Гiсторыя этнаграфii Беларусi
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
?СЮным завяршылася фармiраванне чалавека сучаснага фiзiчнага тыпу - неаантрапа (краманьёнца). Другiя лiчаць, што першыя людзi на беларускiх землях з'явiлiся 40 тыс. гадоСЮ таму, у верхнiм палеалiце, падчас iснавання чалавека разумнага (Ното зарiепз), калi працэс антрапагенезу СЮжо завяршыСЮся. Чаму СЮзнiкла навуковая палемiка?
У 1926 г. беларускi археолаг К.М. Палiкарповiч знайшоСЮ дзве першыя i пакуль адзiныя на Беларусi палеалiтычныя стаянкi чалавека - адну каля в. Бердыж (Чачэрскi рн Гомельскай вобл.), другую - на Прыпяцi, недалёка ад Мазыра, каля в. Юравiчы. Пры раскопках Бердыжскай стаянкi высветлiлася, што культурны пласт верхняга палеалiту метрам вышэй быСЮ перакрыты пластом з крэменем болып архаiчнага выгляду (апошнi, магчыма, быСЮ змыты i перанесены водамi з суседняй болып старажытнай стаянкi). Сярод знаходак гэтага старажытнага пласта Палiкарповiч вылучыСЮ некалькi скрабкоСЮ, тыповых прылад муiьерскай стадыi палеалiту. Акрамя таго, каля Быхава, у раёне Свяцiлавiч i iншых меiах Беларусi былi знойдзены вырабы з крэменю - скрабкi, якiя мелi муiьерскi выгляд. Усё гэта дазволiла Палiкарповiчу зрабiць вывад аб з'яСЮленнi людзей на тэрыторыi Беларусi СЮ сярэднiм палеалiце (100 40 тыс. гг. таму назад).
Аднак у 60 90я гады вучоныяархеолагi (У.Д. Будзько, А.Г. Калечыц i iнш.) перагледзелi матэрыялы па палеалiту Беларусi 1 не пагадзiлiся з вывадамi К.М. Палiкарповiча. У шэрагу прац яны прыйшлi да высновы, што знаходкi Бердыжскай стаянкi не выходзяць за рамкi верхнепалеалiтычнай культуры, таму iвярджаць аб магчымаii з'яСЮлення людзей на беларускiх землях у сярэднiм палеалiце можна толькi СЮ гiпатэтычным плане.
Разам з тым i СЮ Бердыжы i СЮ Юравiчах знойдзены тьшовыя прылады i рэшткi фауны верхняга палеалiту. Сёння мы маем некалькi абсалютных дат палеалiтычных помнiкаСЮ Беларусi, атрыманых метадамi радыекарбоннага датавання. Матэрыялы з Бердыжа далi дзве даты - 23 i 15 тыс. гадоСЮ таму. Юравiцкая стаянка датуецца 26 тыс. гадоСЮ таму. Гэта пакуль што самыя раннiя даты, звязаныя са з'яСЮленнем чалавека на тэрыторыi Беларусi. Яны не выходзяць за рамкi верхняга палеалiту, i з iх трэба сёння пачынаць гiсторыю Беларусi.
Насельнiцтва СЮ палеалiце было нешматлiкiм. На кожнай стаянцы жыло СЮ сярэднiм па 25 чалавек. На вядомыя нам Бердыжскую i Юравiцкую стаянкi прыходзiлася 50 жыхароСЮ. Але мы не ведаем дакладна, колькi было такiх стаянак. Мабыць, няшмат. Як лiчыць беларускi гiсторык i археолаг Э.М. Загарульскi, колькаiь верхнепалеалiтычнага насельнiцтва не перавышала сотнi чалавек (Загорульскiiй Э.М. Начало формнровання населення Белорусснн. Мн., 1996. С. 43).
Умовы для жыцця людзей былi цяжкiя. На поСЮначы Беларусi стаяСЮ ляднiк, клiмат быСЮ халодны (арктычны), раслiннаiь бедная, характэрная для арктычнай тундры. Каб выжыць у надзвьгчай суровых умовах прыледнiковай зоны, старажытны чалавек вымушаны быСЮ навучыцца здабываць агонь, будаваць прымiтыСЮнае жыллё, валодаць спосабамi палявання на буйных жывёл. Тады на тэрыторыi Беларусi вадзiлiся маманты, аленi, дзiкiя конi, насарогi, быкi, зубры. Вадаёмы былi царствам вадаплаваючых птушак.
Раскопкi Бердыжскай i Юравiцкай стаянак паказалi, што СЮжо тады iснавала раннерадавая абшчына. Спажыванне было калектыСЮным. АжыццяСЮлялася СЮраСЮняльнае размеркаванне прадуктаСЮ палявання 1 рыбалоСЮства памiж членамi абшчыны. Некалькi абшчын аб'ядноСЮвалiся СЮ род. У яго склад уваходзiлi СЮсе сваякi па мацi. Такi род называСЮся мацярынскiм. Род быСЮ уласнiкам пэСЮнай тэрыторыi, вёСЮ агульную гаспадарку, меСЮ агульную маёмаiь
Прыкладна 16 тыс. гадоСЮ таму адбылося моцнае пахаладанне, i чалавек на доСЮгi час пакiнуСЮ тэрыторыю Беларусi. Прыблiзна 10 - 8 тыс. гадоСЮ да н.э. закончыСЮся леднiковы перыяд. Па меры таяння i адступлення леднiка клiмат рабiСЮся СЮсё больш цёплым. Тэрыторыя Беларусi пакрывалася лесам. Пераходзячы з меiа на меiа, чалавек паступова рухаСЮся на поСЮнач. БыСЮ вынайдзены лук, якi змянiСЮ характар палявання. Пачалося iнтэнсiСЮнае асваенне новых тэрыторый. Гэту эпоху называюць мезалiтам (сярэднi каменны, век, 8 5 тыс. гг. да н.э.).
У мезалiце адбылося поСЮнае засяленне чалавекам тэрытррыi Беларусi. Адзiн са шляхоСЮ засялення iшоСЮ з паСЮднёвага СЮсходу, з Рускай раСЮнiны. Патомкi верхнепалеалiтычнага насельнiцтва занялi СЮ асноСЮным Усходнюю Беларусь Верхняе ПадняпроСЮе. Другi паток iшоСЮ з поСЮдня па Дняпры, яго асноСЮнае насельнiцтва рассялiлася СЮ Сярэдняй Беларусi i Усходнiм Палессi, а частка дасягнула паСЮднёвых раёнаСЮ ЗаходнеДзвiнскага басейна i Панямоння. Трэцяя мiграцыйная хваля распаСЮсюдзiлася на паСЮднёвазаходнiя раёны Беларусi i была звязана з рухам насельнiцтва з ПаСЮднёвай Польшчы. 1 нарэшце, чацвёртая група плямён прыйшла з Заходняй ЕСЮропы цераз Полыпчу i рассялiлася СЮ Заходняй Беларусi i суседняй Лiтве.
Як бачна, засяленне тэрыторыi Беларусi СЮ мезалiце ажыццяСЮлялася з розных меiаСЮ i рознымi групамi насельнiцтва, якiя адносiлiся да розных этнасаСЮ. РассялiСЮшыся кампактнымi групамi, яны СЮтварылi сама меней чатыры культурнагiстарычныя воблаii. У этнiчных адносiнах Беларусь тады не СЮяСЮляла адзiнства.
На Беларусi вядома 120 мезалiтычных стаянак, у тым лiку на Палессi - 61. Агульная колькаiь насельнiцтва складала прыкладна 4,5-6 тыс. чалавек. АсноСЮныя прылады працы выраблялiся з крэменю, дрэва або коii. Для жыцця i побыту людзей была характэрна радавая арганiзацыя. Радавыя абшчыны аб'ядноСЮвалiся СЮ плямёны. Супляменнiкi мелi падобныя адзiн да аднаго прыёмы апрацоСЮкi матэрыялаСЮ, формы прылад, тыпы пабудоСЮ, адзенне, звычаi. Таму на тэрыторыi аднаго племенi архео