых культур //Вестник КазНУ, серия биологическая, № 3 (29) 2006 г. - С. 62-66.
28 Ситпаева Г.Т. Обзор семейства мятликовых (Poaceae Barnhart) и их диких сородичей в заволжско-Казахстанской степной провинции //Материалы Международной научной конференции «Ботаника, экология, охрана растений» (Андижон, 30-31 мая 2007 г.). - С.128-131.
29 Ситпаева Г.Т., Муканова Г.С. Предварительный скрининг антиоксидантной активности растений флоры Казахстана // Материалы Международной научной конференции «Ботаника, экология, охрана растений» (Андижон, 30-31 мая 2007 г. ). - С.131-134.
30 Ситпаева Г.Т. Об эндемизме флоры Тарбагатай-Саурской горностепной подпровинции //Труды Международной научной конференции, посвященной 75-летию Института ботаники и фитоинтродукции (12-14 сентября, 2007 г.). Алматы, 2007. - С. 56-58.
31 Poaceae Barnhart in flora Kazakhstan and problem of the conservation in-situ their genophond // Материалы Межд. научной конференции, посвященной 75-летию со дня образования ЦБС НАН Беларуси. «Теоретические и прикладные аспекты интродукции растений как перспективного направления развития науки и народного хозяйства». Том 1. Минск, 12-15 июня 2007 г. - С. 369-370.
32 Ситпаева Г.Т. Роль чужеродных (инвазивных) видов в деградации природных экосистем и меры борьбы с ними. Проблемы обеспечения биологической безопасности Казахстана //Сборник материалов научной конференции, посвященной 80-летию академика НАНРК, заслуженного деятеля науки И.О. Байтулина. Алматы, 2008 г. - С. 64-67.
33 Ситпаева Г.Т. Степень изученности видов, родов и семейств флоры Казахстана и перспективы дальнейших исследований //В книге: Введение в фитохимические исследования и выявление биологической активности веществ растений. Алматы, 2008 г. - С. 18-31.
34 Ситпаева Г.Т. Род Elymus L. во флоре Заволжско-Казахстанской степной провинции //Известия НАНРК. Серия Биологическая и медицинская. 2008 г., № 6. - С. 112-117.
35 Ситпаева Г.Т., Бижанова Г.К. Таксономический состав агростофлоры (Poaceae Barnhart) Заволжско-Казахстанской степной провинции //Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию КазНУ им. аль-Фараби «Биологическое разнообразие и устойчивое развитие природы и общества». Часть 1. - С.102-106
36 Ситпаева Г.Т., Кожмухаметова А.С. О биологическом разнообразии ковылей (Stipa L.) Тургая //Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию КазНУ им. аль-Фараби «Биологическое разнообразие и устойчивое развитие природы и общества». Часть 1. Алматы, 2008 г. - С.106-108.
37 Ситпаева Г.Т., Кожмухаметова А.С. О биологическом разнообразии ковылей (Stipa L.) Тургая //Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию КазНУ им. аль-Фараби «Биологическое разнообразие и устойчивое развитие природы и общества». Часть 1. Алматы, 2008 г. - С.106-108.
38 Ситпаева Г.Т. Обзор видов рода Stipa L. (Poaceae Barnhart) Заволжско-Казахстанской степной провинции // Научный журнал «ТЕРРА». Вып. №6 , 2009 г. - С.
39 Ситпаева Г.Т. Ключ для определения видов рода Elymus L. (Poaceae Barnhart) Заволжско-Казахстанской степной провинции //Научный журнал МОНРК «Поиск». Алматы, 2009 г. - С. 51-54.
40 Ситпаева Г.Т., Cаданов А.К. Эколого-фитоценотические особенности злаков Заволжско-Казахстанской степной провинции //Республиканский научно-теоретический журнал «Наука и новые технологии». № 5. Бишкек, 2009 г. - С. 111-113.
41 Ситпаева Г.Т. Закономерности распространения злаков Заволжско-Казахстанской степной провинции по высотным поясам //Материалы Научно–практической конференции «Состояние и перспективы использования биологических ресурсов высокогорных регионов». 14-15 августа, 2009 г. Хорог. Таджикистан.
42 Ситпаева Г.Т. Обзор видов рода Puccinella Parl. (Poaceae Barnhart) Заволжско-Казахстанской степной провинции //Материалы V Международной научно-практической конференции «Динамика современной науки– 2009» 17-25 июля 2009. Том 11. г. София, Болгария. - С. 85-89.
43 Ситпаева Г.Т. Род Elytrigia Desv. в Заволжско-Казахстанской степной провинции //ІI Международной научно-практической конференции «Передовые научные разработки – 2009», 27.08 – 10.09.2009. Publishing House “Education and Science s.r.o. (Чехия, Прага). - С. 43-45.
44 Ситпаева Г.Т. Обзор видов рода Calamagrostis L. (Poaceae Barnhart) Заволжско-Казахстанской степной провинции //ІI Международной научно-практической конференции «Новости научного прогресса - 2009», 17.08 – 25.08.2009. (г.София, Болгария). - С. 33-37.
45 Ситпаева Г.Т. Конспект и определитель родов и видов злаков (Poaceae Barnhart) Заволжско-Казахстанской степной провинции. Алматы, 2010 г. – 89 с.
Cитпаева Гүлнәр Тоқбергенқызы
«Заволжск-Қазақстан далалық провинциясының астық тұқымдас өсімдіктері (жүйелік құрамы, экологиясы, географиясы)» атты 03.00.05-ботаника мамандықтары бойынша биология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертация афторефератының
Тұжырым
Зерттеу нысаны: Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында кездесетін астық тұқымдас өсімдіктер және олардың түрлік құрамы.
Зерттеу мақсаты: Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған агростофлора таксондарын түгендеп, тізімін жасау, астық тұқымдас өсімдіктер тұқымдастарының таксономиялық құрамын зерттеу, Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында кездесетін астық тұқымдас өсімдіктер тұқымдастарының түрлік құрамын анықтау, туыстардың анықтағыш кілтін құрастырып, конспектісін жасау. Зерттеу ауданындағы астық тұқымдас өсімдіктердің экологиялық және географиялық таралу ерекшеліктерін анықтау. Астық тұқымдас өсімдіктердің пайдалы қасиеттері туралы мәліметтерді толықтыру және қорытындылау, сондай-ақ оларды практикада пайдаланудың мүмкіндіктерін анықтау.
Жұмысты жүргізудің әдістемесі: Зерттеу жұмысын жан-жақты жүргізу үшін морфологиялық, географиялық, экологиялық, фитоценологиялық, кариологиялық әдіс-тәсілдер пайдаланылды. Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған Poaceae тұқымдастарының конспектісі бірқатар өзгертулерден кейінгі осы бағытта жүргізілген, 2005-2006 жж аралығында жарық көрген Н.Н. Цвелевтің соңғы жүйесі бойынша құрастырылды.
Жұмыстың нәтижелері: Алғаш рет Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған астық тұқымдас өсімдіктердің (Poaceae) табиғи жағдайда өсетін 253 түрі, адвентивті және мәдени түрде жерсіндірілген астық тұқымдас өсімдіктердің 21 триба, 68 туысқа жататын, 269 түр алды бірліктері анықталды. Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған агростофлораның түрлік құрамы, бұрын анықталмаған 2 туыс және 14 түрмен толықтырылды. Зерттеу ауданындағы түрлердің таралуы және оларды анықтаудың кілті ұсынылып отыр. Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған астық тұқымдас өсімдіктердің түрлік конспектісі құрастырылды. Астық тұқымдас өсімдіктердің қарасты Elymus, Poa, Stipa, Agropyron, Agrotrigia, Eragrostis, Festuca, Leumus туыстарының таксономиялық алуантүрлілігінің орталықтары және Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған астық тұқымдас өсімдіктердің таралу заңдылықтары анықталды. Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында кездесетін кейбір зерттеу обьектілерінің жеке подпровинцияларда біркелкі таралмағандығы анықталды. Алғаш рет астық тұқымдас өсімдіктердің экологиялық таралу ерекшеліктерімен, сондай-ақ кейбір экологиялық жеке топтардың нақты сипаттамалары беріліп отыр. Жұмыста астық тұқымдас өсімдік қауымдастықтарының құрылуындағы ролі қарастырылған. Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған астық тұқымдас өсімдіктердің ішінде 44 эндемикті түрі кездесетіндігі анықталды.
Қолданылу дәрежесі: Тұқымдар республикамыздың тұқым және өсімдік шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығында (Тұқым және өсімдік шаруашылығы ҒӨО, Қазақстан) және АҚШ-тың Ұлттық астық тұқымдас өсімдіктердің генетикалық қоры коллекциясында (US-NSGC) қысқа мерзімді сақтау орталықтарында сақталуда. Жинақталған тұқымдар болашақта материалдарды көбейтуге, ұзақ мерзімді сақтауға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері, ФАО-ның өсімдіктер алуантүрлілігі жөніндегі генетикалық қорды сақтау және генетикалық эрозия мониторингінің жылдық есебінде интеграцияланған. Зерттеу нәтижелері негізінде жинақталған мәліметтер мен үлгілер Қазақстанның ауыл шаруашылық түрлерін қарқынды ex-situ коллекцияларында дамытуға және базаларын құруда, сондай-ақ, Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік жағдайын дамытуға тікелей қатысты ең маңызды Ұлттық бағдарламалардың шешілуіне көмектеседі.
Қолданылу ұсыныстары:
Зерттеу нәтижелері негізінде астық тұқымдас өсімдіктер туралы жинақталған мәліметтерді көптомдық «Қазақстан флорасының» қайта басылымына қосуға болады.
Жұмыстың экономикалық тиімділігі және маңызы: Жұмыста Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған астық тұқымдас өсімдіктердің пайдаланылудың ұсыныстары қорытындыланған. Зерттеу нәтижесінде анықталған астық тұқымдас өсімдіктердің басым бөлігі мал-азықтық (жем-шөптік), тағамдық, құрылысқа пайдаланылатын және әсемдік түрлер. Астық тұқымдас өсімдіктердің ішінде 43 түрдің сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлер екендігі анықталған. Олардың ареалының қысқаруы, санының азаюы және жойылу қаупінің төнуі және себептері анықталған. Жұмыста астық тұқымдас өсімдіктердің қайта қалыптасуы мен сақтау шаралары қарастырылған. Астық тұқымдас өсімдіктердің 93 түрінің таралу ерекшеліктері нүктелік әдіс бойынша картаға түсірілген. Осы зерттеу нәтижелері негізінде алынған мәліметтер, «Қазақстан флорасы», «Определитель растений» атты басылымдарды өңдеуде Заволжск-Қазақстан далалық провинциясында таралған астық тұқымдас өсімдіктердің жеке аудандар бойынша таксономиясы мен экологиясын анықтауда толық және маңызды. Зерттеу барысында табиғи жағдайда өсетін астық тұқымдас өсімдіктердің 94 популяциясы анықталды және тұқымдардың 256 үлгісі жиналды. Үлгілер Қазақстанның БҒМ БФИ-да және АҚШ-тың Ұлттық гербариінде (U.S. National Arboretum Herbarium) кеппе шөптер түрінде сақталуда.
Resume
on dissertation abstract on competition of Biology sciences doctor research
degree
by specialties 03.00.16- Ecology and 03.00.05-Botany
Sitpayeva Gulnara Tokbergenovna
The cereals of Transvolga-Kazahstan’s steppe province (the taxonomical
compositoin, ecology, geography)
Objects of investigation are the herbarium of Poaceae, collected in botanical geographical regions of Transvolga-Kazakhstan's steppe province in 1999-2009, species composition of Poaceae in Transvolga- Kazakhstan's steppe province.
The aims of investigation are the critical revision of taxonomical composition of Poaceae in Transvolga-Kazakhstan's steppe province, the elaboration of conspect of species and clues for Poaceae species and genusies; the definition of geographical and ecological specialty of Poaceae on the territory is investigated; the supplement and the generalization of data about possibility of Poaceae using; the elaboration of principles for Poaceae genepull protection in Transvolga- Kazakhstan's steppe province.
Methodology . Morphological, geographical, ecological, phytocenological, caryological ( by literature's data) methods were used. The conspect of Poaceae of Transvolga- Kazakhstan's steppe province is elaborated with using taxonomical modern modifications by N.N. Cvelev (2005,2006).
The results of work. The taxonomical composition of Poaceae in Transvolga- Kazakhstan's steppe province is established. It includes 253 natural, adventive and cultivated species from 68 genusies and 21 tribes. 2 new genusies and 14 new species for province are opened. The disposition of species is established. The conspect of Poaceae for Transvolga- Kazakhstan's steppe province is elaborated as well. The centers of taxonomical diversity of genusies Elymus, Poa, Stipa, Agropyron, Agrotrigia, Erogrosities, Festuca, Leymus are established. First time the correlations of Transvolga- Kazakhstan's Poaceae spreading are descrided. Different spreading of species in subprovinces is shown. The modern taxonomical composition of Poaceae from Transvolga- Kazakhstan's steppe province is connected with ancient Middle –Sea, Euro-Sibirican, Altay-Mongolican elements. The system of ecological groups of Poaceae with description of ecological specialty is elaborated. The role of Poaceae in construction of phytocommunites is shown.
The information about places of growing of rare endemical Poaceae species are opened "de nova" is generalizated. It done possible revision of horological and floragenetical status of some species. 32 endemical species of Poaceae are shown for Transvolga- Kazakhstan's steppe province. The establishing of the centers of species's diversity is the result of the work as well.
The degree of inculcation. The seeds of Poaceae were put for small-time protection into repository of Kazakhstan's Scientific – Productive Center for grein crops and cultivation of plants. They were put for long-time protection into repository of US National collection of genetic resources of grein croups (US-NSGC). The information is accumulated by this work was included into FAO's annual report in genetic resources and monitoring of genetic erosion. The samples of seeds and data are connected with them are used in base and active collections ex –situ of Kazakhstan's agricultural plants. This is contribution into Kazakhstan's National Program for conservation of social and economical important genetic resources.
Recommendation for inculcation. The data about Poaceae are obtained by this work, is to be use into fundamental generalizations for preparation new editing of "Flora of Kazakhstan".
The sphere of using: ecology, botany, botanical geography and applid botany.
The economical efficiency and importance of the work. The data, about using of Poaceae of Transvolga- Kazakhstan's steppe province are generalizaed. More of them are may be used as fodder, food, forgering and buiding, ornamental plants. For 43 rare species the causes of habitat and quantity decrease are shown. The way to protection of such plants is shown as well. There are point maps for habitats of 93 species in supplement to the work. These data is the base for different generalization in Poaceae of Transvolga- Kazakhstan's province. The exceptional collection of Poaceae seed is collected and documented. 94 populations were investigated. 256 samples of seeds are collected. The herbarium samples of plants are keeping in Kazakhstan's Institute of Botany and Phytointroduction and in US National Arboretum Herbarium.