Увахожданне Беларусi у Расiйскую РЖмперыю
Информация - История
Другие материалы по предмету История
аварыства фiларэтаСЮ. У 1819 г. у Свiслацкай гiмназii СЮзнiкла таварыства аматараСЮ навук. Гiмназiсты на сваiх тайных сходах прапаведвалi патрыятычныя iдэi СЮ польскiм духу, расказвалi пра славутых дзеячаСЮ Полыпчы, прапагандавалi сярод насельнiцтва iдэi волi i роСЮнаii.
У процiвагу агульнаму СЮздыму паланiзацыi культурна-нацыянальныя iмкненнi беларускага народа выявiлiся СЮ новай беларускай лiтаратуры, асаблiва СЮ творчаii Я.БаршчэСЮскага, Я.Чачота, П.Багрыма, В.Равiнскага, К.Веранiцына, А.Вярыгi-ДарэСЮскага, У.Сыракомлi, В.Дунiна-Марцiнкевiча, П.ШпiлеСЮскага. РЖх творы, асветнiцкiя пачынаннi сведчылi аб абуджэннi нацыянальнай самасвядомаii СЮ народзе, аб фармiраваннi беларускай народ-най iнтэлiгенцыi.
Знайшлi падтрымку на Беларусi i iдэi дзекабрыстаСЮ аб лiквiдацыi самадзяржаСЮя i пры-гоннага права. Дзекабрысты сачылi за развiццём польскага на-цыянальна-вцзваленчага руху, iмкнулiся наладзiць з iм сувязь для сумеснай барацьбы супраць царызму. У 1821 - 1822 гг. нека-торыя актыСЮныя СЮдзельнiкi руху дзекабрыстаСЮ знаходзiлiся на Беларусi. М. МураСЮёСЮ, кiраСЮнiк "ПаСЮночнага таварыства", у Мiнску СЮ 1821 г. напiсаСЮ свой першы варыянт канстытуцыi. А. БястужаСЮ, адзiн з кiраСЮнiкоСЮ "ПаСЮночнага таварыства", калi жыСЮ у Мiнску, устанавiСЮ сувязi з некаторымi мяiовымi грамадскiмi дзеячамi СЮ Полацку. У Мiнску, Лiдзе, Ружанах бывалi дзекаб-рысты М. Нарышкiн, З. ЧарнышоСЮ,
М. Лунiн, Я.Абаленскi. У Вiцебску жыСЮ i вучыСЮся вядомы дзекабрыст, сябра "Таварыства абяднаных славян" РЖ. ГарбачэСЮскi.
У 1822 г. у Кiеве вялiся перамовы памiж кiраСЮнiкамi "ПаСЮднёвага таварыства" дзекабрыстаСЮ (П.Пестэль) i прадстаСЮнiкамi польскага "Патрыятычнага таварыства" аб наладжваннi сувязей для вядзення сумесных дзеянняСЮ. 3 гэтай мэтай у Вiльню прыязджалi М.БястужаСЮ-Румiн i С.МураСЮёСЮ-Апостал. Увосень па iнiцыятыве апошняга быСЮ распрацаваны план арышту цара СЮ час прыезду СЮ Бабруйскую крэпаiь. Аднак план не быСЮ ажыццёСЮлены, бо яго не падтрымалi СЮ цэнтры "ПаСЮднёвага таварыства".
Вялiкае значэнне як дзекабрысты, так i польскiя рэвалюцыянеры надавалi прапагандзе сярод салдат i афiцэраСЮ Асобнага лiтоСЮскага корпуса, размешчанага СЮ Гродзенскай губернi. Пад iх уплывам на пачатку 1825 г. у гэтым корпусе СЮзнiкла "Таварыства ваенных сяброСЮ" на чале з капiтанам К.РЖгельстромам. Таварыства СЮстанавiла сувязi з тайнымi гурткамi мяiовай моладзi. 24 снежня 1825 г., праз 10 дзён пасля паСЮстання дзекабрыстаСЮ на Сенацкай плошчы СЮ Пецяр-бургу, сябры таварыства спрабавалi падбухторыць салдат ЛiтоСЮскага корпуса, але былi арыштаваны. НяСЮдачай скончылася i спроба сяброСЮ "Таварыства абяднаных сла-вян" у лютым 1826 г. падняць паСЮстанне СЮ ПалтаСЮскiм палку СЮ Бабруйску.
ПадавiСЮшы паСЮстанне дзекабрыстаСЮ, расiйскi СЮрад разграмiСЮ i тайныя таварыствы на Беларусi. Шмат iх удзельнiкаСЮ было арыштавана.
У 1824 - 1825 гг. урад, улiчваючьi, што цэнтрам тайных таварыстваСЮ былi навучальныя СЮстановы, прыняСЮ меры па СЮзмацненнi нагляду за навучэнцамi. У адпаведнаii з указам Аляксандра 1 жыхарам Беларусi i Лiтвы забаранялася адпраСЮляць дзяцей на вучобу СЮ замежныя унiверсiтэты. СтаСЮ болып жорсткiм агульны нагляд за навучальнымi СЮстановамi. Праводзiлася перлюстрацыя лiстоСЮ.
Аднак гэта не спынiла грамадска-палiтычны рух у заходнiх губернях. Перадавая грамадскаiь Беларусi i Лiтвы была цесна звязана з польскiм вызвален-чым рухам. Улiстападзе 1830 г. у Варшаве апазiцыйная шляхта СЮзняла нацыянальна-вызваленчае паСЮстанне. Незадаволенаiь шляхты падзеламi Рэчы Паспалiтай, парушэнне царызмам польскай канстытуцыi 1815 г.1 былi галоСЮнымi прычынамi паСЮстання. Аднак тыя рэвалюцыйныя сiлы Полыпчы, якiя адстойвалi iдэi буржуазна-дэмакратычных пераСЮтварэнняСЮ, не змаглi СЮзначалiць паСЮстанне. Польскiм арыстакратам удалося захапiць кiраСЮнiцтва паСЮстаннем i выкарыстаць яго для барацьбы за аднаСЮленне Полыпчы СЮ межах 1772 г.
Царскi СЮрад iмкнуСЮся прадухiлiць пашырэнне паСЮстання на тэрыторыi Беларусi, Лiтвы i Украiны. Тут было СЮведзена ваеннае становiшча. Аднак ужо на пачатку красавiка 1831 г. дзеяннi паСЮ-станцаСЮ ахапiлi СЮсю Лiтву i ПаСЮночна-Заходнюю Беларусь (Ашмянскi, БраслаСЮскi, Дзiсенскi i Вiлейскi паветы). ПадрыхтоСЮку да яго ажыццяСЮлялi дваране, афiцэры, каталiцкае i унiяцкае духавенства, якiя жылi на Беларусi, а таксама эмiсары з Царства Польскага. Ядро паСЮстанцаСЮ склалi шляхта, навучэнцы, афiдэры-палякi - каля 10 тыс. чалавек. Вузкiя палiтычныя мэты - аднаСЮленне шляхецкай Польшчы СЮ межах 1772 г. - абумовiлi той факт, што паСЮстанне не атрымала падтрымкi сярод шырокiх колаСЮ насельнiцтва.
У жнiСЮнi 1831 г. паСЮстанне было падаСЮлена на СЮсёй тэрыторыi Беларусi i Лiтвы, а СЮ вераснi - i СЮ Полыпчы. Але i пасля гэтых падзей палiтычнае браджэнне на Беларусi i СЮ Лiтве не iiхла. У другой пало-ве 30-х гадоСЮ XIX ст. тут зноСЮ пачалi СЮтварацца тайныя суполкi. У 40 -50-я гады на Беларусi, як i СЮ Расii, у асяроддзi, апазiцыйным да СЮлады, усё больш актыСЮную ролю адыгрывалi рэвалюцыянеры-дэмак-раты. РЖдзе фармiраванне новага пакалення рэвалюцыянераСЮ з лiку дробных чыноСЮнiкаСЮ, духавенства, мяшчан, шляхты. Да яго належаСЮ Ф. Савiч, якi быСЮ iнiцыятарам стварэння СЮ 1836 г. пры Вiленскай медыка-хiрургiчнай акадэмii найболып радыкальнай з тайных супо-лак - "Дэмакратычнага таварыства". Яно працягвала развiваць традыцыi фiламатаСЮ i дзекабрыстаСЮ. У 1837 г. Ф.Савiч наладзiСЮ су-вязь зПiнскай i Слуцкай ячэйкамi тайнага таварыства "Садружнаiь польскага народа", якiм кiраваСЮ польскi рэвалюцыянер-дэмакрат Ш.Канарскi. Прапаганда i дзейнаiь "Дэмакратычнага тава