Фармiраванне беларускага этнасу i яго культуры СЮ перыяд сярэднявечча
Информация - История
Другие материалы по предмету История
В°к дамавiк, дух з выглядам гаспадара дома або старога дзеда, якi ахоСЮвае хату i маёмаiь. У запечку могуць жыць злыднi, якiя прыносяць гаспадарам няшчаii. Такiмi ж злымi духамi зяСЮлялiся бесы, прывiды душы памерлых ад лiхой смерцi, упыры самазабойцы цi iстоты, народжаныя ад нячыстай сiлы. Блiз-кiя да СЮпыроСЮ духi памерлых наСЮi мелi выгляд птушак, якiя пры-лятаюць з выраю i нясуць людзям шкоду.
Смерць чалавека не заСЮсёды СЮспрымалася славянамi як трагедыя. Чаiей за СЮсё яна разглядалася як яго пераход у iншы, замагiльны свет, якi на iх думку, размяшчаСЮся на небе. Агульнаславянскае слова ирье (рай, нябёсы) нагадвае беларускае вырай. У VРЖ-РЖХ стст. у славян пераважаСЮ абрад трупаспалення, звязаны з верай у неба як мес-ца жыхарства душ, куды яны трапляюць разам з дымам ад пахаваль-нага вогнiшча. Прах памерлага, змешчаны СЮ гаршчок для ежы, хавалi СЮ магiлах або курганных насыпах. Хавалi i пад дзвярыма жытла, адсюль пайшла прыкмета не вiтацца i не перадаваць рэчы праз парог.
З РЖХ ст. продкi адмовiлiся ад крэмацыi i перайшлi да сучаснага метада пахавання СЮ дамавiне, з закопваннем яе СЮ магiльнай яме.
Гаспадарчыя поспехi славян, удасканаленне грамадскiх адносiн, прагрэс у духоСЮнай сферы абумовiлi зяСЮленне развiтых форм языч-нiцкай абраднаii як арганiзаванай i СЮпарадкаванай сiстэмы магiчных дзеянняСЮ. У iх лiку Радунiца, Каляды, Грамнiцы, Гуканне вясны, Да-жынкi. Асаблiвую значнаiь у славянскай абраднаii меСЮ культ прод-каСЮ, увасоблены СЮ свяце Дзяды, якое адзначаецца 26 кастрычнiка.
Найбольшая колькаiь святаСЮ звязана з культам Сонца у тым лiку Купалле, якое святкавалася СЮ ноч на 24 чэрвеня, i Каляда з 26 снежня па 6 студзеня.
Такiм чынам, у балтаСЮ i славян iснавалi развiтыя формы рэлiгii, якiя дапамагалi iм жыць у гармонii з прыродай i задавальняць свае гаспадарчыя i духоСЮныя патрэбы.
5. Прыняцце хрыiiянства i распаСЮсюджванне пiсьменнаii
У 980 г. наСЮгародскi князь Уладзiмiр, заваяваСЮшы кiеСЮскi трон, у мэтах умацавання дзяржавы СЮвёСЮ адзiны для СЮсiх культ язычнiцкiх багоСЮ. Паводле Аповеii мiнулых гадоСЮ, князь усталяваСЮ на па-горку над дваром церамным Перуна драСЮлянага, а галава яго срэбная, а вус залаты, i Хорса, Дажбога, i Стрыбога, i Смаргла, i Мокаш. Але СЮ 988 г. па палiтычных матывах ён прыняСЮ рашэнне далучыць супляменнiкаСЮ да хрыiiянства i з дапамогай вiзантыйскiх святароСЮ пера-веii СЮсё насельнiцтва СЮ новую веру. Праз колькi год на Беларусi былi створаны першыя епархii з цэнтрамi СЮ Полацку (992) i Тураве (1013).
З пачаткам распаСЮсюджання на СЮсходзеславянскiх землях хрыii-янства не разбурала язычнiцкага духоСЮнага асяроддзя. Людзi не адразу прызвычаiлiся да яго: гэты працэс найперш ахапiСЮ гарады, а сяляне як падаСЮляючая большаiь насельнiцтва яшчэ даволi працяглы час спа-вядала веру сваiх продкаСЮ. Так, у эпiчным творы Слова пра паход РЖгаравы, датаваным ХРЖ-ХРЖРЖ стст., часта згадваюцца паганскiя багi.
У вынiку хрыiiянiзацыi важнейшым здабыткам насельнiцтва КiеСЮскай Русi стала распаСЮсюджанне слова боскага, напiсанага на сла-вянскай мове балгарскiмi манахамi Кiрылам (827-869) i Мяфодзiем (815-885). Акрамя рэлiгiйных кнiг, упрыгожаных адмысловымi лiта-рамi i мiнiяцюрамi, сталi зяСЮляцца летапiсы, у якiх асвятлялiся мiну-лыя i бягучыя (из лета в лето) падзеi. У iх лiку Аповеiь мiнулых гадоСЮ (пачатак ХРЖРЖ ст.), РЖпацьеСЮскi летапiс (ХРЖРЖ-ХРЖРЖРЖ стст.) i iнш.
Цэнтрамi пiсьменства i адукацыi зяСЮлялiся манастыры i цэрквы. Менавiта пры iх узнiклi першыя школы i сховiшчы кнiг. Статус хры-iiянства як дзяржаСЮнай рэлiгii абавязаСЮ яе iерархаСЮ клапацiцца аб падрыхтоСЮцы адукаваных кадраСЮ не толькi для сваёй патрэбы, а i для княскага двара. Не менш важную ролю адыгрывалi летапiiы i пе-ракладчыкi, прапаведнiкi i настаСЮнiкi разам са словам божым пра-пагандавалi маральныя i эстэтычныя СЮзоры, стымулявалi цягу людзей да адукацыi, фармiравалi агульнаславянскiя духоСЮныя каштоСЮнаii.
У лiку самых славутых прадстаСЮнiкоСЮ хрыiiянскай асветы i аду-кацыi на Беларусi ЕСЮфрасiння Полацкая (1110-1173 гг.). Дачка князя Георгiя i СЮнучка РОсяслава Чарадзея, Прадслава, прыняСЮшы пострыг i iмя ЕСЮфрасiння, прысвяцiла сябе служэнню богу i людзям. Яна пра-цавала над збiраннем, перакладамi грэчаскiх рэлiгiйных твораСЮ i зай-малася перапiсваннем кнiг, якiя разыходзiлiся па СЮсёй Полацкай зямлi i за яе межамi. Пры манастырах яна адкрыла дзве школы, (у тым лiку адну для дзяСЮчынак), дзе, акрамя пачатковых ведаСЮ, дзецi знаёмiлiся з прыродазнаСЮствам, медыцынай, рыторыкай, (асобныя з iх) паэтыкай, вывучалi стараславянскую, грэчаскую i лацiнскую мовы.
У 1161 г. па заказу ЕСЮфрасiннi полацкi майстра Лазар Богша зра-бiСЮ крыж, якi да гэтага часу лiчыцца не толькi шэдэСЮрам старажытнага мастацтва, але i духоСЮным сiмвалам праваслаСЮных вернiкаСЮ Беларусi.
Другiм славутым асветнiкам зяСЮляецца Кiрыла ТураСЮскi (каля 1130 каля 1182 гг.). Напiсаныя iм Словы (павучэннi) прынеслi яму славу прапаведнiка. На гэтай нiве ён праславiСЮся яшчэ больш i набыСЮ прозвiшча Златавуста, калi СЮ 1161 г. стаСЮ тураСЮскiм епiскапам.
Выдатным царкоСЮна-палiтычным дзеячам, мыслiцелем i асветнiкам свайго часу быСЮ Клiмент Смаляцiч (? пасля 1164 г.). Ён сам набыСЮ высокую адукацыю i прапаведаваСЮ прыярытэт духоСЮных каш-тоСЮнаiей над матэрыяльнымi.
У лiку дасягненняСЮ усходнеславянскiх лiтаратараСЮ мастацкi твор Слова пра паход РЖгаравы, дзе адбiлiся сапраСЮдныя гiстарычныя падзеi. Твор прасякнуты iдэямi братэрства славян, любовi да Радзiмы.
Зя