Гiсторыя этнаграфii Беларусi
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
ам першы этнаграфiчны атлас Беларусi (1863-1864). Ён складаСЮся з 6 карт, якiя паказвалi размяшчэнне розных народаСЮ - беларусаСЮ, рускiх, украiнцаСЮ (усе яны паказаны пад агульнай назвай рускiя), палякаСЮ, лiтоСЮцаСЮ, латышоСЮ, немцаСЮ, яСЮрэяСЮ. Тэкставыя матэрыялы былi выдадзены асобнай кнiгай Погляд на гiсторыю i этнаграфiю заходнiх губерняСЮ Расii (1864). АСЮтар дае высокую ацэнку сярэднявечнай культуры Беларусi i выказвае сумненне СЮ заваяваннi яе лiтоСЮцамi, як гэта iвярджалася СЮ афiцыйным расiйскiм друку. У 1864 г. выйшла яшчэ адна аналагiчная праца - Атлас народанасялення Заходне-Рускага краю па веравызнаннях А.Ф. Рыцiха. Атлас складаСЮся з 10 карт, якiя паказвалi геаграфiю рассялення беларусаСЮ i iншых народаСЮ.
Шмат этнаграфiчных матэрыялаСЮ публiкавалася СЮ перыядычных выданнях - навуковых зборнiках, часопiсах, газетах. У лiку гэтых выданняСЮ ужо згаданыя Этнографический сборник, Записки Русского географического общества, Записки Северо-Западного отдела Русского географического общества, а таксама Современник (1836-1866), Этнографическое обозрение (1889-1916), Живая старина (1890-1916), Вестник Западной России (1864-1871). Тут друкавалi свае працы вядомыя збiральнiкi i даследчыкi беларускай этнаграфii - П.М. ШпiлеСЮскi, А.К.Кiркор, М.Я.НiкiфараСЮскi, Е.Р. РаманаСЮ, М.М. Косiч, А.М. Пыпiн, РЖ. Эрэмiч, М.Я. Янчук, Я.Ф. Карскi, М.В. ДоСЮнар-Запольскi, А.М. Харузiн, А.К. СержпутоСЮскi, РЖ.А. СербаСЮ i iнш.
У другой палове ХРЖХ ст. разам з небывалым пашырэннем краязнаСЮчых i этнаграфiчных ведаСЮ аб Беларусi, выхадам у свет грунтоСЮных абагульняючых прац былi закладзены трывалыя асновы этнаграфii (этналогii) як навукi аб народах-этнасах, iх гiсторыка-культурных стасунках i заканамернаiях развiцця СЮ прасторы i часе. Гэты перыяд характарызаваСЮся зяСЮленнем цэлай плеяды таленавiтых этнографаСЮ. Для П. ШпiлеСЮскага, Ю. КрашэСЮскага, У. Сыракомлi шматдзенныя вандроСЮкi СЮ паштовых экiпажах, iх сустрэчы i гутаркi з мяiовымi жыхарамi былi не толькi пашырэннем этнаграфiчных ведаСЮ, але i апрабаваннем жыццевых установак, маральных высноСЮ, фармiраваннем актыСЮных грамадзянскiх пазiцый. П.М. ШпiлеСЮскi СЮ сваiх лiтаратурна-краязнаСЮчых нарысах Падарожжа па Палессi i Беларускiм краi (1853-1854), Мазыршчына (1859), Вясельныя абрады СЮ заiенкаСЮцаСЮ Вiцебскай губернi (1854).
У вывучэннi традыцыйна-бытавой культуры ПаСЮночнай Беларусi прыкметнае меiа СЮ шэрагу нястомных збiральнiкаСЮ этнаграфiчнай спадчыны належыць М.Я.НiкiфароСЮскаму. У сваiх Нарысах простанароднага жыцця-быцця СЮ Вiцебскай Беларусi (1895) ён узнаСЮляе шырокую i рэалiстычную карцiну народнага жыцця, скурпулезна, з метадычнай паслядоСЮнаiю апiсвае сялянскую сядзiбу - жылле, гаспадарчыя i прамысловыя пабудовы, разнастайныя прадметы СЮжытку, земляробчыя прылады, адзенне, ежу. Кнiга М.НiкiфароСЮскага - гэта першае СЮ Беларусi, як i наогул у тагачаснай Расii, грунтоСЮнае i сiстэматычнае даследаванне матэрыяльнай культуры. Вывучэнню этнаграфiчнай спадчыны беларусаСЮ аддаСЮ шмат сiл i энергii вядомы беларускi этнограф Е.Р. РаманаСЮ асноСЮная яго праца Беларускi зборнiк у 9 тамах (1886-1912) - свайго роду энцыклапедыя народнага жыцця. Тут знайшлi адлюстраванне амаль усе бакi народнай культуры i быту - песнi, танцы, гульнi, абрады, звычаi, народныя веды, аграрны каляндар, прыкметы, паверi i г.д. Багатыя матэрыялы па духоСЮнай культуры беларусаСЮ i рускiх Смаленскай губернi былi сабраны i сiстэматызаваны У.М. Дабравольскiм. АсноСЮная яго праца - Смаленскi этнаграфiчны зборнiк (ч. 1 - 4, 1891-1903). Вынiковай была i збiральнiцкая дзейнаiь П.В. Шэйна, якi арганiзаваСЮ шырокую сетку карэспандэнтаСЮ (у лiку iх былi М.НiкiфароСЮскi, Ю. КрачкоСЮскi, Я. Карскi, А. Багдановiч, З. Радчанка); паступiСЮшыя да яго запiсы былi сiстэматызаваны i выдадзены СЮ трох тамах пад назвай Матэрыялы для вывучэння быту i мовы рускага насельнiцтва ПаСЮночна-Заходняга краю (1887-1902).Важнай вехай у этнаграфiчным вывучэннi Беларусi быСЮ Першы СЮсерасiйскi перапiс насельнiцтва (1897), якi даСЮ даволi рэальную карцiну этнiчнай сiтуацыi СЮ Беларусi. У вынiку перапiсу быСЮ атрыманы шырокi спектр статыстычных даных аб этнiчным, сацыяльным i канфесiйным складзе насельнiцтва СЮ селах i гарадах, у валаiях, паветах i губернях, паказана яго полаСЮзроставая структура, пiсьменнаiь, дэмаграфiчны рост, заняткi. У аснову вызначэння этнiчнага складу была пакладзена родная мова. Беларускую мову як родную назвалi 82,5% жыхароСЮ МагiлеСЮскай i 76% - Мiнскай губерняСЮ. Тут адзначалася стракатаiь нацыянальнага складу СЮ гарадах Беларусi i асобных яе рэгiенах. Так, на тэрыторыi Гродзенскай губернi налiчвалася да 40 наречий, на якiх размаСЮляла мяiовае насельнiцтва. Даныя перапiсу былi дэталева прааналiзаваны, зведзены СЮ таблiцы i выдадзены асобнымi выпускамi (сшыткамi) па кожнай губернi. Яны зяСЮляюцца каштоСЮнай крынiцай па вывучэннi этнiчнай гiсторыi Беларусi. Пачатак ХХ стагоддзя адзначаны выхадам у свет буйнейшай абагульняючай працы Я.Ф. Карскага Беларусы (1-3 т., 7 выпускаСЮ; 1903-1922). У 1-ым томе Уводзiны СЮ вывучэнне мовы i народнай славеснаii ён на аснове СЮсебаковага параСЮнаСЮчага вывучэння разнастайных крынiц разглядае праблемы паходжання беларусаСЮ, вызначае самабытныя, глыбока нацыянальныя рысы iх культуры. БеларусаСЮ ён лiчыСЮ карэнным насяленнем, а iх мову адносiСЮ да самастойнай этналiнгвiстычнай сiстэмы, што захавала СЮ лепшым стане, у параСЮнаннi з iншымi, сваю першародную славянскую аснову. У вынiку арэальнага этналiнгвiстычнага даследавання iм была складзе