Гарады і мястэчкі Беларусі
Информация - История
Другие материалы по предмету История
іншай юрысдыкцыі. Напрыклад, у Вільні, акрамя юрысдыкцыі магістрата і ваяводы, былі яшчэ юрысдыкцыі каталіцкага біскупа, уніяцкага мітрапаліта, езуіцкага капітула, віленскай акадэміі і некаторыя іншыя, якіх было некалькі дзесяткаў. Усе гэтыя юрысдыкцыі канкурыравалі паміж сабой, што стварала толькі большую зручнасць для злачынцаў.
Цэхавы лад
Важнай асаблівасцю жыцця горада з нямецкім правам быў цэхавы лад яго рамеснага насельніцтва. Цэхі прыўнесены да нас з захаду і прыйшлі з нямецкім правам. Сутнасць цэхавага ладу заключаецца ў тым, што прадстаўнікі кожнага рамяства ўтвараюць асобнае рамеснае таварыства - цэхавае брацтва, якое мае агульны сход для вырашэння спраў, выбірае цэхавую адміністрацыю, мае пэўнага роду прэрагатывы прафесійнага суда. Цэхавае брацтва атрымлівалі звычайна вялікакняжацкія прывілей, а Віленскі магістрат, паводле закону 1552 г., меў права сваёй уладай зацвярджаць статуты цэхавых таварыстваў. Цэхавыя статуты даволі аднастайныя. Цэхавае брацтва абавязаецца выконваць усе распараджэнні магістрата. Яно абавязана мець свій сцяг, харугву і браць з ёй удзел у працэсіях рэлігійных, свецкіх і пахавальных. Кожны цэх мае свій алтар у якім-небудзь храме. Брацтва мае свій асобны дом, які служыць для братчыкаў клубам і месцам выканання дзейнасці іх адміністрацыі. Яны маюць свае даходы, сваю скрынку, выбіраць сваіх старшынь, якія маюць шырокае права прафесійнага нагляду за працай.
Братчыкі, што належалі да цэха, падзяляюцца на вучняў, таварышаў, або чаляднікаў, і майстроў. Уласна, толькі майстры карыстаюцца ўсімі прэрагатывамі цэхавага жыцця. Вучні і нават таварышы знаходзяцца ў строгім падначаленні ў тых майстроў, у якіх яны працуюць. Званне майстра давалася, ва ўсякім выпадку, толькі пасля выканання пробнай работы.
Галоўны інтарэс цэха быў у тым, што толькі майстры, якія уваходзілі у цэх, мелі права вырабляць прадукты гэтага рамяства або займацца пэўнай прафесіяй. Брацтва сурова сачыла за тым, каб ніхто ў горадзе, хто не ўваходзіць у брацтва (такіх пагардліва называлі партачамі), не займаўся іх рамяством, каб на гарадскім рынку не паяўляліся вырабы, якія не з яўляюцца прадметам работы брацтва. Часам на гэтай глебе ўзнікала барацьба паміж брацтвамі, блізкімі паводле свайго рамяства або прафесіі. Барацьба мела часта бязлітасны характар. Брацтва віленскіх пераплётчыкаў выклапатавала сабе прывілею арыгінальнага роду: спальваць усе дысідэнцкія і юрыдычныя кнігі, пры гэтым загінула шмат і праваслаўных кніг, таму што ў брацтве пераважалі католікі.
Цэхі мелі свій сэнс у эпоху ранняга сярэднявечча, калі цэхавы лад спрыяў паляпшэнню якасці рамяства, робячы яго больш выгадным, і калі галоўнымі задачамі цэха быў нагляд за якасцю рамяства. Але з цягам часу манапольныя правы цэхаў сталі ўкодна адбівацца на развіцці рамяства, таму што цэхі замыкаліся ў невялікае кола людзей для падняцця цэн на прадукты. Гэта прыводзіла да барацьбы.
Развіццё культуры ў гарадах
У XV - XVI стст. На Беларусі склаліся пэўныя перадумовы для развіцця культуры. Гарады сталі цэнтрамі ажыўленай грамадска-палітычнай дзейнасці, пашырыліся іх узаемасувязі з краінамі Заходняй і цэнтральнай Еўропы. Інтэнсіўна развіваліся кнігадрукаванне, адукацыя, шырылая цікавасць да культурных каштоўнасцяў антычнасці. У асяроддзі гараджан і шляхты распаўсюджваліся ідэі Рэфармацыі і гуманізму, мецэнацтва. Даволі хутка ішоў працэс станаўлення беларускай мовы і пашырэння пісьменнасці. Да 1696 г. беларуская мова выконвала ролю дзяржаўнай у Вялікім Княстве Літоўскім. На ёй былі створаны выдатныя помнікі грамадска-прававой думкі - Статуты Вялікага Княства Літоўскага (1529, 1566, 1588), накіраваныя на ўмацаванне дзяржаўна-юрыдычнага суверэнітэту краіны.
Францыск Скарына (каля 1490 - каля 1551) - вучоны, пісьменнік, перакладчык, гуманіст і асветнік. Ён аказаў значнае ўздзеянне на развіццё беларускай культуры, даў беларускаму народу кнігу на яго роднай мове. У Празе на працягу 1517 - 1519 г.г. Ф.Скарына надрукаваў 23 кнігі Бібліі, а ў Вільні заснаваў друкарню, дзе выпусціў Малую падарожную кніжку (1522) і Апостал (1525).
Заснаванне на Беларусі кнігадрукавання адкрыла небывалыя магчымасці для развіцця асветы, навукі і культуры.
У скарбніцу еўрапейскай культуры ўвайшла літаратурная спадчына беларускага паэта-гуманіста Міколы Гусоўскага (1470? - каля 1533). Пяру Гусоўскага належаць тры паэмы, больш за 10 вершаў, але гімнам Бацькаўшчыне, паэмай жыцця стала Песня пра зубра, якую ён напісаў у 1522 г. у Рыме на лацінскай мове. Пясняр прыроды, працы і свабоднага чалавека, паэт выказаў гарачую любоў да роднай зямлі.
Першая на сучаснай тэрыторыі Беларусі друкарня пачала дзейнічаць у 1550 - 0570 г.г. ў Бярэсце пад апекай канцлера Вялікага Княства Літоўскага Мікалая Радзівіла Чорнага. Першая кірылічная кніга ў межах сучаснай Беларусі была надрукавана ў нясвіжы (1562). У XVI ст. друкарні існавалі і ў іншых мястэчках Беларусі: Заблудаве, Лоску, Цяпіне.
Традыцыі Ф.Скарыны і М.Гусоўскага працягвалі выдатныя пісьменнікі-гуманісты сымон Будны, Васіль Цяпінскі, Лявонцій Карповіч, Мялецій Сматрыцкі, Лаўрэнцій Зізаній, якія выступалі супраць нацыянальна-рэлігійнага прыгнёту, прызнавалі індывідуальны розум асноўнай крыніцай пазнання.
Ужо у XVII ст. многія гарады ідуць да заняпаду, а ў XVIII ст. адзначаецца эпоха моцнага заняпаду гарадскога ладу. Гэта звязана з агульным заняпадам беларускага гандлю, а яшчэ больш з адміністрацыйным развалам усёй дзяржавы. Валоданне прывілеямі страціла усялякі ?/p>