Утварэнне вялiкага княства лiтоСЮскага
Информация - История
Другие материалы по предмету История
?i далучэння асобных зямель да Вялiкага княства ЛiтоСЮскага былi розныя. У адных выпадках тэрыторыi далучалiся пры дапамозе ваеннай сiлы, у другiх шляхам дына-стычных шлюбаСЮ, у трэцiх - на аснове пагадненняСЮ памiж лiтоСЮскiмi i рускiмi князямi. Усё залежала ад узроСЮню развiцця, ступенi палiтычнай кансалiдацыi той цi iншай зямлi. Адыгрывалi ролю знешнепалiтычныя, геаграфiчныя i часавыя фактары. Так паступова iшоСЮ працэс уключэння заходнерускiх зямель у палiтычнае жыццё ЛiтоСЮскай дзяржавы, якая па меры свайго росту пераСЮтваралася СЮ Вялiкае княства ЛiтоСЮскае.
Ля вытокаСЮ гэтага працэсу ставяць славутага лiтоСЮскага князя МiндоСЮга. У рыфмаванай лiфляндскай хронiцы гаворыцца, што яго бацька быСЮ лепшым землеСЮладальнiкам на Лiтве, i нiхто з iм не мог параСЮнацца. Усе СЮладаннi атрымаСЮ у спадчыну МiндоСЮг ад бацькi, стаСЮшы на чале лiтоСЮскiх зямель. Такое становiшча займаСЮ МiндоСЮг ужо СЮ 1236 г. У гiстарычных крынiцах трывала СЮсталявалася паняц-це "Лiтва МiндоСЮга". Валынскi летапiс 1236 г., апавядаючы аб напа-дзе лiтоСЮцаСЮ на Мазовiю, сведчыць: "Даннль же возведе на Кондрате Лнтву Мнндовга". Лiфляндская хронiка называе МiндоСЮга СЮ падзеях 1244 г. "магутным каралём лiтоСЮскiм".
Першымi СЮ Вялiкае княства ЛiтоСЮскае трапляюць землi Верхняга Панямоння, Чорная Русь, цi Новагародчына, што СЮваходзiла СЮ склад Галiцка-Валынскага княства. МiндоСЮг выкарыстаСЮ спусташэнне, пры-несенае мангола-татарамi Галiцка-Валынскаму княству, даволi лёгка пранiк на тэрыторыю Панямоння i далей на поСЮдзень да самага Кiева. Залежнаiь Чорнай Русi ад Лiтвы МiндоСЮга была СЮстаноСЮлена не адразу. Спачатку памiж iмi СЮсталявалiся паважлiвыя адносiны саюзнiкаСЮ. Летапiснае паведамленне падзей 1219 г. сведчыць аб заключэннi ваеннага саюзу Лiтвы i Новагародчыны, якi быСЮ абумоСЮ-лены пагрозай з боку крыжакоСЮ. У 1237 г. былi паслаблены дзеяннi крыжакоСЮ на Валынскiх землях тым, што на iх была "возведеж Лiтва Меньдовга i РЖзяслава Новагародскага", гэта азначае, што лiтоСЮскiя войскi выступiлi разам з дружынамi Чорнай Русi. У 1245 г. Лiтва МiндоСЮга таксама дапамагае валынскiм князям па iх просьбе СЮ час бiтвы пад Яраславам (Заходняя Галiччына): "Даннло же н Васнлько послатн в Лнтву помоiцн просяiца н послана бысть от Мнндовга помоiць".
Аднак у хуткiм часе падзеi СЮ Лiтве паСЮплывалi на змену гэтых адносiн. У Лiтве СЮзмацнялiся цэнтралiзатарскiя тэндэнцыi. МiндоСЮг пачаСЮ наступленне на правы i СЮласнаiь буйных феадалаСЮ. Гэта абвастрыла палiтычную барацьбу на лiтоСЮскiх землях. Перамену першымi адчулi родныя МiндоСЮга: пляменнiкi - ТаСЮцiвiл, Едзiвiл i iх дзядзька па матчынай лiнii жмудскi князь Вiкiнт. Летапiсы адлюст-роСЮваюць гэтыя падзеi па-рознаму. У адных сказана, што ТаСЮцiвiл, Едзiвiл i Вiкiнт былi МiндоСЮгам выгнаны з краiны за супрацiСЮленне ягонай палiтыцы; незлiчоныя iх маёнткi i багаццi былi захоплены МiндоСЮгам, якi "вражбою за ворожство с ннмн Лнтву зане, поймана бе вся земля лнтовськая" (1248). Другiя крынiцы тлумачаць гэтыя падзеi iнакш. Нiбыта МiндоСЮг прапанаваСЮ сваiм родным, буйнейшым феадалам ТаСЮцiвiлу, Едзiвiлу, Вiкiнту, iii "на Русь воевать ко Смо-ленску" з наказам: "што хто прыемлеть, собе дерьжнть". Калi яны адправiлiся СЮ паход, той прыбраСЮ сабе iх землi i маёмаiь. А СЮжо з захопам iх МiндоСЮг зрабiСЮся поСЮным гаспадаром становiшча СЮ Лiтве, i яму вымушаны былi падпарадкоСЮвацца болып дробныя князi.
Галiцка-валынскiя князi, баючыся СЮзмацнення адзiнаСЮладдзя МiндоСЮга, уступаюць у каалiцыю з ТаСЮцiвiлам, Едзiвiлам i Вiкiнтам.
Акрамя iх у каалiцыю СЮваходзяць Яцвягiя, частка Жэмайцii (былой зямлi выгнаных князёСЮ), а так-сама Рыга. У 1249 г. пачалася фе-адальная вайна, у час якой землi Чорнай Русi сталi арэнай баявых дзеянняСЮ, абектам сварак памiж лiтоСЮскiмi i галiцка-валынскiмi князямi. Зыход гэтай барацьбы, безумоСЮна, вырашыСЮся на ка-рыiь лiтоСЮскiх князёСЮ, паколькi дакументы сведчаць, што свае сiлы каалiцыя князёСЮ сканцэнт-равала для захопу чорна-рускiх гарадоСЮ, а значыць, для iх адлу-чэння ад Лiтвы. У вынiку працяг-лай вайны, што праходзiла з пе-раменным поспехам, МiндоСЮг умацаваСЮся на СЮсёй зямлi Нова-гародскай. Новагародак стаСЮ сталiцай Вялiкага княства ЛiтоСЮскага.
Язычнiцкая Лiтва i права-слаСЮная Новагародчына мiрна суiснавалi пад адной уладай, алезаСЮ-важалася тэндэнцыя да славянiзацыi кiруючай балцкай дынастыi. Не СЮсе гiсторыкi схiльны давяраць паведамленню позняга (XIII ст.) Густынскага летапiсу, згодна з якiм у 1246 г. "Мнндовг прннять веру хрнстнанскую от Востока со многымн свонмн бояры". Але ж бясспрэчны факт хрышчэння СЮ праваслаСЮе аднаго з сыноСЮ МiндоСЮга Войшалка, якому бацька перадае новагародскае княжанне. Перша-пачаткова МiндоСЮг падтрымлiваСЮ сына, разумеючы, што хрышчэнне СЮмацоСЮвала яго пазiцыi на Русi. Аднак зварот Войшалка да правас-лаСЮя быСЮ не толькi кампрамiсным крокам, але i шчырым iмкненнем. Ён прыходзiць да думкi заснаваць манастыр i самому прыняць манаскi сан. Планы сына раззлавалi бацьку. Войшалку, якога называлi праваслаСЮным фанатыкам, супрацьстаяСЮ чалавек, вылеплены з iншага цеста, як i СЮсе стваральнiкi раннефеадальных манархiй: жорсткi, адважны, вераломны, не звязаны рэлiгiйнымi догмамi, ён глядзеСЮ на рэлiгiю як на сродак палiтыкi. Таму МiндоСЮг завязаСЮ кантакты з Рымам i СЮ надзеi спынiць цiск ордэнаСЮ прыняСЮ каталiцтва i атрымаСЮ ад папы каралеСЮскую карону. Каранацыя МiндоСЮга адбылася СЮ Новагародку каля 1252 цi 1253 г. Аднак, калi саюз з Рымам не апраСЮдаСЮ разлiку лiтоСЮскага караля, ён у 1261 г. адмовiСЮся ад хрыiiянства, пасля чаго яго СЮлада была пры-знана я