Укучыларныц имен

Вид материала

Документы

Содержание Vi сыйныф Vii сыйныф Viii сыйныф Ix сыйныф Xi сыйныф Ктэп курсы имтиханы 0чен Татарстан республикасынын, халык язучылары Татарстан республикасынын, халык шагыйрьлэре

Подобный материал:

• Урок русского языка 3 класс Тема: «Род и число имён существительных», 216.63kb.
• Начну с истории, только не самой магии, а иудейской Каббалы, на которую, так или иначе,, 348.34kb.
• Список рекомендуемых ресурсов, 23.82kb.
• Конспект урока по русскому языку в 4 классе по теме: «Склонение имен прилагательных, 63.91kb.
• Урок русского языка во 2 классе Тема: «Единственное и множественное число имён существительных», 38.13kb.
• Урок (чтение русский язык английский язык) Тема: Изменение имен существительных, 59.61kb.
• Примечание 1 Склонение имен и фамилий, 17.06kb.
• План мероприятия: Вступительное слово учителя и детей. Значение имен именинников, 137.44kb.
• Урок по теме «Имя числительное», 49.25kb.
• Тема урока : Правописание н, нн в суффиксах имен прилагательных, 54.11kb.

УКУЧЫЛАРНЫЦ ИМЕН ТИКШЕРвБЕЗ

(Уку елынын, икенче яртысына контроль язма эшлер)VСЫЙНЫФ Диктант.

Закирэ тираге.

...Энием да тумаган бер вакытта, авылла-рында пэплевандай батыр егет белен сусы-лудай матур кыз яшегэн. Батыр егетнен исе-ме — Закир, сылу кызнын, исеме Закирэ икэн. Закир белен Закирэ кавышып берге тора баш-лаганнар, h8M беренче кенне ук, тур яктагы бакчаларына чыгып, пар тирэк утыртканнар. Ир белан хатын картая барган саен, агачлар яшэрэ, югарырак урмели, ныгый икен. Алай гына да тугел, егет утырткан тирэк кыз утырт-кан тирэкне бер ботагы белэн ейлэндереп алып, кочаклап усэ башлаган. Халык бу тама-шага хэйран калган. Гомер буе тэту, урнэк бу-лып чекердэшеп яшэгэн Закир белэн Закирэ-нен, чын мэхэббэтларе чагылышы дип бэялэ-гэн. Узлэре исэн чагында ук саф мэхэббэт-лэренэ табигать пэйкэл куйды, изге кешелэр икен, дип нэтижэ ясаганнар. (106 суз.)

(Э. Шэрифуллинадан)

Бирем.

Югары, табигать, яшэрэ, авыл сузлэренен, авазларын язарга.

Гомер сузенэ тулы фонетик анализ ясарга.

VI СЫЙНЫФ

Изложение.

Батыр Хэбир.

Хэбир — бик кузвтучан малай. Быел берен­че сыйныфка укырга керэчэк ул. Шуца курв узен зур малай итеп тэ курсэтэсе кила. Гел кеч-кенэ булып йереп булмый бит инде!..

6 беркенне чынлап та батырлык эшларгэ туры килде ана. Болдырда йомшак талдан ты-рышып-тырышып сыбызгы ясап утыра иде. Яныннан мыштым гына утеп баручы йентэс мэчегэ кузе тоште: Мэченен. авызында — кош баласы!

Хэбир эйберлерен ташлады да песинен. авызын ике яклап купы белэн шундый итеп кысты, тегесе кошны ычкындырырга мэж,бур будды.

Кошчык акын ж,уйган, коч-хэлгэ кыймыл-дый. Хэбир аны болдырга куйды пэм кузен ал-мый текэлеп карап тора башлады. Менэ кош­чык бераздан аякларына басты. Башын бор-галап, тирэ-ягына каранды. Акына кидце бу­гай...

— Чык-чырык! Чык-чырык! — дип аваз сал-ды.

Энкэ кош та Хабирнен бу батырлыгына шак-катып, езгэлэнеп-езгэланеп, оча-куна бэргэ-лэна иде. Нэниен улемнэн коткаруы ечен рэх-матен белдерэ сыман иде ул.

Бу хэллэрнен, пэммэсен чоланнан Хэбирнен. эбисе дэ куреп торган икэн. Ул Хэбир янына кидце пэм оныгынын, башыннан сыйпады.

— Батыр икэнсен, улым! Кошчыкныц го-мерен саклап калдын бит. бна энкэ кош та ни-чек шатлана. Ул да син,а рехмэт укып чыркыл-дый, — диде.

Хэбиргэ рэхэт булып китте.

— Батырлыкны болдырда утырып та эшлэп була икэн, — дип шатланып куйды. (169 суз.)

(Д. Гайнетдиновадан)

VII СЫЙНЫФ

Диктант.

Кайда син, чишмэм?

Туган авылыма мин еш кайтам. Анын, матур табигате узенэ тарта. Беренче мертебе топи баскан жирлерем, аунап ускен яшел бо-лыннарым, ургый-ургый аккан салкын сулы чишмэм — Ьеммасе да, куцелемне жилкендереп, сабый чагымны хатерлата.

Авылыбыз башындагы тау эстеннвн, твк-кэдэй чылтырап, серле мокнарын еракка та-рата-тарата чишма ага. Аныц суы, энж,е тесле тамчыларын сикертэ-сикертэ, киц улак буйлап килэ Иэм, юлында очраган ташларны юып, тирэ-юньдэге матурлыкны кузэтэ-кузэтэ авы-лыбызны накъурталай булеп, инеш булып агып китеп бара. Э бу инеш, бераз баргач, Миша елгасына кушыла.

Килен булып тешкэн ак алъяпкычлы апа-ларньщ, чибар-чибар кызларньщавылыбызда-гы тэуге адымнары да чишмв сукмагыннан башлана. Алар, квлешэ-келешэ, саф чишмагэ суга ашкыналар пэм узлэренен, ж,ицел хэра-катларе, ж,ор сузлэре белен чишма тирвсен тагын да ямьландералэр. Мелдерэма тулы чи-лэклэрен иннэрендэ биета-биетэ, чишмэ сук­магыннан уталар. Чилаклэре нинди матур, су-лары ташып тора аларнын.! (126 суз)

(Д. Гайнетдиновадан)

Бирем.

Аерып курсэтелган >комлэне ж,емлэ кисак-лэре ягыннан тикшерергэ.

VIII СЫЙНЫФ
Диктант.

Ж&н авазы.

Жяр астена ап-ак карлар явып, кеннар суыткач, авылда каз амаларе башланып

китэ. Ул чакнын кунеллелеклэрен сейлеп бе-тергесез... Яшь кызлар, килен-апалар, чират-лашып, 0йдэн эйгэ каз емасенэ йэри. Елнын бары шушы фасылында гына hap йортта купе-реп торган мамык мендерлэр взерлэне. Каз-лар да, салкыннар ж.иту белен узлэренец санаулы кеннврен сизенгендей, канат жилпеп, кацгылдашып, без белмвген тел-дэ бер-берлэре белэн гэплэшэлэр. Балки, очып ерак-еракларга да китэрлар иде. Туш-лвре жиргэ тиеп темам тулышып авырайган казларнын уйлары нида икэн? Казлар бик сиз-гер, горур кошлар бит. Аларнын хэтерлэре дэ яхшы.

Казлар, дисам, бала чагым иска теша. Авылда и к куп каз безнеке була торган иде. вчояга кырык бишлэп бабкэ. Барысы да керэн тестэ. Кыр казларыньщ куктэн аваз салып кай-туларын кузэтергэ ярата идек без. Аларны куруге, бер-беребездэн уздыра-уздыра салам бертеклэре ж,ыеп, казлар утырган ояга сала-быз. Кыр казлары килгэндэ, никадар куп са­лам ж,ыеп каз оясына салсан, шулкадэр куп бебкэчыга, имеш. (147 суз.)

Бирем.

Аерып курсэтелгэн ж,емлэлврнен схема-ларын тезергэ, терен билгелергэ.

IX СЫЙНЫФ

Изложение.

Землянка.

Буранлы февраль урталары иде. Дивизия каты, авыр пеж,ум сугышларыннан сон дош-ман частьларын тар-мар итеп, берничэ авыл-ны, район узэге дип аталган бер шэпарчекне азат иткэч, ике урман арасындагы ачыклыкта оборонага урнашты. Частьлар, подразделе-ниелер ж,иргэ тирэнрэк казып урнашырга, ны-гырга приказ апдылар. Дивизия сирэк атыш-лар, дошманны езлексез капшап, тынычсызлап торудан гыйбарэт булган вак сугышлар алып бару белэн бергэ, авыр физик эшкэ, оборона-сын ныгытырга кереште.

Элкэн сержант Эхтэм Сафин отделение-се, полк белэн берлектэ, икенче сафтагы окоп-ларда кадцы. Ана яка гына азат ителгэн авыл-нык. кенбатыш читен билеп, шунда ныгып ур­нашырга дигэн приказ бирелде.

Бу авыл хэрби карталарда пэм югары ко-мандованиегэ бирелгэн донесениелардэ Дят-левка дип йертелсе дэ, анык авыл диярлеге калмаган иде инде. Фашистлар аны ж,ир белэн тигезлагэннэр, йортларын, каралтыларын ян-дырганнар, бетен авылда берданбер таш бина булган мэктэпне астына мина куеп шартлат-каннар, урамнардагы, бакчалардагы агачлар-ны кискэннэр, корытканнар, терлеклерне Ьэм урманга, партизаннар янына качып китэргэ елгермаган эшкэ яраклы кешелэрне Герма-ниягэкуып алып киткэннэр, карт-карчыкларны, балаларны атып утергэннэр. Авылда хэзер бер жан иясе юк, хэтта какгырап йэруче этлэр дэ, мэчелэр да куренми, алар я качканнар, я кы-рылып беткэннэр.

Сугышчылар, оборонага урнашкач, кен-тен окоп казыдылар, дошман артиллериясе атып, тынычсызлап торуга карамастан, аны тирэ-нэйттелэр, ныгыттылар, тик шуннан сок гына землянкаларга тотындылар.

Сафин, уз отделениесене землянка урыны итеп, бер ейнек идан астын сайлады. Укай урында, траншея буенда гына. Эгар казып ны-гытсалар, отделениега бик житэчэк, хэтта ир-кен дэ булачак. Чонки отделениеде сугышчы­лар кимегэн, бары ж,идэу гена калган иде.

Беркенне каракгы твшкэч, отделениенек постта булмаган сугышчылары эшка кереш-телэр, тен буе идан астын чуп-чардан арчыды-лар, казыдылар, тиранэйттелэр, эстенэ эч кат бурана жаеп, калын итеп балчык ейделер, дошманга куренмэсен ечен, тубэсен кар белэн капладылар. Тэнлэ берничэ тапкыр тревога булып, аларга, керэкларен, кэйлэларен таш-лап, кулларына корал алырга, окопка йегереп чыгып, уз урыннарына барып басарга туры килса дэ, так сызылганчы землянканы темам-ладылар. Сафиннык да канагатьлэнуе йезенэ чыккан. Ул, чай янына утыргач, землянка эчен тагын бер тапкыр куздэн кичерде да, сеене-чен яшерэ алмыйча:

• Менэ тагын бер «йорт» салдык, — диде.
  
• Торырлык. Ж,ыйнак кына.
  
• Шулай, тагын бер «йорт» салдык, — диде ефрейтор Сибгатуллин, анык сузен кабатлап.
  
• Чыннан да, безнек йортыбыз бу. Ничек-тер, землянка казып керген саен, кукелем рэхатланеп, ж,ылынып китэ. Яратам ла сок мин шундый кузгэ курена орган эшне. Белэсезме, землянка казып кергэн саен, уз м куз алды-ма киле. Сугыш башланыр алдыннан гына бик матур итеп йорт салган идем. Иртага сугыш башланасы дигэн кэнне туен уткэрдек. Кунак-лар килде, дуслар ж.ыелды...
  

Некъ шул минутта тыштан мок гына, нечкэ гене бер тавыш ишетелде. Егетлар, саерсе-неп, ишекка борылып карадылар.

Тавыш бераздан якадан кабатланды. Бу юлы инде анык мече тавышы икане ачык ише­телде. Ул инде ишекне тырный-тырный, бик кызганыч тавыш белэн елап, землянкага, ж,ы-лыга кертуне сорап, ялынып кычкыра иде.

Сибгатуллин, урыныннан торып, ишекне барып ачты. Аннан тышкы салкын Иава белен бергэ, ябык кына, отек кенэ бер соры мэче ки-леп керде. Ул бик тукган, бетен гэудэсе белэн калтырый, сугышчыларга карап, землянкадан куып чыгармауларын утенгендэй, бик кызганыч тавыш белэн мияулый иде.

• Мэче! — диде Сибгатуллин, бик шатла-нып.
  
• Соры мэче!.. Яхшы билге бу, егетлэр, яхшы билге! Эйдэ, рэхим ит, Мияубикэ, турдэн уз. (483 суз.)
  

(А.Шамовтан)

X СЫЙНЫФ

Диктант.

Галиж.энап икмэк.

Игенче ечен икмэктэн олы, кадерле берни юктыр, мегаен. Шука курэ уз хезметенек укышын куру анык ечен эйтеп бетергесез зур шатлык. Орлык чэчканнек беренче коненде яуган якгырны да ул алтын бэпасене тикли.Икмэк беркайчан даж,ин,елтабылаторган бай-лык булмады. Ул пэркайда да игенчедэн авыр хезмет талвп итв. Шуца курв анын кадерен игенче гене беле.

6 без, искергвн икмвкне чуплеккв чыгарып

лыйбызмы икен? Еш кына мин битен тирвн сырлар баскан бер вбинек, чуплек савыты кы-рыена килеп, икмек кисеклере ж,ыеп торганын курам. Тебенек буйлы влеге вби нигвдер мина инде куптэн вафат булган эниемне хетерлета. Ирексездан аниемнен, ачлык елларында ачка шешенеп, зур газаплар белен улем тырнагын-нан котылып калулары турында сейлагвн суз-ларе иске теше. Анын монсу кузлвре еле да булса мина сынаулы карыйлар кебек: «Син минем корычтай авыр кулларымны, яргаланып ж,ир тесенв керган бармакларымны хвтерли-сенме? — дилер сыман. — Мене шул куллар белен алтын бертеклврне жиргв индереп, алар усеп яна икмвк булганчы, купме кеч са-рыф ителгвнен бары игенче гена беле шул». Эниемнен жилдв яргаланып беткэн ирен-нэре шулай дип пышылдый сыман. (169 суз.)

(Д. Гайнетдиновадан)

XI СЫЙНЫФ

Изложение.

Ак розалар.

Поезд китвргв ярты сегать чамасы вакыт бар икэн. Альфред бер кулындагы, бер вокзал стенасындагы сэгатькэ карап алды да перрон-га чыкты. Кулындагы розачечеклерен иплебрвк тотты. Ни дисвн дэ, сенлесенен туена дип са-тып алды бит ул аларны.

Урамда шактый салкын. Альфред узенен тугызынчы вагонын эзлеп тапты да мэшекать-сез гене кереп утырды. Кичке поезд булганга-мы, кеше еллени куп тугел.

Карангылык тирэ-юньгэ узенен шелен ябып елгерсэ дв, куктв йодцызлар кабынмаган еле. Ниндидер ж,анны ешеткеч, кунелсез кен булды буген. Туйга кайту шатлыгы да ж,ылыт-мый шикелле.

Альфред чвчвклврне ж,айлап кына есталга куйды. Узе, портфелена таянып, бер мизгелга кузларен йомды.

Ул кунеле белэн вллв кайчан авылда иде инде.

— Абый, азрак кучеп утырмассьщмы? Альфреднын туган як турындагы татлы

уйлары шунда ук юкка чыкты.

• Хезер, хвзер, —диде ул, ашыгып. —Уты-рыгыз. Кая, сумкаларыгызны урнаштырыйк. Еракка кайтасызмы?
  
• Буага, — дип, телвр-телвмвс кенв ж,авап бирде кыз.
  

Алар янына башка утыручы булмады. Аль-фредка сейлешмичв кайту авыр, емма суз башларга да ж,инел тугел иде. Инбашларына таралып тешкэн конгырт чечле бу кыз ничек-тер ана таныш кебек. Сурэн яктылыкта тагын да кара булып куренген ун битендеге мине де кемнедер хетерлете сыман.

— Сенлем, исемегез ничек? — дип сора-мыйча будцыра алмады ул.

—Абый, мина эндешесезме?—диде кыз. — Алтынай мин, Алтынай. — Ул исемен икенче тапкыр нигвдер басым ясап кабатлады. Тагын тынлык урнашты. Кыз сумкасыннан зенгер тышлы двфтер алып укырга кереште.

аларга улеп гашыйк, — диде кыз бераздан.

— Яхшыларын мин дв яратам. Аеруча мв-хвббвт турындагыларын, — диде Альфред.

• Э сез мвхвббвткв ышанасызмы сон?
  
• Ышанам, сенелем.
  

— Алайса мин сезгэ мвхвббвт турында бер шигырь укыйм, анын авторы гади укытучы, едвбият укытучысы.

Кызнын кузлвре очкынланды, ул шигырь укырга кереште:

Ник шулай назлы, ягымлы да, Шаян да син, кайчак кырыс та. Бер карасан, артык уйчан да син, Бер карасан, артык тыныч та.

Язгелем шигыре бит бу! Ничек Аптынайга элвккэн ул? Альфред аптырап кадцы. Кыз ана куз твшереп алды.

— Ошыймы, абый? Энием шигыре ул. Узе­нен беренче мвхвббвтенв багышлап язган. Мвктвптв укыган чакта ук танышканнар алар. Аннары егет хэрби училищега, кыз институтка укырга кергвн. Энием егетнен хэрби гюнвр сайлавын гафу итв алмаган. Тора-бара хатлар да сирэгэйгэн. Энием башка кешегв кияуге чыккан. Мене шулай хел итквн язмыш аларнык мэхэббэтен. Энием беренче сеюен гомере буена оныта алмады. Шигырь белэн язган кен-двлеклвре хэзер дв саклана.

Димэк, Алтынай — анын тэуге мвхвббвте Язгелемнен кызы. Эйтэм, башта ук кемгэдер охшаткан иде. Кур, внисенв бер тамчы су ке­бек охшаган! Кузлвре дв, конгырт чвче дв, хетта ун як битендеге мине дв. Язгелем роза чвчвклврен бик ярата иде. Альфред туган кенендв ана розалар булек итэ иде.

Узе дэ сизмэстэн, Альфред ашыга-ашыга кегазьге терелгвн чэчэк бэйлвмен сутв баш-лады.

— Нинди гузвл розалар! — дип кычкырып ж,ибвргвнен сизми дв калды кыз. — Иптэш кыз-ларым белен купме эзлэдек шундыйларны. Энием бик ярата аларны. Буген вниемнен ту­ган кене бит. Лвкин ул больницада ята. Эти-емненфаж,игале улемен кутэрвалмады. Врач-лар йерэк авыруы таптылар.

Альфред чвчвклврне сак кына яндцан ке­газьге терде дв букетны Алтынайга сузды.

— Шигырьдаге егет ул мин идем, — диде чак кына ишетерлек тавыш белэн. — Ал, сене­лем, бу чечэклэрне, эниенетапшыр, тизрэкте-релсен.

Альфред, екрен гене урыныннан кузгалып, ишеккэ юнелде. Поезд ул тешеп калачак стан-циягэ туктаган иде.

Кыз ни дип эйтерге де белмэде. Ул бары тик мепабвт гвудвле монсу бу ирнен тенге карац-гылыкка кереп югалуын гына шэйлэп кадцы. (522 суз.)

(Г.Айзатулловадан)

2009/2010 УКУ ЕЛЫНА ТАТАР ТЕЛЕ ЬЭМ ЭДЭБИЯТЫННАН УРТА (ТУЛЫ) МЭ КТЭП КУРСЫ ИМТИХАНЫ 0ЧЕН

^{СОЧИНЕНИЕ КОМОЛЕКШРЫ}

Татар мектеплеренец XI сыйныфларында татар теле Нем едебиятынна чыгарылыш имтиханы ечен материал 20 комплектка тупланып бирелде. Язм эшне башкару ечен б астрономии сегать билгеленде. hep комплектка, аерьн номер куелып, 7 шар тема текъдим ителе. Имтихан материалы татар тел Нем едебиятыннан гомуми белем биру эчтелегенец межбури минимумын туры китереп эшленелде. Укучыларныц борынгы едебият, XIX гасыр, XX йе башы, совет чоры пем хеэерге заман едебиятыннан белемнере тикшереле шул себепле, hep комплектка шушы юнелештеге темалар сайланды.

Имтихан кенне телевидение буенча лототрон ярдеменде комплект номе ры билгелене, темалар телеэкранда курсетеле пем радио аша игълан ителе

Сочинение яздыру методикасы татар мектеплеренец X — XI сыйныфлар! ечен татар теле дереслеклеренде пем татар мектеплеренец V—XI сыйныф лары ечен татар теле программаларында бирелген.

Татарстан Республикасы Мегариф Нем фен министрлыгь

№ 1

1. «С.Хаким — узе бер тау, шигъриятнензур тавы».

(Н.Нэж,ми)

2. Каюм Насыйри — уз халкынын пем уз чо-рынын улы.
   
3. А. Гыйлежев иж,аты буенча инша. (Тема­ми укучы узе сайлый.)
   
4. Гаиле — тормышнын нигезе. (Г.Кутуй-ныц «Тапшырылмаган хатлар» повеете бу­енча.)
   

5. Татар едебиятында укытучы образы.

6. Г.Эпселемов эсарлеренда батырлык темасы.
   
7. Алтын Урда чорында татар эдэбияты-нын, яцарышы.
   

№2

1. Сафта барган Такташ ж,ырларын
Буген бар да сееп тьщлыйлар!

(Ш.Галиев)

2. Муса Акъегетнен «Хисаметдин менла»романы — мэгърифатчелек реализмы эдэ-биятынын беренче урнеге.

3. б.Еники — психологик анализ остасы.
   
4. Уз халкынны уз итеэн,
   

Ят халыкка кол булмассын-(Нурихан Фаттахньщ «Ител суы ака то-рур» романы буенча.)

5. XX йез башы татар едебиятында миллетязмышы проблемасы.

6. Ж,ырым белен дусны иркэладем, Ж,ырым белен ж,индем дошманны.

(М.Ж/элил)

(Беек Ватан сугышы чоры шигърияте бу­енча.)

7. Танылмыйдыр кеше горче тышыннан, Танып була аны кылган эшеннэн.

(Дэрдемэнд)

№3

1. Тик шунысы хак: фекать туган телдеИман ине кеше жанына.

(Р. Файзуллин)

2. М.Эгъламов—минемяраткан язучым (ша гыйрем).
   
3. Ризаэддин Фехреддин ижатында тар бия-эхлак масьелелере.
   
4. Г.Исхакыйнын «Кез» повестенда мохит нен тэрбияви кэче.
   

5. Сигез гасыр элек ж,ырларьщны Ярат;ан да халык ятлаган, Кунельнде кейлеп саклаган.

(Кол Гал и иж,аты буенча.)

6. Татар едебиятында хикэя жанры.
   
7. С.Хаким ижатында туган як темасы.
   

№4

1. Г.Ибра1тимов ижаты буенча инша. (Те маны укучы узе сайлый.)
   
2. Ф.Керим шигъриятендэ гражданлык мо тивлары.
   
3. Кол Галинен «Кыйссаи Йосыф» есаре -халкыбызньщ рухи юлдашы.
   

4. Укенмим: бар утым, бар кечем — Ьаммасе халыкка бирелде.

(Ф.Яруллин)

5. Татар едебиятында пэм сенгатенде Ту кай образы.
   
6. Г.Исхакый драмаларында милли герой лар.
   
7. Мехеббет,
   

Ул узе иске нерсе, Лекин

Ьарбер йерек аны яцарта...

(Ьади Такташ. «Мехеббет тэубэсе») Татар шигъриятендэ мэхэббэт лирикасы.

№5

1. Г.Исхакыйнын «Ул эле ейленмеген иде эсэренде мехеббет пем гаиле проблемасы.

2. Татар едебиятында пем сенгатендеМуса Ж,елил образы.

3. Ьаркемге де бирелмэгендер улЯшьнеу-кукреулвргв тин гомер.

(Н. Нажми)

4. Ь.Такташ иж,атында яшьлек пем мехеб­бет темасы.
   
5. Тукайнын балалар ечен язган шигырь-лврендв вхлак-тврбия мвсьэлвлвре.
   

6. Онытсак уткенне, оныкларСанламас бугенге кадерен.

(Э. Маликов)

7. Утыз Имени шигырьлврендв кешенеолылау, фикер херлеген яклау.

№6

1. Татар едебиятында комедия жанры.
   
2. Китап укып елый алганнарнын Кунелендэ булмый каралык.
   

(М. Эгъламов)

3. Ф.Яруллин иж,аты буенча инша. (Те-маны укучы узе сайлый.)
   
4. Хвзерге чор татар прозасында заман герое.
   

5. Барлык батырлыкньщ,Матурлыкнын

Иж,ат итучесе — халык бит!

(h. Такташ)Борынгы Ием Урта гасыр едебиятында яраткан шагыйрем.

6. Н.Исвнбвт ижаты буенча инша. (Те-маны укучы узе сайлый.)
   

№ 7

1. Ф.бмирханньщ «Хвят» повестенда чын-барлык пем хыял.

1. УЛеупаКолыи асэрлэрендэге хикмэтлар.

3. Беркайда да ож,мах тугел,Туган иленнен китма син,Изге ж,иреннен китме.

(Г.Афзал)

4. Х.Туфан шигырьлэрендеге лирик герой.
   
5. К.Тинчурин Иам татар театр сенгате.
   

6. Аяз Гыйлэж,ев есэрлэрендэ кеше haMж,эмгыять менесэбэтлерен тасвирлау узен-чалеклэре.

7. Их, яшисе иде озак, манге...Табигатьтен башка уле без,

Кемдер, зарыгып, бер йотымсусорый,— Чишмелернен кадерен белегез!

(И. Юзеев)№8

1. З.Бигиевнен «Меннер яки гузел кыз Хедиче» романында махаббат Ьэм акча проб­лемасы.
   
2. Габдулла Тукай ижатында гражданлык пафосы.
   

3. Икмак кадерен белсен, ж,ирен таныр;Ил кадерен белсен, илен таныр!

(Ф.Гыйззэтуллина)

4. Борынгы ядкерлерде кеше идеалы.

5. Эмирхан Еники иж,атында Беек Ватансугышы темасы.

6. Билгелэми гомер озынлыгынЕплар саны, картлык ж,итуе.

(М.Жалил)

7. С.Хаким иж,аты буенча инша. (Теманы укучы узе сайлый.)

№9

1. Кол Галинен «Кыйссаи Йосыф» поэма-сында Зелейха образы.

2. Татар едебиятында детектив жанр.
   
3. Т.Миннуллин — минем яраткан язучым.
   

4. Гузеллерден гузел, изгелерден изге,Газизлардан газиз анкайлэр.

(Г.Игебаев)

5. М. Маликова ижаты буенча инша.
   
6. Утлы еллар поэзиясе.
   

7. Эмирхан Еники хикэяларенда сугышфаж,игасен ачу узенчелеклере.

№ 10

1. «Деньяны коткарырга иде ул уттан». (Р.Мехеммадиевнын, «Ак кыялар турындагы хыял» эсере буенча.)
   
2. Дэрдемэнд шигырьлэрендэ сагыш пэм сызлануларны тудырган сэбэплэр.
   
3. Г.Тукай шигырьлэренде шагыйрь обра­зы.
   

4. Минем яраткан шагыйрем.

5. Т.Миннуллиннын «Элдермештэн Эл-мендэр» эсэрендэ яшэу Иэм улем фелсефэсе.

6. Аксакал пэм егет була белгенЧын ир ж,итми бугай бу илге.

(Звлфэт)

7. Борынгы эдэбиятта эхлак гюм матурлыктемасы.

№ 11

1. «Кайсыгызнын кулы ж,ылы...»(Х.Туфан ижаты турында инша.)

2. Р.Фейзуллин шигырьлэрендэ лирик ге-рой.

3. ...Бу ятимнер сонгылары булсын,

Кеше каны бутан акмасын.

Безнен аткайлерге тешкен бомба

Музейларда гына саклансын.

(Шэукэт Галиев. «Эткэйгэ хат»)

(Татар эдэбиятында Беек Ватан сугышы темасы.)

4. Татар едебиятында поэма жанры.
   
5. Ул ж,ырны кайда ишетсэн, Туган ил шунда булыр.
   

(Решит Эхмэтжднов)

6. Ф.Кэрими иж,атында мэгърифэтчелекидеялеренен чагылышы.

7. Татар едебиятында Соембике образы.

№ 12

1. Татар поэзиясене Г.Кандалый алып кил-гэн я налы к.
   
2. М.Фейзинен «Галиябану» драмасында конфликт бирелеше.
   

3. Бишекта ук мине ейретучем, Туган телем — багърем, син ул, син!

(Хэсэн Туфан иж,атында туган тел язмы-шы.)

4. Галиесгар Камал пэм татар театры.

5. Х.Сарьян иж,аты турында инша. (Тема-ны укытучы узе тэкъдим ита.)

6. Узган айлар, узган еллар яфрактай

теше бара, Кешелэрнен, гомерлере эшенэ куча

бара. (Ф. Яруллин)

7. «Идегэй» дастанында Алтын Урда чо-рында яшэгэн шехеслэр.

№ 13

1. М.Эгълэмов шигырьлэрендэ туган ил пэм миллэт язмышы.
   
2. Татар эдэбиятында пэм сэнгатенде Ту­кай образы.
   
3. К.Тинчуринньщ «Зэнгэр шэл» драма-сында Майсере образы.
   

4. Тукай ижатында миллет язмышы.
   
5. Туган тел,
   

Синда — шатлык жинеллеге, Кайгылар авырлыгы. Ата-бабам батырлыгы, Аналар сабырлыгы.

(3. Насыйбуллин)

6. Татар театр сангатен устерудэ Мир-хейдэр Файзинен роле.
   
7. Ф. Эмирхан эсерлеренде тербия, ехлак пэм дин месьалэлэре.
   

№14

1. Кол Галинен «Кыйссаи Йосыф» поэ-масы — эдэбиятыбызнын кыйммэтле хези-насе.

2. Р.Фэйзуллин ижатында лирик герой.

3. И.Юзеев ижатында кеше Ием табигатьменасэбетлеренен чагылышы.

4. М.>Кэлил — минем яраткан шагыйрем.

5. Яулар узды. Илгэ исеннэр дэ,

Улгэннэр дэ ж,ырлап кайттылар. (Решит Эхмэтжанов)

6. Алтын Урда чоры татар эдэбиятында ме­хеббет темасы.
   
7. Г.Бэширов ижаты турында инша. (Те­маны укучы узе сайлый.)
   

№ 15

1. М.Мапдиев — образлар тудыру остасы.

2. Ь.Такташ ижатында хатын-кыз матур-лыгы.

3. Мэжит Гафури ижатында бахет темасыМ.Хабибуллин ижаты буенча инша. (Те-I маны укытучы текъдим итэ.)

4. «Идегэй» дастаны — адеби ядкэребез.
   
5. Х.Туфан лирикасында фажига пэм емет.
   

7. Р. Миннуллин — балаларга кунел жылысы елэшуче шагыйрь.

№ 16

1. «Мвгърифэтле кешелврне кояш дияр идем мин». (Клара Булатова)
   
2. Ризаэддин Фэхреддин ижатында го-мумкешелек кыйммэтлэренен, чагылышы.
   
3. Г.Кутуй ижаты буенча инша. (Теманы укытучы узе текъдим итв.)
   

4. Иле белен кеше мвртвбале, Иле белэн кеше канатлы.

(М.Эгълэмов)

5. С.Рэмиев ижаты буенча инша. (Теманыукучы узе сайлый.)

6. «Идегэй» дастанында керешче образы.

7. Г.Ибрапимов пэм Г.Исхакый эсерлерендепейзаж.

№ 17

1. Магърифатчелек едебиятында тормыш-ны узгэрту юллары.

2. Илек турында уйласан, Гомерец озын була.

(Ф. Карим)

3. Ш.Камал ижатында хезмет темасы.

4. Флус Латыйфинын «Хыянэт» романында тарихи уткэнебез чагылышы.
   
5. Габдерэхим Утыз Имэни эсэрлэрендэ мэгърифат темасы.
   
6. М.МэИдиев — татар авылына дан жыр-лаучы адип.
   
7. Аяз Гыйлажев асэрларенда яшэу фал-сафесе.
   

№ 18

1. Кешелексезлек чиренненБезне сон. кем девалар?

(Ф.Яруллин)

2. Бугенге поэзияде заман сулышы.

3. Г.Башировнын «Туган ягым — яшел би-шек» повестенда гореф-гадетларнен, чагылы­шы.
   
4. Нурихан Фэттах — тарихи романнар ос­тасы.
   
5. Ф.Кэрим ижатында яшэу Иэм улем фел-сефесе.
   
6. Э.Еникинен «Эйтелмэгэн васыять» хи-кэясенде яктыртылган милли фажига.
   

7. Егет булсан, егетлек курсет илгэ, Тугры дуслык путасын байла билгэ.

(У. Имэни)

№19

1. Г.Исхакый ижаты турында инша. (Тема­ны укытучы узе тэкъдим итэ.)
   
2. Ф.Эмирхан — татар едебиятында хикэя жанрына нигез салучы.
   

3. Урлер менми, жырлар тумас иде>Кирнен матурлыгы турында.

(С. Селейманова)

4. Дердеменд шигырьлерендэ фэлсефи уйланулар.
   
5. Фенис Яруллин — минем яраткан ша­гыйрем.
   

6. Каюм Насыйри ижатында халыкчанлык.

7. Ш.Хесееновньщ «Эни килде» драма-сында кутерелген фелсефи-ехлакый пробле-малар.

№20

1. И Казаным — алтын бишегем.

2. Г.Исхакыйнын мэгърифэтчелек рухы белан сугарылган асэрлэре.
   
3. Узебез сайлаган язмыш. (Т.Мицнуллин иж&ты буенча.)
   
4. Р.Фэхреддин ижатында тэрбия-эхлак мэсьэлэлэре.
   

5. Туфан — узе бер чор.

(С. Хеким)

6. «Колыма хикеялэре» — Ибрапим Села-ховнын жан а вазы.
   
7. Э.Еникинен «Матурлык» хикэясенде ана пем бала мехеббетенен боеклеге.
   

зд8бия1 влкасЕнда Татарстан республикасыньщ

ПУКАЙ ИСЕМЕНДаГЕ дом» премиясе

ДАУКАШРЫ:

1958. ел. Фвйзуллин Эхмэт Сафа улы (Эхмэт Фвйзи) — язучы, «Тукай» романы ечен.
      
1959. ел. Эпсэлэмов Габдрахман Сафа улы — язучы, «Сунмас утлар» романы ечен.
      
1960. ел. Хакимов Сибгат Таж,и улы (Сибгат Хеким) — шагыйрь, «По зову Ленина» (русча), «Жил исми, яфрак селкенми» исемле шигырь ж,ыентыклары ечен.
      

Вахитов Габделхей Каюм улы (Хэй Вахит) драматург, Г. Камал исемендаге Татар деулэт академия театрында куелган «Беренче мехеббет» драмасы ечен.

1966 ел. Туфан Хэсен Фвхри улы (Хасэн Туфан) — шагыйрь, «Сайланма всврлер» китабы ечен.

1968. ел. Исенбэт Некый Сираж,етдин улы (Нвкый Исвнбэт) — язучы, галим, фольк-лорчы, «Татар халык мвкальлвре» дигвн еч томлы хезмвте эчен.
      
1969. ел. Мицгазиев Ибрапим Зарифулла улы (ИбраИим Гази) — язучы, «Онытылмас еллар» трилогиясе ечен.
      

1972 ел. Хеснетдинов Фатих Хеснетдин улы (Фатих Хесни) — язучы, «ГыйльменисаИэм анын, куршелере» дигвн китабы эчен.

Ьидиятуллин Швукэт Галиулла улы (Швукэт Галиев) — шагыйрь, «Гаж,еп хеллвр, мвзвк хэллвр», «Котбетдин маргвн», «Шевели», «Тамле йорт», «Кызык» h. б. китаплары ечен.

1973 ел. Ахунов Гарифж,ан Ахунж,ан улы (Тариф Ахунов) — язучы, «Чиклавек теше»повеете, «Хэзина» романы ©чен.

1974ел. Эмиров Мирсэяф Мэселимулы (Мирсей Эмир) — язучы, «Агыйдел» пьеса-сы ечен.

Юзиев Нил Гафурулы—едебият галиме, тенкыйтьче, «Шигырь гармонияее», «Хэзерге татар поэтикасы» дигвн китаплары ечен.

1976 ел. Ввлиев Диас Назыйх улы — драматург, «Дарю тебе жизнь» пьесасы ечен. Шабаев Марс Садри улы — шагыйрь, «Ж,икен камыш», «Онытма», «Сине эзлим» дигвн

китаплары ечен.

1977. ел. Афзалов Гамил Гыймазетдин улы (Гамил Афзал)—шагыйрь, «Айлы кичлэр» шигырьлер ж,ыентыгы, «Борылам да карыйм» дигвн шигырьлер циклы ечен.
      
1978. ел. Фвйзуллин Равил Габдрахман улы — шагыйрь, «Шигырьлер пем поэмалар» китабы ечен.
      
1979. ел. Мицнуллин Туфан Габдулла улы —драматург, «Ай булмаса, йолдыз бар» драмасы ечен.
      
1980. ел. Юзеев Идцар Гафур улы — шагыйрь, «Ташдиварлар авазы», «Эзелмес кыл-лар» поэмалары ечен.
      
1981. ел. Расулов Атилла Кадыйр улы (Атилла Расих) — язучы, «Язгы авазлар», «Ике буйдак», «Сынау» (тем «Ямашев» романнары ечен.
      
1982. ел. Нуруллин ИбраЫм Зиннет улы — язучы, «Тукай» («Атаклы кешелар тормы-шы» серияееннэн) пем «Габдулла Тукай» дигэн китаплары ечен.
      
1983. ел. Гыйлажев Аяз Мирсэет улы — язучы, «Жрмга кен кич белен», «Этэч менген киртега» повестьлары ечен.
      
1984. ел. Еникиев Эмирхан Нигьметжан улы (Эмирхан Еники) — язучы, повестьлары haM хикаялере ечен.
      

Родионов Григорий Васильевич (Герэй Рахим) — шагыйрь, «Кара йезлер» операсы либретгосы ечен.

1985. ел. Арсланов Нури Газиз улы — шагыйрь, «Иделем — илем» исемле шигырьлер Иэм поэмалар китабы ечен.
      
1986. ел. Камалов Хисам Нуретдин улы (Хисам Камал) — язучы, «Ьеркемнен гомере бер гена», «Безне ейда кетелер» исемле китаплары ечен.
      
1987. ел. Зарипов Марсель Харис улы — язучы, «Поступь моей республики» пем «Выгодный оборот» дигэн очерклары пем публицистик китаплары ечен.
      
1988. ел. Хэсанов Махмут Максуд улы — язучы, «Язгы ажаган» романы ечен.
      
1989. ел. Махмугов Хужиэхмэт ШеЬиэхмет улы — язучы, фольклорчы галим, Яр-мехемметов Хемит Хеснетдин улы — язучы, фольклорчы галим (Хамит Ярми) (улгэннэн сон) — hep икесенэ де «Татар халык иждты» дип исемланген унике томлык фэнни хез-меткэ керткен зур елешлере ечен.
      
1990. ел. МэИдиев Мехаммэт Сенгат улы—язучы, «Кеше китэ—ж,ыры кала», «Торна-лар тешкен ж,ирдэ», «Бехиллашу» повестьлары ечен.
      

Салахов ИбраЬим Низами улы — язучы, «Колыма хикеяларе» романы эчен.

1991 ел. Каримуллин Эбрар Гыйбадулла улы — галим, «У истоков татарской книги» («От начала возникновения до 60-х годов XIX века»), «Татарская книга пореформеннойРоссии», «Татарская книга XX века» диген трилогиясе ечен.

Зайнашева Гелшат Хисам кызы — шагыйрэ, «Илле жыр» китабы ечен.

1992 ел. Эгълеметдинов Медеррис Зефэр улы (Медэррис Эгълемов) — шагыйрь,«Килечекке кайту», «Мин эйттем» дигэн китаплары ©чен.

Липкин Семен Израилевич — шагыйрь, татар халык эпосы «Идегвй»нен Ием татар поэзиясе классиклары эсерлэренен терж,емэсе ечен.

1993. ел. Мехеммэдиев Ринат Сафа улы — язучы, «Сират купере» романы ечен.
      
1994. ел. Фаттахов Нурихан Садрилмэн улы (Нурихан Феттах) — язучы, «Сызгыра торган уклар» эсере ечен.
      
1995. ел. Яруллин Фенис Гатаулла улы — язучы, «Ж.ан авазы» китабы ечен.
      
1996. ел. Бэширов Гомер Бешир улы — язучы, «И язмыш, язмыш...» китабы ечен.
      
1997. ел. Харисов Ренат Мэгъсум улы (Ренат Харис) — шагыйрь, «Хисемнен ж,исе-ме» дигэн шигырьлер Иэм поэмалар ж,ыентыгы ечен.
      
1998. ел. Миннуллин Роберт Мегаллим улы — шагыйрь, «Кучтенеч» дигэн бапалар китабы ечен.
      
1999. ел. Баянов Эхсен Фетхелбаян улы (Эхсэн Баян) — язучы, «Урланган ай» китабы ечен.
      

2000 ел. Маликов Делфет Госман улы (Зелфет) — шагыйрь, «Ике урман арасы» Иам «Йерегемне былбыл чакты» китаплары ечен.

2001 ел. Эхметж,анов Роберт Вэли улы — шагыйрь, «Тургай тэрезэсе», «Кичке кошлар» китаплары эчен.

2002. ел. Зэнкиев Якуб Камали улы — язучы, «Иртеш таннары» китабы ечен.
      
2003. ел. Хэбибуллии Месегыйт Медеррис улы — язучы, «Кубрат хан» китабы ечен.
      

2004. ел. Юнысов Миргазиян Закир улы (Миргазиян Юные) —язучы, «Альбатрос яз­мышы» китабы ечен.
      
2005. ел. Мингалимов Рестэм Гали улы (Рестем Мингалим)—шагыйрь, «Дэрт кулмеге» китабы ечен.
      
2006. ел. Батуллин Роберт Мехлис улы (Рабит Батулла) — язучы, «Сеембике» есэре, «Кылдан нечкэ, кылычтан уткен», «Яралы буре» китаплары ечен.
      

Бохараев Равил Рейс улы — язучы шагыйрь, «Очсыз-кырыйсыз поезд», «Казан карла-ры» китаплары ечен.

Галиев Марсель Баян улы — язучы, шагыйрь, «Гомер бизмэне», «Кайту», «Догалы ел-лар» китаплары ечен.

Мостафин Рафаэль Эхмэт улы — «©зелгэн ж,ыр эзеннэн» китабы ечен.

2007ел. Вэлиев Разил Исмэгыйльулы (Разил Вэлиев)—язучы, шагыйрь, «Иске еэгать дерес йери» пэм «Ядкарь» китаплары ечен.

2008. ел. Гатауллин Рэдиф Кэшфулла улы (Рэдиф Гаташ) — шагыйрь, «Мэнгелек су-сау» пэм «Газеллер» китаплары ечен.
      
2009. ел. Мансуров Зиннур Меж,ип улы — шагыйрь, «Жэрэхэтле йерек ж,ылырак» Иэм «Кунелдэ фидаи яшесе» китаплары ечен.
      

Хэкимханов Зелфэт Зефэр улы (Зелфет Хеким) — драматург, язучы, «Телсез куке» спектакле ечен.


ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫН, ХАЛЫК ЯЗУЧЫЛАРЫ

1. Бэширов Гомер Бешир улы (1986 ел.)
   
2. Исенбэт Нэкый Сираж,етдин улы (Нэкый Исенбет) (1986 ел.)
   
3. Еникиев Эмирхан Нигъмэтждн улы (Эмирхан Еники) (1989 ел.)
   
4. Ахунов Гарифж,ан Ахунждн улы (Тариф Ахунов) (1993 ел.)
   
5. Гыйлеж,ев Аяз Мирсеет улы (1993 ел.)
   
6. Мепдиев Мехеммет Сенгат улы (1993 ел.)
   
7. Хеснетдинов Фатих Хеснетдин улы (Фатих Хесни) (1993 ел.)
   
8. Фэттахов Нурихан Садрилмэн улы (Нурихан Фэттах) (1998 ел.)
   
9. Камалов Хисам Нуретдин улы (Хисам Камал) (2001 ел.)
   
10. Миннуллин Туфан Габдулла улы (2005 ел.)
    
11. Батуллин Рабит Мехлис улы (Рабит Батулла) (2008 ел.)
    
12. Хэбибуллин Месегыйт Медэррис улы (2008 ел.)
    

ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫН, ХАЛЫК ШАГЫЙРЬЛЭРЕ

1. Хэкимов Сибгат Таж,и улы (Сибгат Хеким) (1986 ел.)
   
2. Афзалов Гамил Гыймазетдин улы ( Гамил Афзал) (1991 ел.)
   
3. Юзеев Илдар Гафур улы (1993 ел.)
   
4. Ьидиятуллин Шеукет Галиулла улы (Шэукэт Галиев) (1995 ел.)
   
5. Фвйзуллин Равил Габдрахман улы (1999 ел.)
   
6. Яруллин Фенис Гатаулла улы (2001 ел.)
   
7. Харисов Ренат Магьсум улы (Ренат Харис) (2004 ел.)
   
8. Баянов Эхсен Фетхелбаян улы (Эхсен Баян) (2004 ел.)
   
9. Миннуллин Роберт Мегаллим улы (2005 ел.)
   
10. Эгъламов Медеррис Зефэр улы (2006 ел.)