Функцыянальныя стылi беларускай мовы
Информация - Иностранные языки
Другие материалы по предмету Иностранные языки
?ыль. РазмоСЮны стыль звязаны з выкананнем функцыi зносiн. Ён самы распаСЮсюджаны з усiх функцыянальных стыляСЮ, таму што абслугоСЮвае сферу бытавых зносiн i выступае звычайна СЮ вуснай форме.
Вылучаюць два падстылi: размоСЮна-афiцыйны i СЮласна размоСЮна-бытавы. Асаблiваiямi стылю выступаюць адсутнаiь папярэдняга выказвання, а значыць папярэдняга адбору матэрыялу, натуральнаiь, няпоСЮнаафармленаiь структур, паСЮторы, устаСЮкi; тэндэнцыя да скарачэння маСЮлення, высокая ступень стандартызацыi i праяСЮленне iндывiдуальных рыс маСЮлення. Нормы свядома не СЮстанаСЮлiваюцца i не рэгламентуюцца.
Улаiiвая размоСЮнай мове эканомiя маСЮленчых сродкаСЮ спараджаецца СЮмовамi непасрэднай гутаркi, калi частка слоСЮнай iнфармацыi замяняецца жэстамi, мiмiкай, асаблiвай iнтанацыяй: Та-а-к. Спра-а-авы, а таксама СЮмовамi, у якiх адбываецца маСЮленне.
Супрацьлеглая якаiь размоСЮнага маСЮлення лiшак, г.зн. поСЮнае або частковае паСЮтарэнне паведамленняСЮ, выкарыстанне неэканомных сродкаСЮ перадачы iнфармацыi, якое СЮзнiкае як вынiк непадрыхтаванаii.
Умовы зносiн выяСЮляюць i такiя супярэчлiвыя рысы размоСЮнага маСЮлення, як высокая ступень стандартызацыi мовы, з аднаго боку, i праяСЮленне iндывiдуальных рысаСЮ гаворачага з другога.
РазмоСЮнае маСЮлене служыць не толькi мэтам паведамлення, але i мэтам уздзеяння. Гэтая двухнакiраванаiь выяСЮляе такiя якаii размоСЮнага маСЮлення, як а) экспрэсiСЮнаiь i эмацыянальнаiь;
б) нагляднаiь i вобразнаiь;
в) сiнанiмiчнае багацце, хоць ужыванне сiнонiмаСЮ у размоСЮным стылi мае сваю спецыфiку. У звычайным паСЮсядзённым маСЮленнi няма магчымаii надаваць належную СЮвагу якаii маСЮлення разнастаiць яго, лiквiдаваць паСЮторы. Аднак iмкненне да гэтага ёiь: Ты СЮсё-такi вырашыла паступаць? Так, надумала.
г) выкарыстанне вобразна-выяСЮленчых сродкаСЮ (гiпербалы, лiтоты, параСЮнаннi i г.д.).
Да лексiчных асаблiваiей размоСЮнага стылю адносяць:
а) ужыванне размоСЮных слоСЮ, якiя надаюць маСЮленню адценне неафiцыйнаii, натуральнаii, фамiльярнаii, але не грубаii,
б) ужыванне семантычна спустошаных слоСЮ: справа, штука, рэч, гiсторыя; такi, што аж - у значэннi прыкметы i г.д.;
в) своеасаблiвае спалучэнне прыметнiкаСЮ i прыслоСЮяСЮ з назоСЮнiкамi i дзеясловамi, у складзе якiх прыметнiкi i прыслоСЮi набываюць гутарковае эмацыянальнае адценне: здаровы камень, сiмпатычны каiюм, страшэнна падабаецца;
г) ужыванне слоСЮ-паразiтаСЮ: вось, ну, значыць, гэта самае;
д) ужыванне субстантывiраваных назваСЮ, што зявiлiся СЮ вынiку выдзялення прыметнiкаСЮ з адпаведных словазлучэнняСЮ са значэннем асобы: вясковыя, гарадскiя;
е) ужыванне СЮсечаных назваСЮ: дыплом (дыпломная работа).
ж) ужыванне прастамоСЮнай лексiкi, iншы раз нават грубай, вульгарнай.
У размоСЮным стылi часта выкарыстоСЮваюцца дыялектызмы, прафесiяналiзмы, фразеалагiзмы.
Марфалагiчную спецыфiку размоСЮнага стылю складаюць:
- большая лексiчная напоСЮненаiь займеннiкаСЮ: Не, мне не гэту (жэст), а вунь тую (жэст);
- вялiкая частотнаiь ужывання дзеясловаСЮ. РазмоСЮны стыль самы дзеяслоСЮны з усiх стыляСЮ;
- малая СЮжывальнаiь дзеепрыметнiкаСЮ цяперашняга часу i дзеепрыслоСЮяСЮ;
- больш частае СЮжыванне назоСЮнага i вiнавальнага склонаСЮ (самы рэдкаСЮжывальны давальны);
- больш частае СЮжыванне слоСЮ катэгорыi стану.
Агульнай стылiстычнай прыкметай размоСЮнага сiнтаксiсу зяСЮляецца непаСЮнаструктурнаiь, г.зн. адсутнаiь слоСЮнага выражэння тых цi iншых членаСЮ, неабходных СЮ граматычных цi семантычных адносiнах.Элiпсiс размоСЮнай канструкцыi можа быць двух вiдаСЮ:
а) вузкасiтуацыйны, якi абумоСЮлены толькi дадзенай сiтуацыяй;
б) тыпiзаваны, якi зразумелы па-за пэСЮнымi зносiнамi: даСЮленне (высокае, нiзкае); дэкрэтны (адпачынак).
Сiнтаксiс размоСЮнага стылю характарызуецца таксама наяСЮнаiю слоСЮ-зваротаСЮ, слоСЮ-сказаСЮ, пабочных слоСЮ, далучальных канструкцый, парушэннем форм сiнтаксiчнай сувязi памiж часткамi выказвання. У размоСЮным стылi пераважаюць простыя сказы, часта выкарыстоСЮваюцца пытальныя i клiчныя сказы.
Акрамя таго, у размоСЮным стылi СЮжываюцца сказы, якiя цяжка аднеii да якога-небудзь тыпу па iснуючай класiфiкацыi: А ты дзе быСЮ, я табе званiла? У адно цэлае могуць абядноСЮвацца некалькi выказванняСЮ, якiя не маюць выразнай семантычнай сувязi. Сувязь памiж такiмi выказваннямi СЮзнаСЮляецца з сiтуацыi: Ты нiчога не купiла, я паеду? = Калi не купiла нiчога, то я паеду i куплю.
Такiм чынам, спецыфiчныя рысы размоСЮнага сiнтаксiсу абумоСЮлены такiмi рысамi размоСЮна-бытавога стылю, як спантаннаiь, дыялагiчнаiь, пераважнае выкарыстанне вуснай формы, сiтуацыйнаiь. З дзеянне гэтых умоСЮ вынiкае асноСЮная СЮлаiiваiь размоСЮнага сiнтаксiсу вялiкая колькаiь няпоСЮных (элiптычных) сказаСЮ i скарочаных словазлучэнняСЮ.
Словы з iншых стыляСЮ iнтэнсiСЮна СЮцягваюцца СЮ размоСЮна-бытавы стыль (тэрмiны, канцылярызмы). У сваю чаргу СЮплыСЮ размоСЮна-бытавога стылю на публiцыстычны стыль i мову мастацкай лiтаратуры даволi вялiкi. У размоСЮным стылi не заСЮсёды вытрымлiваюцца правiльнаiь, дакладнаiь, лагiчнаiь, чыiiня, дарэчнаiь выказвання.
СПРЖС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНРЖЦ
1. Винокур Т.Г. Закономерности стилистического использования языковых единиц / Винокур Т.Г. - М., 1980.
2. Гавранек Б. Задачи литературного языка и его культура. В кн.: Пражский лингвистический кружок / Гавранек Б. - М., 1967.
3. Ефимов А.И. Стилистика художественной речи / Ефимов А.И. - М., 1961.
4. КаСЮрус А.А. Стылiстыка беларускай мовы / КаСЮрус А.А. - Мн., 1980.
5. Мурат В.П.