Фармiраванне беларускага этнасу i яго культуры СЮ перыяд сярэднявечча
Информация - История
Другие материалы по предмету История
СЮленне рукапiсных кнiг стымулявала распаСЮсюджанне пiсь-менства. У лiку матэрыяльных доказаСЮ ранняга яго iснавання на Бела-русi, зяСЮляецца полацкая пячатка Х ст., надпiсы на Барысавым i Раг-валодавым камянях. Аб тым жа сведчаць знойдзеныя тагачасныя пры-стасаваннi для пiсьма пiсалы; лiсты, напiсаныя на бярозавай кары бераiяныя граматы. У лiку асоб, якiя валодалi пiсьменствам, былi не толькi святары, а i свецкая знаць, купцы i рамеснiкi.
Вызначальны СЮплыСЮ хрыiiянства на духоСЮнае жыццё жыхароСЮ Беларусi СЮвасобiСЮся СЮ архiтэктуры. Разам з драСЮлянымi храмамi СЮ ХРЖ-ХРЖРЖ стст. зявiлiся мураваныя, выкананыя мяiовымi дойлiдамi СЮ вi-зантыйскiм стылi, у Полацку (сабор Св. Сафii, Барысаглебскi мана-стыр, Спаса-ЕСЮфрасiнеСЮская царква), Вiцебску (Благавешчанская цар-ква), Гароднi (Каложская царква, Нiжнi храм). Па сваiм прызначэннi храмы зяСЮлялiся не толькi культавымi пабудовамi а сховiшчамi кнiг, майстэрнямi па iх пераспiiы, памяшканнямi для навучання дзяцей. Пад час нападу ворага храмы маглi паслужыць абарончымi абектамi.
Рэлiгiйная тэматыка знайшла яскравае СЮвасабленне СЮ манументальным (фрэскi) i дэкаратыСЮным мастацтве, iканапiсе. Хрыiiянская сiмволiка сталi выцясняць язычнiцкiя амулеты i талiсманы. Высокага развiцця дасягнула кнiжная мiнiяцюра выкананыя рознакаляровымi фарбамi малюнкi, заглаСЮныя лiтары, арнаменты. Усе пiсьмовыя кры-нiцы ХРЖ-ХРЖРЖРЖ стст. летапiсы, павучэннi, казаннi, летапiсы, мастацкая лiтаратура СЮвабралi СЮ сабе надзённыя духоСЮныя i сацыяльныя праб-лемы, якiя хвалявалi грамадства КiеСЮскай Русi.
6. Развiццё духоСЮнай культуры беларускiх зямель у ВКЛ i яго асаблiваii. РЖдэi еСЮрапейскага Рэнесансу i выбiтныя дзеячы беларускага Адраджэння
Устойлiвыя сацыяльная структура i палiтычны лад, панаванне беларускай мовы як дзяржаСЮнай i iншыя фактары абумовiлi фармiра-ванне СЮ ХРЖV-ХVРЖ стст. новай этнiчнай супольнаii беларускай на-роднаii. Адным са стваральных кампанентаСЮ гэтага працэсу зявiлася развiццё нацыянальнай культуры. Яе матэрыяльная складаючая СЮвасо-бiлася ва СЮдасканаленнi прылад працы, павелiчэннi рамесных спецыя-лiзацый, вырабе новай прадукцыi (кафля, шкло, папера), утварэннi цэ-хавай сiстэмы, зяСЮленнi новага тыпу паселiшчаСЮ (мястэчка) паляп-шэннi планiроСЮкi i СЮмацаваннi гарадоСЮ i iнш.
ДухоСЮная культура беларускiх зямель з моманту iх уваходжання СЮ склад ВКЛ абапiралася на СЮсходнеславянскую традыцыю, што адбi-лася СЮ фальклоры (былiны, паданнi, казкi), народных святах (Каляды, Купалле) i забавах. Нягледзячы на процiдзеянне царквы, усе здабыткi народнай творчаii перадавалiся з пакалення СЮ пакаленне, узбагача-лiся новымi творамi, фармiруючы нацыянальны характар народа i яго лiтаратурную мову.
Пад уздзеяннем сацыяльна-эканамiчных, палiтычных, культур-ных i iншых фактараСЮ мова новай духоСЮнай лiтаратуры паступова адыходзiла ад царкоСЮна-славянскiх узораСЮ. Так, Сказанне аб лiтоСЮ-скiх пакутнiках (XIV ст.) было напiсана на мове, зразумелай боль-шаii насельнiцтва. У значнай ступенi гэта знайшло СЮвасабленне СЮ ле-тапiсных творах Летапiсец вялiкiх князёСЮ ЛiтоСЮскiх (20-я гады XV ст.), а таксама беларуска-лiтоСЮскi летапiс (1446 года), Хронiка Вялi-кага княства ЛiтоСЮскага i Жамойцкага, Хронiка БыхаСЮца. Усе яны напоСЮнены апiсаннем шматлiкiх ратных падзей, прасякнуты гонарам за сваю дзяржаву i яе князёСЮ. Такiм чынам, разнастайныя падзеi з гiс-торыi ВКЛ i яго народа закладалi падмурак нацыянальнай лiтаратуры.
Далейшае яе развiццё звязана з пачаткам новага этапа СЮ развiццi заходнееСЮрапейскай культуры эпохi Адраджэння (Рэнесансу), якая канцэнтравалася не на богу, а на чалавеку як самадастатковай iстоце з улаiiвымi яму свабодай, духоСЮнай i фiзiчнай прыгажоiю, ствараль-най дзейнаiю. Да гэтага часу (канец ХV-пачатак ХVРЖ стст.) у ВКЛ, найперш у гарадах i мястэчках, дзе iснавала магдэбургскае права, так-сама СЮзнiклi перадумовы для распаСЮсюджання гуманiстычных iдэй. Адным з першых iх прыхiльнiкаСЮ i прапагандыстаСЮ быСЮ Францыск Скарына (каля 1490 каля 1550), выхадзец з Полацка, выпускнiк Кра-каСЮскага i Падуанскага СЮнiверсiтэтаСЮ, бакалаСЮр свабодных навук i док-тар медыцыны. У 1517 г. у Празе выйшла з друку Библия руска, вы-ложена доктором Франциском Скориною из славного града Полоцька, Богу ко чти и людем посполитым к доброму научению. Мэтай сваёй працы ён бачыСЮ не толькi СЮмацаванне СЮ людей посполитых хрыс-цiянскай веры i маралi, але i iх научение. Таму ж спрыялi прадмовы, сказаннi i пасляслоСЮi, народны каляндар Малая падарожная кнiжы-ца са Святцамi i Пасхалiяй, выдадзеныя СЮ Вiльнi, у якiх аСЮтар выявiСЮ свае перадавыя фiласофскiя, маральна-этычныя погляды.
Выдавецкая дзейнаiь Скарыны значна наблiзiла кнiгу да чытача як па яе кошту, так i па даступнаii зместу. Характэрна i тое, што на-друкаваная iм Бiблiя зявiлася на мове, зразумелай усiм усходнiм сла-вянам. Яго подзвiг як грамадзянiна i гуманiста заключаСЮся i СЮ тым, што ён падрываСЮ манаполiю царквы на распаСЮсюджанне слова боска- га, праз свае кнiгi даваСЮ магчымаiь простым людзям самастойна далучыцца да духоСЮных i свецкiх каштоСЮнаiей.
Новыя, улаiiвыя эпосе Адраджэння гуманiстычныя рысы, знай-шлi СЮвасабленне СЮ творах выдатнага беларускага паэта Мiколы Гу-соСЮскага (каля 1480 пасля 1533). Напiсаная iм у Рыме на лацiнскай мове паэма Песня пра зубра i выдадзеная СЮ Кракаве (1523), яна ха-рактарызуе аСЮтара як патрыёта i прыхiльнiка мiрнага, стваральнага жыцця народа ВКЛ на чале з моцным i мудрым князем. На думку аСЮ-тара, зубр ?/p>