Фармiраванне i развiцце беларускай тэрмiналогii
Информация - Иностранные языки
Другие материалы по предмету Иностранные языки
В»ёвай тэрмiналогiяй. Запазычаннi старабеларускага перыяду СЮ сельскагаспадарчай тэрмiналогii адзiнкавыя.
У параСЮнаннi з iншымi галiнамi сельскагаспадарчая тэрмiналогiя характарызуецца асаблiва вялiкай ступенню варыятыСЮнаii i сiнанiмiчнаii. У значнай меры гэта можна растлумачыць тым, што СЮ сiнанiмiчных радах гэтай тэрмiналогii знайшлi адлюстраванне працэсы СЮзаемапранiкнення (у вынiку практычнага выкарыстання) элементаСЮ лексiкi старажытнарускай, жывой беларускай, польскай моСЮ i разнастайных мяiовых гаворак, напрыклад: служба, потяглъ, потугъ, подымье для абазначэння цяглавага сялянскага землеСЮладання; дворище, подворье, избище, селище, садиба для абазначэння меiа размяшчэння сялянскай хаты з гаспадарчымi прыбудовамi. Сустракаюцца пары, якiя складаюцца з тэрмiна СЮсходнеславянскага паходжання i паланiзма: именье маёнтокъ.
Промыславая тэрмiналогiя. Тэматычна тэта тэрмiналогiя пчалярства (бортнiцтва), рыбалоСЮства, палявання, солеварэння, вытворчаii будаСЮнiчых, бытавых i транспартных матэрыялаСЮ (гонты, клёпак для бочак, палазоСЮ, дуг, дзёгцю, смалы) i г. д. Аснову прамысловай тэрмiналогii складаюць тэрмiны старажытнарускага паходжання, якiя служаць для абазначэння розных працэсаСЮ, матэрыялаСЮ, прылад, прадуктаСЮ працы i асоб, звязаных з пералiчанымi промысламi беларускага народа: бобровище, воскъ, долото, дубрава, ловъ (звериный, пташный, рыбный), лубъ, лукъ, лыко, охотникъ, сеть, стрелецъ, стругъ i г. д.
Значную частку промыславай тэрмiналогii складаюць уласна беларускiя тэрмiны: копылъ, кубелъ, лезиво, лесничий, обрубъ, оступъ, пчельница, свепетъ i г.д. Некаторыя з iх вядомы СЮ польскай мове: затока, лезиво, пушча, рубеж i г.д.
Нешматлiкiя запазычаннi з нямецкай, французскай, шведскай i iншых моСЮ пранiклi СЮ старабеларускую мову праз польскую, лiтоСЮскую i рускую мовы-пасрэднiцы: барсук, бровар, горностай, карпъ, плотка, сагайдакъ, шатеръ i iнш.
Ваенная тэрмiналогiя. Знаходзячыся СЮ геаграфiчным цэнтры ЕСЮропы, насельнiцтва Беларусi прымала СЮдзел у важнейшых ваенных падзеях XIVXVIII стст. Таму цалкам заканамерна, што СЮ старабеларускай мове сфар-мiравалася шырокая тэматычная група лексiкi, якая адлюстроСЮвала даволi высокi СЮзровень развiцця ваеннай справы таго часу. Ядром гэтай тэматычнай групы зяСЮляецца ваенная тэрмiналогiя, прадстаСЮленая пераважна намiнацыямi зброi, войска, удзельнiкаСЮ узброенай барацьбы.
Да лiку найбольш старажытных адносяцца тэрмiны, якiя СЮзнiклi СЮ агульнаславянскую эпоху. З семантычнага боку яны вылучаюцца агульным характарам абазначаемых паняццяСЮ i рэалiй (войско, оружие), з боку моСЮнага афармлення элементам стараславянскай мовы: древо, дружина, сторожа.
Найбольш значную СЮ колькасных адносiнах частку ваеннай тэрмiналогii старабеларускай мовы складаюць тэрмiны перыяду СЮсходнеславянскага моСЮнага адзiнства, большаiь якiх утворана з дапамогай усiх асноСЮных спосабаСЮ тэрмiнаСЮтварэння (семантычнага, марфалагiчнага, сiнтаксiчнага): конный, начинье, рукавицы; воевникъ, наручъ, щитоноша; зброя стрельчая, люди ратные, рукавицы панцеровые.
Другую СЮ колькасных адносiнах частку тэрмiнаСЮ перыяду СЮсходнеславянскага моСЮнага адзiнства складаюць ваенныя найменнi iншамоСЮнага паходжання, якiя СЮвайшлi СЮ старабеларускую мову СЮ XIVXVIII стст., яны складаюць каля 50% разгледжаных аднакампанентных намiнацый (алябарда, гвардия, гетманъ, гусаръ, дракгония, жолнеръ, капалинъ, капитанъ, мождчеръ, оркганки, пуклеръ, райтаръ, рота, сагайдакъ i iнш.).
МовазнаСЮчая тэрмiналогiя. Развiццё мовазнаСЮчай думкi СЮ Беларусi i выхад першых граматык былi звязаны не толькi з патрэбамi вывучэння царкоСЮнаславянскай i старабеларускай моСЮ, але i з грамадска-палiтычнымi працэсамi таго часу. На тэрыторыi Беларусi як цэнтры СЮсходнеславянскай культуры СЮ XVIXVII стст. у процiдзеянне езуiцкiм калегiям, якiя культывавалi лацiнскую i польскую мовы, шырока распаСЮсюдзiлiся праваслаСЮныя так званыя брацкiя вучылiшчы i школы. Для гэтых вучылiшч i школ патрабавалiся дапаможнiкi. З мэтай вывучэння беларускай мовы былi апублiкаваны першыя граматыкi i iншая лiнгвiстычная лiтаратура.
Першай друкаванай граматыкай ва СЮласным сэнсе гэтага слова была надрукаваная СЮ Вiльнi СЮ 1586 г. у друкарнi братоСЮ МамонiчаСЮ Кграматыка словенська езыка..., затым у 1596 г. Граматика словенска ЛаСЮрэнцiя Зiзанiя. У 1619 г. у ЕСЮi (пад Вiльняй) выйшла Грамматика... Мялецiя Сматрыцкага, якая пасля перавыдавалася СЮ Маскве. Кожная наступная граматыка, якая выдавалася СЮ гэты перыяд на тэрыторыi Беларусi, усё глыбей адлюстроСЮвала народную беларускую мову.
МовазнаСЮчая тэрмiналогiя граматык i iншых фiлалагiчных выданняСЮ служыць для намiнацыi фанетычных i марфалагiчных асаблiваiей мовы, многiх граматычных катэгорый. У значнай колькаii створаная СЮ той час лiнгвiстычная тэрмiналогiя захавалася ва СЮсходнеславянскiх мовах да нашага часу. Некаторая частка выкарыстаных у першых граматыках мовазнаСЮчых тэрмiнаСЮ мае лексiчнае i марфалагiчнае афармленне, улаiiвае беларускай мове: певный (пэСЮны), родный (родны).
Раннiмi элементамi слоСЮнiкавай работы i работы па СЮнармаванню i унiфiкацыi тэрмiналогii СЮ старабеларускi перыяд трэба прызнаць выяСЮленне на палях рукапiсных i друкаваных тэкстаСЮ тэрмiналагiчных розначытанняСЮ (замудение закоснение, пребывающая преходящая, поздобляетъ познаетъ i iнш.), сiнанiмiчныя замены цяжка зразумелых для чытача тэрмiн?/p>