Функцыянальныя стылi беларускай мовы
Информация - Иностранные языки
Другие материалы по предмету Иностранные языки
?лi:
а) уласна заканадаСЮчы (закон, указ, заканадаСЮчы акт),
б) адмiнiстрацыйна-канцылярскi (акт, распараджэнне, загад, дзелавыя паперы: заява, характарыстыка, распiска, аСЮтабiяграфiя),
в) дыпламатычны (нота, мемарандум, канвенцыя).
Афiцыйна-дзелавы стыль рэалiзуецца амаль выключна СЮ пiсьмовай форме, вуснымi могуць быць такiя яго жанры, як даклады на дзелавых нарадах, выступленнi на пасяджэннях, службовы дыялог. У дзелавой мове рэалiзуецца дзве функцыi мовы iнфармацыйная (паведамленне) i валюнтатыСЮная (загад).
Адметнай рысай афiцыйна-дзелавога стылю зяСЮляецца высокая ступень стандартызацыi, якая закранае, як форму дакумента, так i моСЮныя сродкi; iндывiдуальна-аСЮтарскiя сродкi зведзены да мiнiмуму. Для стылю характэрна iiслаiь, кампактнаiь выкладання, частая абавязковаiь формы. Для дзелавых тэкстаСЮ улаiiвы частыя паСЮторы адных i тых жа паняццяСЮ. Стыль вызначаецца стылiстычнай аднароднаiю i строгаiю, абектыСЮнаiю, адсутнаiю эмацыянальнаii, субектыСЮнай ацэначнаii i размоСЮнаii. РЖстотнай рысай лексiкi данага стылю зяСЮляецца яе замкнёнаiь, шырокае выкарыстанне так званых канцылярскiх штампаСЮ (канцылярызмаСЮ, моСЮных штампаСЮ).
Канцылярызмам прынята называць такую лексiка-фразеалагiчную адзiнку, якая СЮзнаСЮляецца СЮ афiцыйна-дзелавым стылi i абазначае часта паСЮтаральныя сiтуацыi або распаСЮсюджаныя паняццi. МоСЮныя штампы словы i выразы з аслабленым лексiчным значэннем i iёртай экспрэсiСЮнаiю. У дачыненнi да афiцыйна-дзелавога стылю канцылярызмы разглядаюцца як неабходная прыналежнаiь. Тут яны СЮжываюцца з мэтай лагiчнага i тэрмiналагiчнага СЮдакладнення, надаюць мове катэгарычнаiь, недвухсэнсоСЮнаiь, афiцыйнаiь, робяць мову эканомнай. Акрэсленаiь, лаканiзм такiх выразаСЮ у дзелавой перапiiы дапамагае хутка i дакладна перадаваць i СЮспрымаць неабходную iнфармацыю (дырэктару фабрыкi спадару тАж; дзякуем за своечасовы адказ i г.д.). Аднак ужыванне канцылярызмаСЮ у iншых стылях павiнна быць абмежавана, толькi СЮ пэСЮных эстэтычных мэтах. Дрэнна гучыць фраза з публiцыстычнага тэксту: Добрае мы арганiзавалi мерапрыемства расклалi вогнiшча, пелi песнi, танцавалi. Гэта сведчанне нiзкай культуры аСЮтара. Дрэннае СЮражанне пакiдаюць i няСЮдала складзеныя дакументы.
На лексiчным узроСЮнi вылучаюцца спецыфiчныя для афiцыйна-дзелавога стылю тэматычныя групы:
1. Назвы асоб па iх функцыi СЮ афiцыйна-дзелавых адносiнах: iiец, сведка, арандатар.
2. Назвы дакументаСЮ: загад, паведамленне, тэлефанаграма.
3. Абазначэннi частак дакумента, разнастайных дзеянняСЮ асоб, службовых працэдур па СЮзгадненню i зацвярджэнню: парадак дня, прысутнiчалi, не пярэчу.
4. Словы-канцылярызмы, што па-за межамi афiцыйна-дзелавога стылю не СЮжываюцца: вышэйпамянёны, нiжэйпададзены, прадвiцель.
5. Архаiчная, устарэлая лексiка, якая актыСЮна СЮжываецца СЮ дыпламатычных зносiнах: Яго правасхадзiцэльства, Яго Высокаiь, панi.
Сярод марфалагiчных асаблiваiей адзначаецца высокая частотнаiь iменных чаiiн мовы, перш за СЮсё назоСЮнiкаСЮ. Яны могуць уваходзiць ва СЮстойлiвыя спалучэннi (размеркаванне абавязкаСЮ, уручэнне СЮзнагарод), ужываюцца з прэфiксам не-: незварот, невыкананне. НазоСЮнiкi, якiя абазначаюць пасаду цi званне, звычайна выкарыстоСЮваюцца СЮ форме мужчынскага роду: доктар фiл. навук Пятрова, фельчар РЖванова. Часта СЮжываюцца складаныя адыменныя прыназоСЮнiкi: у мэтах, у адпаведнаii. Нярэдкiя выпадкi выкарыстання дзеясловаСЮ залежнага стану.
Афiцыйна-дзелавы стыль вылучаецца пашыранаiю iнфiнiтываСЮ. Гэта звязана з мэтавай устаноСЮкай большаii дакументаСЮ. Рэдка выкарыстоСЮваюцца выклiчнiкi, займеннiкi 1 i 2 асоб, асабовыя дзеясловы (1 i 2 асобы).
Сiнтаксiс характарызуецца кнiжнаiю, строгаiю. Сказы поСЮныя, апавядальныя, двухсастаСЮныя. Пашыраны складаныя канструкцыi, таму што просты сказ не можа СЮ поСЮным абёме адлюстраваць паслядоСЮнаiь фактаСЮ. Парадак слоСЮ прамы. Сказы характарызуюцца таксама наяСЮнаiю аднародных членаСЮ, адасобленых груп, пабочных i СЮстаСЮных канструкцый.
Такiм чынам, афiцыйна-дзелавы стыль абслугоСЮвае СЮ грамадстве сферу афiцыйных зносiн. Ён уяСЮляе сабой замкнёную сiстэму моСЮных сродкаСЮ, якiя выконваюць дзве асноСЮныя функцыi iнфармацыi i СЮздзеяння.
Навуковы стыль сiстэма моСЮных сродкаСЮ, прызначаная для перадачы i захоСЮвання навуковых ведаСЮ. Ён падзяляецца на тры падстылi:
а) уласна навуковы;
б) навукова-вучэбны;
в) навукова-папулярны.
Гэта мова артыкулаСЮ, манаграфiй, дысертацый. Рэалiзуецца навуковы стыль пераважна СЮ пiсьмовай форме. У вусным маСЮленнi навуковага стылю адчуваецца СЮплыСЮ з боку кнiжна-пiсьмовага маСЮлення: яно характарызуецца манатоннаiю, слабай выразнаiю.
Сфера навуковых зносiн адрознiваецца тым, што мэтай яе зяСЮляецца найбольш дакладнае, лагiчнае i адназначнае выражэнне думкi. Думка тут строга аргументаваная, ход лагiчных разважанняСЮ асаблiва акцэнтуецца. Самымi спецыфiчнымi рысамi зяСЮляецца адцягнена-абагуленаiь i падкрэсленая лагiчнаiь. Тыповымi для навуковага маСЮлення зяСЮляецца сэнсавая дакладнаiь (адназначнаiь), адсутнаiь вобразнаii, абектыСЮнаiь выкладання, некаторая яго строгаiь. Дакладнаiь навуковага маСЮлення прадугледжвае адсутнаiь сэнсавых разыходжанняСЮ памiж словам i абазначаемым iм паняццем.
Адцягнена абагулены характар маСЮлення падкрэслiваецца i спецыяльнымi лексiчнымi адзiнкамi (звычайна, рэгулярна, усякi, кожны), i граматычнымi сродкамi: няпэСЮна-асабовымi сказамi, залежнымi канструкцыямi: намi зроблена, прыклады разглядалiя.