Унiяцкая царква СЮ Заходняй Беларусi (1921-1939 гг.)
Информация - История
Другие материалы по предмету История
В°дзь. Тут ставiлiся песы беларускiх пясьменнiкаСЮ, працаваСЮ духавы аркестр (В.Аношка прыдбаСЮ 16 духавых iнструментаСЮ). У школе заняткi па вывучэнню Закона Божага таксама праводзiлiся на беларускай мове. Па рэкамендацыi В.Аношкi больш 10 вучняСЮ паступiлi на вучобу СЮ духоСЮныя семiнарыi. Святар аказваСЮ паслугi бясплатна. Яго маральны воблiк, прыхiльнаiь да беларускай мовы выклiкалi павагу з боку мяiовых жыхароСЮ розных веравызнанняСЮ. Напрыклад, на арганiзаваным Свяце Успення Божай Мацi 28 жнiСЮня 1932г. у Альпенi сабралiся не толькi унiяты, але i праваслаСЮныя, iСЮдзеi, каталiкi.
Беларускаму святару В.Аношке прысвяцiСЮ сваю кнiгу "Унiя на Палесi: Варшаваная дiскусiя унiята, праваслаСЮнага манаха i рымска -каталiцкага ксянза." ксендз Язэп Германовiч, вядомы пад псеСЮданiмам Вiнцук Адважны. У кнiзе еiь наступныя радкi :
На Палесьсi сьвятым, у куточкi глухiм
Дзе балоты, лугi, лясы, пушчы,
Ля Давiдгарадка ляжыць веска така,
Людзi там у грамадзе, у адной гушчы.
Над Гарынем ракой, там у веiы СЮ той,
Што Альпенем адвеку завецца,
Важны справы пайшлi СЮ нашай роднай зямлi
Яшчэ важнейшы, чым можа здаецца.
***
УзяСЮ свяшчэньнiк размах усяму пеклу на страх,
Едзе скоранька, сьпешна, ахвоча,
А на простым вазе важны пляны вязе
Бо людзям прыхiлiць неба хоча
БыСЮ ен кожнаму рад, бо ен родны наш брат;
КроСЮ з крывi, коiь з касьцей наша родна.
Так прышоСЮся да нас - брат да брата якраз -
РЖ стварылась сямейка народна[22,2].
Руплiвая праца В. Аношкi на нiве беларусiзацыi рэлiгiйнага жыцця выклiкала незадавальненне з боку мяiовых уладаСЮ i праваслаСЮных святароСЮ. Адзiн з апошнiх у дакладной запiiы паведамляСЮ, што "гутаркi подлага падбухтаршчыка - унiята дэмаралiзуюць народ i вельмi падрываюць давер да нас"[5,95]. У вынiку, у 1935г. В.Аношка быСЮ пераведзены СЮ Дэлятычы на Навагрудчыне. Але, традыцыi, закладзенныя В.Аношкай, былi прадоСЮжаны П.Татарыновiчам, якi з 1932г. да пачатку другой сусветнай вайны праводзiСЮ набажэнствы на Столiншчыне: у Альпенi, Гараднi, Мерлiнскiх хутарах[15,208].
Важную ролю СЮ адраджэннi унiяцкага жыцця адыграла адкрыцце 10 жнiСЮня 1923г. кляштара айцоСЮ МарыянаСЮ у Друi. Ен быСЮ першым у гiсторыi беларускiм каталiцкiм кляштарам - беларускiм не толькi СЮ геаграфiчным сэнсе, але i па сваей iдэйнай накiраванаii. Першым адмiнiстратарам быСЮ назначаны ксендз А.Цiкота. У сяр. 1923г. а. Цiкота прыехаСЮ у Друю i пераняСЮ ад мяiовага параха а. Антона Зянкевiча, парафiю, каiел i яго зямельную маемаiь[20,53]. З гэтага часу Друйскi кляштар паступова развiваСЮся i павялiчваСЮся: у 1924г. прыбылi сюды а. Язэп Германовiч i Казiмiр Смулька, у 1925г. - а. Язэп Дашута i СЮ 1926г. - а. Фабрыян Абрантовiч. ПапаСЮняСЮся i павiцыят: ужо СЮ 1924г. ен налiчваСЮ 9 юнакоСЮ - беларусаСЮ, якiя рыхтавалiся да душапастырскай дзейнаii[20,53].
Важнай сферай друйскiх марыянаСЮ была адукацыя моладзi. Ужо СЮ 1923г. тут была заснавана гiмназiя, i хаця СЮ гiмназii навучанне адбывалася па-польску, але дзякуючы выхаваСЮчай працы яе настаСЮнiкаСЮ Ф.Абрантовiча, Я.Германовiча, Я.Дашуты яна выпуiiла нямала беларускiх iнтэлiгентаСЮ. Спрычынiлiся друйскiя марыяне i да арганiзацыi СЮ Вiльнi беларускай друкарнi iмя Ф.Скарыны. Вырашальную ролю СЮ рэалiзацыi гэтага праекта адыграСЮ фiнансавы СЮклад Друйскага кляштара.
Дзейнаiь друйскiх марыянаСЮ была соллю СЮ вачах як улад, так i мяiовых польскiх шавiнiстаСЮ. Але абвiнавацiць iх у антыдзяржаСЮнай дзейнаii было па сутнаii немагчыма: сiстэматычныя казаннi на беларускай мове СЮ Друйскiм каiеле i яго фiлiяльнай каплiцы СЮ МалькоСЮшчыне нiяк не абмяжоСЮвалi польскамоСЮных набажэнстваСЮ.
Цэнтрам унiяцкага руху становiцца Альберцiнскi манастыр каля Слонiма. Яшчэ СЮ пачатку 20-х гг. граф ПуслоСЮскi ахвяраваСЮ для грэка - каталiцкай царквы свае землi СЮ Альберцiне, дзе быСЮ пабудаваны вялiкi комплекс, якi складаСЮся з манастыра, семiнарыi i царквы[23,4]. 26 верасня 1924г. 40 айцоСЮ - езуiтаСЮ, прыняСЮшы усходнi абрад, сталi яго гаспадарамi i заснавалi СЮсходнюю мiсiю з навiцыятам.
Пры манастыры была адчынена чытальня i бiблiятэка, працаваСЮ тэатральны гурток, актыСЮна дзейначылi рэлiгiйныя арганiзацыi для дарослых, падлеткаСЮ i дзяцей. Негледзячы на тое, што сярод езуiтаСЮ знаходзiлiся прадстаСЮнiкi розных нацыянальнаiяСЮ - беларусы, рускiя, украiнцы, палякi, славакi, балгары, французы, румыны - набажэнствы праводзiлiся на беларускай мове. У сувязi з гэтым айцы прыкладвалi намаганнi да таго, каб добра яе вывучыць. Вось што пра гэта пiсалася СЮ "Хрыiiянскай думцы" (25.04.1929г.):
"Некаторыя (езуiты), што не зналi або зналi кепска нашу мову, прынялiся са шчырым парываннем за грунтоСЮнае яе пазнанне, каб лепей i цэлай душой аддацца таму народу, над якiм працуюць..."[19,3]. Пра дух, якi быСЮ у гэтым асяродку духоСЮнаii сведчыць ксендз Ад. Станкевiч: "Ад першага погляду на прысутную тут моладзь можна пазнаць дух узаемнай мiлаii i пашаны чужых сябе народаСЮ. Кожны цiкавiцца СЮзаемным пазнаннем звычаяСЮ, традыцый i поглядаСЮ дадзенага народу..." [19,3].
Вялiкi уклад у дзейнаiь манастыра СЮнес А. Неманцэвiч, якi 13 верасня 1929г. уступiСЮ у езуiтскi навiцыянт i прыняСЮ усходнi абрад. Да гэтага Неманцэвiч пасля заканчэння СЮ 1915г. каталiцкай духоСЮнай семiнарыi працаваСЮ у каiеле Пятра i ПаСЮла СЮ Маскве. Калi да СЮлады прыйшлi бальшавiкi, малады свяшчэннаслужыцель трапiСЮ пад нагляд оргагаСЮ ДПУ. Маскву нездавальняСЮ ксендз з такiм шырокiм кругазорам i СЮзрастаючым аСЮтарытэтам. Таму СЮ працэсе абмену вязняСЮ з Польшчай ен быСЮ высялены СЮ Заходнюю Беларусь, дзе i уключыСЮся ва унiяцкi