Гарады і мястэчкі Беларусі
Информация - История
Другие материалы по предмету История
ы арганізм з адзінай прававой базай, аб яднаны адзінымі задачамі і мэтамі.
Кіраўніцтва горадам пераходзіла да магістрата, які складаўся з рады і лавы (суда) і знаходзіўся ў спецыяльным будынку - ратушы. Наічале магістрата стаяў войт, якога прызначаў вялікі князь літоўскі з ліку буйных феадалаў ці багатых мяшчан. Памочнік войта называўся ленвойтам. Гараджане штогод на агульным сходзе выбіралі членаў рады - райцаў. Райцы разам з войтам выбіралі членаў рады - райцаў. Райцы разам з войтам выбіралі на год двух бурмістраў, што сумесна з войтам кіравалі гараджанамі. Існавалі пасады пісара і шафараў, што займаліся зборам падаткаў.
Рада выступала ў якасці гарадскога ўрада, які вызначаў агульны напрамак развіцця гарадской гаспадаркі, назіраў за гандлем, вырабам і продажам харчовых прадуктаў, ажыццяўляў збор падаткаў, арганізоўваў выбары і справаздачу органаў самакіравання, загадваў гарадской маёмасцю, усталёўваў нормы і правілы ўнытрыгарадскога жыцця. Рада рэгулявала рамесніцкую і гандлёвую дзейнасць мяшчан, забяспечвала добраўпарадкованне горада і бяспеку жыхароў. Вінаваты ў папале, напрыклад, сам падлягаў спаленню. У падпарадкаванні рады знаходзіліся арсеналы і ўмацаванні на выпадак ваеннай небяспекі.
Магдэбурскае права прадугледжвала існаванне ў горадзе двух судоў - бурмістраўска-радзецкага і войтаўска-лаўніцкага.
Бурмістраўска-радзецкі суд разглядаў справы рамеснікаў і рамесніцкіх карпарацый, гандлёва-крэдытныя пытанні і спрэчкі па іх, справы, што былі звязаны з семейнымі адносінамі і маральнасцю. войтаўска-лаўніцкі суд - лава на чале з войтам разглядаў крымінальныя справы. Члены лавы, лаўнікі (прысяжнікі) выбіраліся магтстратам ці прызначаліся войтам з ліку найбольш карысных для горада мяшчан хрысціянскага веравызнання.
Практыкаваліся сумесныя пасяджэння, дзе разбіраліся выпадкі выступленняў супраць магістрата. хваляванні гарадскіх нізоў, непаразуменні на рэлігійнай глебе. Найвышэйшай апеляцыйнай інстанцыяй па пытаннях бурмістраўска-радзецкага і войтаўска-лаўніцкага суда з яўляўся гаспадарскі суд. існаваў таксама каптуровы суд, які дзейнічаў у час міжкаралеўя.
Паводле магдэбурскага права насельніцтва гарадоў вызвалялася ад паншчыны на карысць феадала. феадальныя павіннасці змяняліся адзіным грашовым падаткам.
Ратуша - будынак месца пасяджэнняў выбарных гарадскіх уладаў - магістрата. Колькасць членаў магістрата не была аднолькавай у розных гарадах. Найбольш буйныя гарада мелі і адпаведна большую колькасць членаў магістрату. Так, Полацк, насельніцтва якога да захону яго маскоўскімі войскамі ў 1562 годзе складала каля 100 тысяч жыхароў, меў у 1510 годзе "двадцаць і чатыры рядскіх. каторых маюць обіраті войт і бурмістры..."
З прывілеяў на вольнасці нашым гарадам можна даведацца аб тых крытэрыях, якія прад яўляліся да кандыдатаў на заняцце той альбо іншай пасады. Першае патрабаванне было на "вряд обіраті людей годных, набожных, смысльных..."
Належнасць шляхетнага стану не была абавязковай умовай, але ў прывілеях падкрэслена, каб войт быў "чоловек побожный і уумеетный". Акрамя іх у "штатным раскладзе" магістрата былі і іншыя асобы і пасады.
Ужо згаданы пісар, які прыносіў прысягу разам з іншымі членамі мескага самакіравання, мусіў быць чалавекам высокаадукаваным, які ведаў беларускую мову і пісьмо, польскую, лацінскую. Ён прысутнічаў на пасяджэннях абедзвюх калегій, запісваў і ўносіў у мескія магістрацкія кнігі (актавыя, паточныя, дэкрэтовыя і інш.) справы. Выдаваў выпісы з выракаў - рашэнняў, копіі іншых дакументаў, якія падпісваў разам з войтам ці бурмістрам.
Полецаі, якія назіралі за парадкам у месте і былі адказныя за выкананне правілаў гандлю; спаўнялі функцыі санэпідстанцыі - аглядалі ўсе харчовыя прадукты, якія прывозіліся ў места; збіралі падатак на карысць майдэборыі і "горада" - замка, сачылі за выкананнем правілаў пажарнай бяспекі, разбіралі бытавыя сваркі паміж жыхарамі, каралі за дробязныя ўчынкі.
Шафары - чатыры, шэсць асобаў, асноўнай функцыяй якіх была праверка правільнасці тратаў і даходаў места. Гэтая "кантрольна-рэвізійная служба абіралася наступным чынам: палова іх абіралася непасрэдна магістратам, другая - тым жа магістратам з васьмі - дванаццаці кандыдатаў. якія былі вылучаны паспольствам мескім.
Знаходжанне на пасадзе бурмістра не працягвалася больш аднога года. Тэрміны паўнаоцтваў радзецкай калегіі маглі працягвацца ад году да трох. Прыкладна на такі ж тэрмін абіраліся і "прысяжныя" - лаўнікі. Пасада войта магла быць як пажыццёвай, так і абмежаванай пэўным тэрмінам.
Суд кіраваўся магдэбургскімі ўзаконеннямі, або т.зв. Саксонскім зярцалам. Гэта было суровае сярэдневяковае права, у якім пераважалі розныя віды пакарання смерцю: павешанне, пасаджэнне на кол, утапленне ў вадзе, чацвертаванне і розныя членашкодніцкія пакаранні.
Вядома, гарадскі суд пашыраўся толькі на членаў гарадскога грамадства, г.зн. на мяшчан ва ўласным сэнсе. Справы шляхты разглядаў каронны суд. Справы мяшчан з сялянамі разглядаліся ў асобным судзе, у якім прысутнічалі гарадскія прадстаўнікі і суддзі прыватнага землеўладальніка або вялікага князя.
Сярэдневяковае права наогул строга адрознівала, якому суду падлягае тая ці іншая асоба, г.зн. прыналежнасць гэтай асобы да адпаведнай юрысдыкцыі. Такім чынам, у вялікіх гарадах існаваў шэраг судовых устаноў, з якіх кожная судзіла падведамных ёй асоб. Гэта вяло да немалых нязручнасцей і да пастаянных спрэчак аб мяжы суда той або