Фармiраванне беларускага этнасу i яго культуры СЮ перыяд сярэднявечча
Информация - История
Другие материалы по предмету История
? веравызнанняСЮ) супярэчнаii, iснаваСЮшая СЮ ВКЛ сацыяльная структура спрыяла фармiраванню агульных дзяр-жаСЮных i нацыянальных iнтарэсаСЮ грамадства. Але СЮ працэсе склад-вання беларускай народнаii вызначылiся i пэСЮныя цяжкаii, звяза-ныя з арыентацыяй кiраСЮнiцтва ВКЛ на палiтычны саюз з Польшчай, што прывяло да акаталiчвання не толькi лiтоСЮскай, але i часткi СЮсход-неславянскай (праваслаСЮнай) знацi. У вынiку асноСЮная (этнаствараль-ная) маса насельнiцтва вёсак i гарадоСЮ стала губляць сваю палiтычную i духоСЮную элiту, без удзелу якой працэс фармiравання нацыянальнай самасвядомаii хоць i працягваСЮся, але зрабiСЮся некiруемым, стыхiй-ным i лакалiзаваным.
Таму ва СЮмовах iснавання шматканфесiйнай i полiэтнiчнай дзяржавы, дзе назiралася прыкметная аСЮтаномiя асобных зямель i гарадоСЮ з магдэбургскiм правам, людзi звычайна iдэнтыфiка-валi сябе па традыцыi (русiчы, рускiя), па меiы пражывання (магi-лёСЮцы, палачане), па племянной прыналежнаii (лiтва, лiтоСЮцы, жму-дзiны). Найбольш распаСЮсюджанай зяСЮлялася саманазва лiтвiны.
Такiм чынам, утварэнне моцнай дзяржавы ВКЛ, абяднанне СЮ яго межах многiх былых княстваСЮ КiеСЮскай Русi зямель з пераважаСЮ- шым усходнеславянскiм насельнiцтвам, развiтая эканомiка i гаспадар-чыя сувязi, наяСЮнаiь беларускай мовы (гутарковая i лiтаратурная) за-канадаСЮства (прывiлеi, Судзебнiк, Статут 1529 г.), усведамленне на-цыянальнай iдэнтычнаii, традыцыi i культура усё гэта сведчыла аб узнiкненнi СЮ межах ВКЛ беларускай народнаii.
3. АсноСЮныя канцэпцыi паходжання беларускага народа i яго саманазвы
Тэорыя СЮзнiкнення беларускага народа СЮключае СЮ сябе некалькi канцэпцый. Так, аСЮтары крывiцкай канцэпцыi (В. ЛастоСЮскi i iнш.) лi-чаць, што продкамi беларусаСЮ зяСЮлялiся толькi крывiчы. АСЮтары кры-вiцка-дрыгавiцка-радзiмiцкай канцэпцыi (М. ДоСЮнар-Запольскi i iнш.) лiчаць продкамi беларусаСЮ не толькi крывiчоСЮ, а i дрыгавiчоСЮ i радзiмiчаСЮ. АСЮтары балцкай канцэпцыi (В. СядоСЮ i iнш.) лiчаць, што беларуская народнаiь узнiкла СЮ вынiку асiмiляцыi СЮсходнiмi славянамi балтаСЮ. Прыхiльнiкi канцэпцыi старажытнарускай народнаii лiчаць, што беларуская, а таксама руская i СЮкраiнская народнаii СЮзнiкла пасля распаду КiеСЮскай Русi i вынiку разяднання адзiнай старажытна-рускай народнаii. Паводле даследаванняСЮ М. Пiлiпенкi, у РЖХ-Х стст. у вынiку змешвання славян i балтаСЮ узнiклi не беларусы, а крывiчы, дрыгавiчы i радзiмiчы, i СЮ канцы РЖХ - пачатку ХРЖ стст. яны з iншымi СЮсходнеславянскiмi плямёнамi склалi новую агульнаславянскую этнiч-ную супольнаiь. Тэрыторыя iх сумеснага пражывання атрымала наз-ву Русь, а насельнiцтва пачало звацца русiчамi, русiнамi i iнш.
Адносна словаспалучэння Белая Русь навукоСЮцы выказваюць самыя розныя думкi. Першыя спробы адказаць на гэтае пытанне спа-радзiлi рамантычна-эмацыянальныя версii: маСЮляСЮ, назва паходзiць ад колеру iльнянога адзення мяiовых жыхароСЮ (В. ТацiшчаСЮ), ад колеру iх валасоСЮ (Я. Карскi), ад вялiкай колькаii рэк i азёр i iх чыiiнi (П. Крапiвiн), вялiкай колькаii снегу i г. д.
Больш пераканаСЮчай здаецца думка, у адпаведнаii з якой на-прамкi свету (поСЮнач-поСЮдзень, захад-усход) пазначалiся асноСЮнымi колерамi: адсюль Чорная, Чырвоная, Белая Русь. Ёiь меркаванне, што назва Белая Русь адбiла СЮ сабе рэлiгiйны аспект як процiпа-стаСЮленне хрыiiянства язычнiцтву (Чорная Русь). РЖ нарэшце, не вы-ключана, што пад Белай Руссю варта разумець асобныя землi колiшняй КiеСЮскай Русi, якiя не былi заваяваны мангола-татарамi, i таму быццам захавалi хрыiiянскую чыiiню.
Яшчэ большыя навуковыя спрэчкi выклiкае праблема лакалiзацыi тэрыторыi Белай Русi у сярэднявеччы i нават пазней. Часам з гiста-рычных крынiц вынiкае iнфармацыя, якае дазваляе адвольна тракта-ваць меiазнаходжанне колiшняй Белай Русi. Так, англiйскi мiсiя-нер ХРЖРЖРЖ ст. пакiнуСЮ запiс аб Alba Ruscia, якая размяшчалася памiж Ту-равам i Псковам. Крыху дакладней за iншых дае iнфармацыю iталья-нец Гваньiнi, якi СЮ 1578 г. лакалiзаваСЮ Белую Русь у раёне Кiева, Ма-зыра, МiiслаСЮля, Вiцебска, Оршы, Полацка, Смаленска i Северскай зямлi. Прывiлей Стэфана Баторыя ад 1581 г, выдадзены рыжскiм куп-цам, дазваляСЮ iм гандляваць у межах Лiфляндыi, Жмудзi, Лiтвы i Белай Русi. С. Старавольскi СЮ сваёй кнiзе Польшча, цi апiсанне ста-новiшча каралеСЮства Польскага (1632) прыгадваСЮ у межах Белай Русi Новагародскае, МiiслаСЮскае, Вiцебскае, Менскае, Полацкае i Сма-ленскае ваяводствы. Такiм чынам, гэтая назва распаСЮсюджвалася толь-кi на СЮсходнiя тэрыторыi ВКЛ. Гэтая акалiчнаiь яскрава выявiлася праз 20 гадоСЮ, калi цар Аляксей Мiхайлавiч у гонар перамог над Рэччу Паспалiтай узбагацiСЮ свой тытул словамi Вялiкi князь ЛiтоСЮскi, Бе-лыя Расii i Падольскi. Вiдавочна, што манарх не атаясамлiваСЮ Белую Русь з Расiяй.
Сам тэрмiн беларускi у дачыненнi да яе тэрыторыi зявiСЮся пас-ля падзелаСЮ Рэчы Паспалiтай, калi на яе СЮсходнiх землях была створа-на Беларуская губерня з цэнтрам у Вiцебску, а пазней Беларускае генерал-губернатарства. У далейшым яны выйшлi з афiцыйнага адмiнi-страцыйна-тэрытарыяльнага i геаграфiчнага СЮжытку. РЖх меiа занялi назвы ПаСЮночна-Заходнi край (з 1840-х), ПаСЮночна-Заходняя воб-лаiь (1917), Заходняя воблаiь i iнш.
Адпаведна СЮкараненню СЮ грамадскую свядомаiь назвы беларус-кiх зямель на розных этапах iх развiцця iшло фармiраванне этнонiма беларусы. Як вынiкае з актаСЮ цара Аляксея Мiхайлавiча, у ХVРЖРЖ ст. у дачыненнi большаii насельнiцтва, галоСЮным чынам, усходняй час?/p>