Гiсторыя этнаграфii Беларусi
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
Гiстарорыя этнаграфii Беларусi
шляхта сялянство тэрыторыя каланiзацыя
Першыя пiсьмовыя звесткi пра нашу краiну i яе насельнiцтва вядомы даСЮно - больш за 2 тыс. гадоСЮ таму. Дакладна пра старажытнае насельнiцтва Беларусi - крывiчоСЮ (палачан), дрыгавiчоСЮ, радзiмiчаСЮ, лiтву, яцвягаСЮ i iншых паведамляюць летапiсы, у прыватнаii Аповеiь мiнулых часоСЮ (Повесть временных лет, пач. XII ст.). У аснову Аповеii былi пакладзены больш раннiя звесткi пра славян; яе аСЮтар (iм быСЮ, верагодна, манах Кiева-Пячэрскай лаСЮры Нестар) пачынае свой летапiс з бiблейскiх часоСЮ, расказвае пра паходжанне славян, iх рассяленне на РОсходне-ЕСЮрапейскай раСЮнiне, складаныя СЮзаемаадносiны з суседзямi (венграмi, хазарамi, германцамi, балтамi i iнш.), звяртае СЮвагу i на грамадскi лад жыцця, звычаi, вераваннi. Нягледзячы на агульнае паходжанне i рэлiгiю славянскiх плямён, у iх назiралiся прыкметныя культурна-бытавыя асаблiваii; летапiсец даволi падрабязна расказвае пра сямейна-шлюбныя адносiны СЮ палян, iх кротость и стыдение ко снохам и матерям, нетрывалаiь шлюбу СЮ драСЮлян, пра iгрышчы, што наладжваюцца памiж сёламi СЮ радзiмiчаСЮ, дзе адбываюцца плясания и бесовска песни i умыкаху жены собе, пра перажыткi матрыярхату СЮ мазаСЮшан, пра СЮстойлiвы звычай славян i крывiчоСЮ парыцца з венiкам у лазнях (i тако самi ся мачат, едва вылезут живи), што было не СЮлаiiва дрыгавiчам, палянам i валынянам. У ХРЖV - ХVРЖРЖ стст. зяСЮляюцца летапiсы-хронiкi - Хронiка ЕСЮрапейскай Сарматыi Аляксандра Гваньiнi (1578, 1581), Хронiка польская, лiтоСЮская, жамойцкая i СЮсяе Русi Мацея СтрыйкоСЮскага (1582), Хронiка БыхаСЮца (1-ая пал. ХVРЖ ст.), БаркулабаСЮскi летапiс (пач. ХVРЖРЖ ст.), Хронiка горада Магiлёва. У iх побач з запiсамi гiстарычных падзей даецца цiкавая iнфармацыя аб этнiчнай геаграфii сярэднявечча, аб ладзе жыцця, звычаях i вераваннях мяiовага насельнiцтва. Выдатным лiтаратурна-энтаграфiчным помнiкам эпохi Адраджэння зяСЮляецца Паэма пра зубра Мiколы ГусоСЮскага (выдадзена першапачаткова на лацiнскай мове. КракаСЮ, 1523). Паэт-гуманiст з вялiкай любоСЮю апiсаСЮ свой край - Беларусь, прыгажоiь яе прыроды, быт i заняткi жыхароСЮ - ратных рыцараСЮ, паляСЮнiчых, аратых. Са знакамiтых дзеячаСЮ сярэднявечча, якiя СЮнеслi каштоСЮны СЮклад у вывучэнне праблем этнiчнай культуры, мяiовага быту i звычаевага права, варта назваць Саламона Рысiнскага (1560 (?) - 1625) i Льва Сапегу (1557-1633).У канцы ХVРЖРЖРЖ - першай палове ХРЖХ ст. выйшаСЮ шэраг прац па краязнаСЮству i этнаграфii Беларусi. Сярод iх адзначым, у прыватнаii, такiя як: А. Меер. Апiсанне КрычаСЮскага графства, або былога староства 1786 года; РЖ. Ляпехiн. Дзеннiкавыя запiскi падарожжатАж (1780, 1805), В. Севяргiн. Запiскi падарожжа па заходнiх правiнцыях Расiйскай дзяржавы (1803); Л. ГаламбеСЮскi. Дом i двары (Domy i dwory, 1830), Люд польскi, яго звычаi i забабоны (1830); З. Даленга-ХадакоСЮскi. Пра славяншчыну ды хрыiiянства (1818); Ю. КрашэСЮскi. Успамiны з Валынi, Палесся i Лiтвы (1840); Вясковыя песнi з-над Нёмана i Дзвiны (1839); Я. БаршчэСЮскi. Шляхцiц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях (1844-1846) i iнш.
Быт шляхты i беларускага сялянства знайшоСЮ свае адлюстраванне i СЮ мастацкiх творах Адама Мiцкевiча i РОладзiслава Сыракомлi (Кандратовiча). Нагадаем паэмы А.Мiцкевiча Пан Тадэвуш i Дзяды. У Сыракомлi, апрача шматлiкiх паэтычных твораСЮ, ёiь спецыяльныя краязнаСЮча-этнаграфiчныя працы - ВандроСЮкi па маiх былых ваколiцах (1853), Нёман ад вытокаСЮ да вуiя (1861), Экскурсiя па Лiтве СЮ радыусе ад Вiльнi (т. 1 - 2, 1857-1860) i iнш. Важную ролю СЮ пашырэннi этнаграфiчных ведаСЮ адыгрывала i музейна-збiральнiцкая дзейнаiь. Захавальнiкамi рэлiквiй i каштоСЮных рэчаСЮ - помнiкаСЮ элiтарнай i бытавой культуры выступалi магнацкiя маенткi, шляхецкiя сядзiбы, храмы. Прыкметную ролю СЮ этнаграфiчным вывучэннi Беларусi адыграла дзейнаiь Рускага iмператарскага геаграфiчнага таварыства (РГТ), заснаванага СЮ 1847 годзе СЮ Санкт-Пецярбургу. Заснавальнiкi i кiраСЮнiкi РГТ - К. Бэр, Н. Надзеждзiн, К. Кавелiн вызначылi меiа этнаграфii СЮ сiстэме навук, сфармулявалi яе задачы, распрацавалi метады этнаграфiчных даследванняСЮ. Адначасова была распрацавана праграма сiстэматычнага вывучэння народнай культуры i быту. У 1867 г. у Вiльнi быСЮ заснаваны ПаСЮночна-Заходнi аддзел РГТ, якi стаСЮ новым цэнтрам па этнаграфiчнаму вывучэнню Беларусi i суседняй Лiтвы. Вакол яго гуртавалiся мяiовыя сiлы даследчыкаСЮ i аматараСЮ-краязнаСЮцаСЮ; пазней стаСЮ выдавацца часопiс Записки Северо-Западного отдела Русского географического общества (1910-1914; рэдактар Дзмiтрый ДаСЮгяла).
У канцы 50 - пачатку 60-ых гадоСЮ разгарнулася мэтанакiраваная работа па сiстэматызацыi i абагульненнi разнастайных звестак па гiсторыi, геаграфii, народнай гаспадарцы, трыдыцыйнай культуры СЮ заходнiх губернях Расii. Найбольш поСЮная i каштоСЮная iнфармацыя была змешчана СЮ кнiгах, прысвечаных Гродзенскай i Мiнскай губерням. РЖх аСЮтары-складальнiкi П. БаброСЮскi i РЖ. Зяленскi дэталёва ахарактарызавалi геаграфiчныя СЮмовы, мяiовыя ландшафты, флору i фауну, шляхi зносiн, гiстарычнае мiнулае краю, нацыянальны i сацыяльны склад насельнiцтва, яго традыцыйныя заняткi, ежу, жыллё, адзенне, побыт, народны каляндар, звычаi, абрады, фальклор. Выхад МатэрыялаСЮтАж быСЮ прыкметнай зявай у жыццi навуковай i культурнай грамадскаii не толькi Беларусi, але i Расii.
Амаль адначасова з выхадам у свет шматтомных МатэрыялаСЮ для геаграфii i статыстыкi Расii СЮ Парыжы, а затым у Пецярбургу быСЮ выдадзены Р.Ф. Эркерт