Унiяцкая царква СЮ Заходняй Беларусi (1921-1939 гг.)
Информация - История
Другие материалы по предмету История
Рэферат
УНРЖЯЦКАЯ ЦАРКВА РО ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУСРЖ (1921-1939 гг.)
Наваполацк - 2012
У вынiку польска - савецкай вайны 1919-1920гг. Беларусь была падзелена на дзве часткi: усходнюю i заходнюю. Паводле Рыжскага мiрнага дагавору ад 20 сакавiка 1921г. да Польшчы адышлi Гродзенская губерня, Навагрудскi, Пiнскi, частка Мiнскага, Слуцкага i Мазырскага СЮездаСЮ Мiнскай губернi, Вiлейскi, Дзiсненскi, Лiдскi СЮезды Вiленскай губернi. Агульная плошча адышоСЮшай тэрыторыi склала 107тыс. км2 з насельнiцтвам 3,5млн. чалавек, сярод iх 2,5 млн. беларусаСЮ. Яны шчыльна заселялi Навагрудскi, Гродзенскi, Беластоцкi, Слонiмскi, Пiнскi, Баранавiцкi, часткова Вiлейскi (разам з лiтоСЮцамi), Брэiкi i Кобрынскi (з украiнцамi) паветы. Тут беларускае насельнiцтва складала пераважную большаiь[15,199].
Канфесiйнае жыцце СЮ Заходняй Беларусi праходзiла СЮ крыху лепшых умовах, чым у БССР, дзе адкрыта руйнавалiся царкоСЮныя святынi. У 20-я гг. у Заходняй Беларусi пачаСЮся працэс адраджэння i унiяцкай царквы.
У пачатку 20-х гг. да каталiцкiх адмiнiстратараСЮ дыяцэзiй пачало звяртацца насельнiцтва з просьбамi аб заснаваннi для iх унiяцкiх парафiй[1,8]. Першыя парафii пачалi стварацца, але высветлiлася, што iснуе некалькi варыянтаСЮ гэтага працэсу.
Першы быСЮ звязаны з iмем i дзейнаiю мiтрапалiта А.Шаптыцкага (утварэнне Луцкай епархii i назначэнне на пасаду епiскапа РЖ.Боцяна), а таксама з яго юрысдыкцыяй - гэта значыць кананiчным падпарадкаваннем новапаСЮстаСЮшых парафiй галiцкаму мiтрапалiту. Гэта быСЮ натуральны шлях, але для польскiх улад непажаданы. Галiцыя давала небяспечны прыклад нацыянальнай свядомаii, i гэтага нельга было дапуiiць у Беларусi. Епiскапу Боцяну недазволiлi нават паказвацца СЮ Луцку, а калi СЮ 1921г. ен памер, Луцкая епархiя была СЮвогуле скасавана. Улада ж мiтрапалiта Шаптыцкага паводле СЮмоСЮ канкардата была абмежавана толькi Галiцыяй. Такiм чынам, варыянт неаунii з чыста беларускiм зместам пад юрысдыкцыяй кiева-галiцкага мiтрапалiта стаСЮ немагчымым.
Другi варыянт быСЮ звязаны з iмем вiленскага бiскупа Юрыя Матулевiча[1,9;20,74]. Трэба заСЮважыць, што гэта была iншая канцэпцыя унiяцкай працы, якая выкарыстоСЮвала вопыт галiцкай грэка - каталiцкай царквы i улiчвала сацыяльную спецыфiку беларускага асяроддзя. Першыя крокi неаунii на Вiленшчыне, Навагрудчыне i на Палессi рабiлiся СЮ межах гэтай канцэпцыi. Ю.Матулевiч дабiСЮся дазволу апостальскага пасаду на заснаванне СЮ Друi беларускага манастыра айцоСЮ марыянаСЮ, а 23 красавiка 1924г., з дапамогай а. А.Цiкоты заснаваСЮ у Вiльнi беларускую Кангрэгацыю сяiер ЭСЮхарыстак усходняга абраду для працы сярод праваслаСЮнай моладзi. Урэшце, 26 верасня 1924г. ен дазволiСЮ айцам iезуiтам заснаваць у Альберцiне пад Слонiмам усходнюю мiссiю з навiцыятам, а некалькi месяцаСЮ пазней вярнуСЮ айцам базылянам каiел у Гараканах на Палессi[20,74]. Акрамя гэтага, Ю.Матулевiч далучыСЮ да унiяцкай працы праваслаСЮныя духавенствы. Сiптатыя Ю. Матулевiча да беларусiзацыi душапастырскай працы выклiкала злосныя нападкi польскiх шавiнiстычных колаСЮ. У лютым 1924г. мiнiстэрства веравызнанняСЮ i публiчнай асветы запатрабавала: "Спынiць дэпаланiзацыю, якую на Вiленшчыне i Навагрудчыне праводзiць бiскуп Матулевiч"[1,9]. Такiм чынам, канцэпцыя Матулевiча - беларусiзацыя СЮсходнягя абраду - была адхiлена, а сам ен увесну 1925г. быСЮ зняты з пасады. Гэта азначала, што i другi варыянт магчымага развiцця неаунii быСЮ адхiлены.
Неаунiя на беларускiх землях Польшчы стала развiвацца па трэцiм варыянце. АСЮтарам яго быСЮ вядомы франузкi езуiт а. Мiшэль дЭрбiньi. Яго план быСЮ прыняты польскiмi уладамi, бо не пагражаСЮ узнiкненнем шырокага нацыянальнага руху, i не спрыяСЮ паСЮставанню вялiкай беларускай унiяцкай царквы. Неаунiя на польскiх крэсах, паводле дЭрбiньi, была толькi плацдармам для пазнейшага пераносу працы СЮ Расiю. Для яе быСЮ заснаваны спецыяльны вiзантыйска - славянскi абрад, якi зяСЮляСЮся звычайнай копiяй расiйскага сiнадальнага абраду. Пачыналася СЮсе СЮ адпаведнасi з выкладзенай вышэй канцэпцыяй. Але СЮжо пад канец 20-х гг. практыка i рэчаiснаiь разышлiся. Як сведчуць архiСЮныя дакуменеты Вiленскай ваяводнай управы, у канцы 20-х гг. ва унiйным руху СЮ Беларусi пачынае СЮжывацца беларуская мова, i робiцца гэта пад нацiскам беларускiх святароСЮ з асяроддзя альбертынскiх езуiтаСЮ i бiскупа Лазiнскага[1,10]. Справа скончылася тым, што на пачатку 30-х гадоСЮ дЭрбiньi адхiлiлi ад кiравання усходнiм абрадам, а СЮ 1937г. Ватыкан выдаСЮ спецыяльную iнструкцыю, якая абавязала грэка - каталiцкi клiр выкарыстоСЮваць у душапастырскай працы родную мову мяiовага насельнiцтва.
Адной з першых унiяцкая парафiя СЮзнiкла СЮ в. Гола Слонiмскага павета, якая стала цэнтрам беларуснаii СЮ краi[16,13]. Яе арганiзатарам быСЮ айцец ВацлаСЮ Аношка. Пра яго, шчырага беларускага патрыета i СЮнiяцкага святара, мы ведаем не шмат. Дакладна вядома, што В.Аношка нарадзiСЮся СЮ 1899г., па некаторых звестках, у ваколiцах Магiлева. Беларус. СкончыСЮ Пiнскую духоСЮную рыма - каталiцкую семiнарыю. Святарскае свячэнне атрымаСЮ у лацiнскiм абрадзе СЮ 1924г., але СЮжо СЮ 1926г. яму было дазволена служыць у славяна - вiзантыйскiм абрадзе. У тым жа 1926г. В.Аношка быСЮ прызначаны парахам унiяцай парафii СЮ Альпенi[12,4]. Пад яго кiраСЮцiцтвам была пабудована каплiца, дзе пропаведзi гучалi на беларускай мове. Таксама быСЮ пабудованы i клуб, дзе збiралася мол