Эстэтычныя пошукi СЮ сучаснай беларускай лiтаратуры
Информация - Литература
Другие материалы по предмету Литература
ае: тАЬГэта вiдавочна не тактАж Сюррэалiзм грунтаваСЮся на класiчным псiхааналiзе, нас жа казкi Фрэйда СЮжо не захаплялi. Мы iмкнулiся разняволiць не iндывiдуальную падсвядомаiь, а iнтэрсубектнае, iнтэрстылiстычнае мысленне. Што да паралеляСЮ з футурызмам мы недастаткова верылi ва СЮсемагутнаiь машыны (у тым лiку i кампютэра) i надта аiярожна ставiлiся да таталiтарных iдэалогiйтАЭ [6, с.14].
Працягам авангарднай паэтыкi тАЬМаладнякатАЭ бачацца паэтычныя тэксты В. Жыбуля (Н. Пазняк). Паказальна, што менавiта авангардныя тэндэнцыi СЮ беларускай лiтаратуры 20-х гадоСЮ 20 стагоддзя тэма навуковых пошукаСЮ В. Жыбуля. У сваiх творах паэт спрабуе спалучыць хiмiчныя, бiялагiчныя, матэматычныя i фiзiчныя паняццi. У вершах В. Жыбуля яны паСЮстаюць як своеасаблiвы паэтычны свет. Працягвае В. Жыбуль i маладнякоСЮскае тАЬапяванне завадскiх гудкоСЮ i фабрычных труб, сталёвага грукату варштатаСЮ i будаСЮнiчых рыштаванняСЮтАЭ [12, с. 282], распачатае СЮ дваццатыя гады цыклам тАЬГорадтАЭ А. Дудара:
Снегапад шыракападшыпнiкаСЮ
дыстыляцыяй абдае.
Разгойдваецца
зямля пад шыбеннiкамi,
пазначанымi А, Б, В, Г, Д, Е.
Адкрый для сябе гэты бразгат
iяны аб бiтон з малаком.
Пачуй гiдраСЮлiчную казку
аб iнтымным жыццi малаткоСЮ
i цвiкоСЮ [13, с. 39].
(тАЬНапiльнiкiтАЭ)
Нават апiсаннi навакольнай рэчаiснаii пададзены праз тАЬтэхнiзавануютАЭ свядомаiь, адлюстроСЮваюць вынiкi тАЬперамогiтАЭ над прыродай:
семiкутныя танклявыя лiсты
пракалыханыя наскрозь
прапiтаныя заквасаванай салетрай
разедзеныя мышяком
падрапаны пазногцямi вятроСЮ
асыпаюцца
на жоСЮты цэлулоiдны дах [13, с.77].
(тАЬСемiкутныя пажоСЮклыя лiстытАжтАЭ)
Як пiша Ю. Барысевiч, В. Жыбуль свае тАЬтэхнiзаваныятАЭ вершы раiць пазначаць тэрмiнам тАЬтэхнарамантызмтАЭ [6, с.23].
Працягвае В. Жыбуль i традыцыi маладнякоСЮскай урбанiстычнай паэзii.
Паказальным для авангардызму зяСЮляецца так званы тАЬаСЮтарскi эгацэнтрызмтАЭ i Зм. Вiшнёва i В. Жыбуля: вершы Зм. Вiшнёва, тАЬЯтАЭ, тАЬЯ зноСЮтАЭ, тАЬЯ ВiшнёСЮ-ля кiпарысатАжтАЭ, тАЬЯ паСЮлiн-маСЮлiнтАжтАЭ, тАЬЯ сустракаюсятАжтАЭ, Я пускаю бурбалкiтАжтАЭ i iнш.. У В. Жыбуля: тАЬПуп небатАЭ, тАЬЯк захачу у iншы бок...тАЭ, тАЬЯ i частАЭ, тАЬЯ звышманументальнытАЭ, тАЬНiрванатАЭ i iнш.
З мадэрнiзмам творы А. Бахарэвiча, В. Жыбуля, В. Гапеевай яднае таксама глыбокi песiмiзм, меланхалiчнае светаадчуванне. У В. Жыбуля тАЬсвет паСЮстае то тАЬпасткайтАЭ, дзе вымушаны атабарыцца людзi (верш тАЬПасткатАЭ), то тАЬвечным жыццём ля крывога люстэркатАЭ, што дэфармуе нашу свядомаiь (верш тАЬКрываслептАЭ), то СЮвогуле жыццём, якое перастала развiвацца СЮ часавай паслядоСЮнаii, нараджаючы тАЬтых, для каго спынiСЮся не гадзiннiк, а частАЭ (верш тАЬКалi спыняецца гадзiннiктАжтАЭ) [4, с.13].
Неавангардныя тэндэнцыi СЮ прозе найбольш выразна наглядаюцца СЮ творах РЖ. Сiна, В. Гапеевай, А. Бахарэвiча. Як сведчыць сам РЖ. Сiн, значны СЮплыСЮ на яго сталенне мела творчаiь аднаго з iдэолагаСЮ сюррэалiзму Антанэна Арто. тАЬАдзiн з найвялiкшых i адораных тапографаСЮ розуму СЮ яго крайнiх праявахтАЭ [14, с.247], А. Арто здолеСЮ тАЬапярэдзiць час i прадказаць тэмы, што зробяцца амаль тАЬкананiчнымiтАЭ напрыканцы дваццатага стагоддзя: цiка-ваiь да iзатэрыкi i СЮсходнiх рэлiгiйтАЭ [4, с.13], апiсанне памежных станаСЮ чалавечай псiхiкi, тАЬхворай свядомаiiтАЭ, якая ад-люстроСЮвае шызафрэнiчны распад быцця. Гэтыя тэмы цiкавяць i РЖ. Сiна.
Адзiн з пачынальнiкаСЮ еСЮрапейскага тАЬтэатра абсурдутАЭ Арцюр АдамаСЮ, мяркуе што вынайдзены А. Арто тАЬТэатр жорсткаiiтАЭ надаСЮ тэатру новае жыццё, дзе тАЬтАжжорсткаiь стала меiам сустрэчы чалавека з законамi СусветутАЭ [14, с. 239]. Гэты ж тэзiс пакладзены СЮ аснову тэатралiзаваных дзеяСЮ (перфомансаСЮ РЖ. Сiна), якi стварыСЮ уласны тАЬТэатр псiхiчнай неСЮраСЮнаважанаiiтАЭ.
Як мяркуе Г. Кiслiцына, стылiстычнае падабенства проза РЖ. Сiна выяСЮляе i з французскiм тАЬновым раманамтАЭ, у прыватнаii з тэкстамi Алана Роб-Грые, найбольш, з раманам тАЬУ лабiрынцетАЭ: [15, с.100]. У апавяданнi РЖ. Сiна тАЬАльдаiртАЭ тАЬ... апiсанне блiзкага кола рэчаСЮ, прадметаСЮ, i пахаСЮ становiцца больш iстотным, чым уласна нарацыятАЭ [15, с.100], ствараючы сiтуацыю так званага тАЬшазiзмутАЭ. тАЬШызааналiзтАЭ, тАЬмашына жаданняСЮтАЭ тэрмiны фiлосафаСЮ-постмадэрнiстаСЮ Ж. Дэлёза i Ф. Гватары. Трэба сказаць, што названы твор РЖ. Сiна добра СЮпiсваецца i СЮ постмадэрнiiкую мастацкую парадыгму, пра што гаворка пойдзе нiжэй. Творы РЖ. Сiна вызначаюцца адсутнаiю часавай паслядоСЮнаii, тАЬнавязлiвай асацыятыСЮнаiю, падпарадкаванай субектыСЮнай нелiнейнай логiцы. Мадэрнiiкая тАЬплынь свядомаiiтАЭ, найбольш поСЮна праяСЮленая СЮ беларускай лiтаратуры СЮ творчаii К. Чорнага, мадыфiкуецца СЮ прозе РЖ. Сiна СЮ своеасаблiвыя тАЬпсiхаграмытАЭ, дзе цяжка вылучыць пэСЮнае праблемна-тэматычнае адзiнстватАЭ [4, с.13].
Як неаавангардную зяву можна лiчыць спробы некаторых беларускiх лiтаратараСЮ спалучыць лiтаратуру з iншымi вiдамi мастацтва (мастацкая iнсталяцыя, перформанс, флэшмоб). Напачатку 20 стагоддзя гэта спрабавалi рабiць сюррэалiсты, эксперыменты якiх працягнула праз наладжванне мастацкiх акцый i хэпiнiнгаСЮ тАЬконтркультуратАЭ. Як лiчыць Ю. Барысевiч, лiтара-турнае абяднанне тАЬБум-Бам-ЛiттАЭ праз выкарыстанне розных эпатажных i мастацкiх дзеяСЮ тАЬ...прымусiла прызнаць перформанс паСЮнавартасным лiтаратурным жанрамтАЭ [6, с.7]. Перформеры ствараюць мастацкую прастору, што накiравана, як i СЮ звычайным тэатры, на камунiкатыСЮны кантакт з публiкай i грамадствам.
На думку Ж.-Ф. Лiатара, авангардны працэс у мастацтве дваццатага стагоддзя трэба разглядаць як тАЬнейкую тАЬпрапрацоСЮкутАЭ сучаснаiю свайго сэнсутАЭ [16, с.58], а таму тАЬзапознены зварот беларускiх лiтар