Устарэлыя словы ў творах Людмілы Рублеўскай
Дипломная работа - Иностранные языки
Другие дипломы по предмету Иностранные языки
таецца непасрэдная сувязь мовы з грамадствам. Уплыў грамадства на мову глыбокі і разнастайны. Можна сказаць, што мова змяняецца і развіваецца таму, што змяняецца і развіваецца само грамадства, развіваецца свядомасць чалавека, змяняецца склад і структура грамадства, стан культуры, навукі, вытворчых адносін, можа змяняцца прававое становішча народа ў дзяржаве, характар моўных сувязяў з суседнімі народамі.
Усё гэта якраз і пацвярджае наша праца. Устарэлая лексіка толькі сёння лічыцца такой. У свой час многія словы былі неалагізмамі, запазычваннямі ці прафесіяналізмамі. Але разам з развіццём грамадства змяняецца і яго мова: адныя словы застаюцца, другія змяняюцца, трэція знікаюць. Узнікае пытанне, ці патрэбна варушыць былое, даследаваць забытыя словы, калі ёсць новыя, сучасныя. Мы ўпэўненыя, што неабходна. Гэта наша гісторыя, наша культура. Як вядома, чалавек, які не ведае сваёй гісторыі, не мае і будучыні. Таму вывучэнне ўстарэлай лексікі і іншых моўных зяў - неабходная ўмова для развіцця нашага грамадства. Зразумела, трэба ведаць і запазычваць вопыт суседзяў, але перш за ўсё трэба захоўваць і берагчы сваё.
Даследаванне ўстарэлай лексікі прозы Людмілы Рублеўскай паказала:
-З 50-ці устарэлых словаў 40 - гістарызмы, 10 - архаізмы.
-Гістарызмы, ужытыя ў творах пісьменніцы, можна абяднаць у групы паводле іх семантыкі: назвы даўнейшых органаў кіравання,сацыяльных зяў(брацтва, магістрат, цэх);словы з сацыяльна-палітычнай сферы (ваявода, гарадавы, лоўчы);назвы старажытнай зброі (буздыган, мушкет, штуцэр);назвы старажытнага адзення (жупан, кунтуш, чамарка);назвы старажытных падаткаў і павіннасцяў (паншчына, чынш);назвы прадпрыемстваў і ўстаноў (карчма, маёнтак, мануфактура);рознае (батлейка, вадзянік, парсуна). Яны дапамагаюць аўтару перадаць дух беларускай мінуўшчыны, яе непаўторны каларыт.
-У прааналізаваных творах сустрэлася 10 архаізмаў. Усе яны уласналексічныя (ахмістрыня, брандмайстар, места, рамізнік).
-Большасць устарэлых найменняў адносіцца да 15-17 стагоддзяў - эпохі ВКЛ (морг, парсуна, батлейка, бровар).
Сярод устарэлай лексікі выдзяляецца уласнабеларуская (вадзянік, залатар, лоўчы, меднік) і запазычаная. Сярод запазычанай лексікі пераважаюць паланізмы (батлейка,паручнік, прадмесце) і германізмы (брандмайстар, фрэйліна, штуцэр). Асобна трэба вылучыць запазычанне заходнееўрапейскай лексікі (у асноўным, старанямецкай, часам праз старачэшскую) якое адбывалася пры пасярэдніцтве польскай мовы. Гэта даволі шматлікі пласт архаізмаў і гістарызмаў даследаваных твораў (16 адзінак).
Для палягчэння ўспрымання тэксту аўтар самастойна растлумачвае значэнне некаторых устарэлых слоў(Потым старанна абцёр знойдзены гадзіннік крысом чамаркі, паўстанцкай шэрай світкі; Гэта была кулага - сармацкі звычай нязванага гасцявання падчас каляднага карнавалу.).
4.Літаратура
1. Рублеўская, Я - мінчанін/Л. Рублеўская. - Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. - 65 с. Інтэрнэт версія: Kamynikat.org, 2010 год.
. Рублеўская, Пярсцёнак апошняга імператара / Л. Рублеўская. - Мінск: Мастацкая літаратура, 2005. - 311 с. Інтэрнэт версія: Kamynikat.org, 2010 год.
. Рублеўская, Сэрца мармуровага анёла/Л. Рублеўская. - Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. - 285 с. Інтэрнэт версія: Kamynikat.org, 2010 год.
.Беларуская мова: энцыклапедыя/ Пад рэд. А.Я. Міхневіча. - Мінск: "Беларуская Энцыклапедыя" імя П. Броўкі, 1994. - 655 с.
.Сучасная беларуская мова: Уводзіны. Фанетыка. Фаналогія. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Лексікаграфія. Фразеалогія. Фразеаграфія: Вучэб. дапам. / Я. М. Камароўскі, В. П. Красней, У. М. Лазоўскі і інш. - 2-е выд., дапрац. і дап. - Мінск: Вышэйшая школа, 1995. - 334 с.
.Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы / Пад рэд.А.Я. Баханькова. - Мінск: Навука і тэхніка, 1994 - 314 с.
. Тлумачальны слоўнікбеларускай мовы: У 5 т. / Пад агульн.рэд. акад. К. Крапівы. - Мінск: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1977-1984.
. Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы / Пад рэд. М. Р. Судніка, М. Н. Крыўко. - Мінск: "Беларуская Энцыклапедыя" імя П. Броўкі, 1996. - 784 с.
.Этымалагічны слоўнік беларускай мовы/ НАН Беларусі, Iнстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. - Мінск: Навука і тэхніка, 1978-2010. - Т. 1-13.
.Гістарычны слоўнік беларускай мовы / НАН Беларусі, Iнстытут мовазнаўства імя Я. Коласа / Гал. рэд. А. I. Жураўскі. - Мінск: Навука і тэхніка, 1982-2003. - Вып. 1-22.
. Булыка,Слоўнікіншамоўных слоў / А. М. Булыка: У 2 т. - Мінск: "Беларуская Энцыклапедыя" імя П. Броўкі, 1999.
. Насовіч, Слоўнік беларускай мовы / Насовіч І. І. - Мінск: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1983. Факс. выд.: СПб: Типогр. Императ. Акад. Наук, 1870. - 756 с.
. Байкоў, Некрашэвіч, Беларуска-расійскі слоўнік [факсімільн.] / Байкоў М. Я., Некрашэвіч С. М. - Мінск: Народная асвета, 1993. - 360 с.
.Беларуска-расiйскiслоўнiк / Падрэд. А. Александровiча. - Мiнск: ВыдавецтваАкадэмііНавук БССР, 1937. - 494 с.
. Белорусско-русский словарь / Под ред. К. Крапивы. - Москва: Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1962. - 1048 с.
.Ластоўскі, Падручны расійска-крыўскі (беларускi) слоўнiк / Ластоўскі В. - Коўна: Друкарня А. Бака, 1924. - 832 с.
. Байкоў, Гарэцкі, Практычны расійска-беларускі слоўнік / Байкоў М., Гарэцкі М. - 2-е выд., выпр. і дапр. - Мінск: Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі, 1926. - 192 с.
. Русско-белорусский словарь: В 2 т. / Академия Наук БССР. Институт языкознания им. Я. Коласа. - 2-е изд., доп. и перераб. - Минск: Белорусская Советская Энциклопедия, 1982.
. Польска-беларускі слоўні