Святы и абрады беларусау
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
упiнне ад яек цi самi велiкодныя яйкi выкарыстоСЮвалiся СЮ земляробчай працы, коii ад велiкоднага застолля збiралi i закапвалi на нiве, каб пасевы не пацярпелi ад градабiцця. Скарынкi хлеба выкарыстоСЮвалi пры першым выхадзе на сяСЮбу зерняных, пры выгане скацiны СЮ поле i г. д.
У шэрагу раёнаСЮ Беларусi Вялiкдзень быСЮ i памiнальным днём. У першы дзень яго iшлi на могiлкi i качалi на магiлах велiкодныя яйкi, у iншых меiах там жа i частавалiся, пакiдаючы трошкi гарэлкi i закускi нябожчыкам. У каталiкоСЮ быСЮ распаСЮсюджаны звычай хадзiць на магiлы на пяты дзень Вялiкадня.
Чацверты дзень Вялiкадня СЮ шэрагу меi адзначалi як градавую сераду. Гэты дзень называлi яшчэ лядовым. У гэты дзень у царкве ставiлi свечкi ад граду.
У заходнiх раёнах Беларусi свечкi на магiлы насiлi яшчэ СЮ дзень грамнiц, а найчаiей - у дзень усiх святых - першага лiстапада па новаму стылю, аднак на могiлках не частавалiся i нiчога з яды не пакiдалi. А СЮ большаii ж раёнаСЮ Беларусi Вялiкдзень мертвых як раней, так i цяпер адзначаюць у аСЮторак, радзей - у панядзелак. Гэта так называемая РадаСЮнiца, цi Радунiца.
Такiм чынам, Вялiкдзень, цi Пасха - старажытнае свята жывелаводаСЮ, пазней-земляробаСЮ, язычнiцкая аснова якога не выклiкае сумнення.
дзяды.
"Прыхадзiце, дзяды-радзiцелi, i старыя, i малыя,
хто на гэтай сялiбе жываСЮ, хлеба-солi ждаСЮ.
Прыхадзiце, дзяды-радзiцелi, к свайму сталу,
к нашаму прыпечку, хлеба-солi засылайце,
каб было чым душы памiнаць год ад году,
век ад веку."
Дзяды - гэта гуманны памiнальны абрад, якiм беларускi народ спрадвеку СЮшаноСЮваСЮ памяць намёрлых продкаСЮ. Адбывалiся яны СЮ асноСЮным у суботу, напярэдаднi Змiтравага дня. Дзяды - сваеасаблiвы абрад, некалi ён падмацоСЮваСЮся вераю, нiбыта душа нябожчыка сыходзiць СЮ гэты дзень на зямлю. Вось чаму да сустрэчы ДзядоСЮ старанна рыхтавалiся: мужчыны прыбiралi панадворак, жанчыны завiхоСЮвалiся СЮ хаце, як перад прыняццем дарагiх гаiей. Працiралi i завешвалi новымi ручнiкамi абразы. Рабiлася гэта дзеля таго, каб паказаць продкам, наколькi дбала падтрымлiваецца нашчадкамi парадак у гаспадарцы.
На могiлкi iшлi СЮсей сямёй. Успамiналi памёрлых сваякоСЮ, малiлiся, амаль над кожнай магiлай, галасiлi жанчыны, прыпаСЮшы тварам да насыпу, звяртаючыся да нябожчыка як да жывога. Калi вярталiся дадому, то пачыналi памiнальную вячэру.
Стол на Дзяды ахоплiваСЮ ледзь не СЮсю нацыянальную кухню. Разам з абавязковымi рытуальнымi стравамi гатавалi ласункi якiя былi асаблiва любiмыя СЮ памёрлых сваякоСЮ. Пачыналi вячэру чаiей за СЮсё тады, калi надыходзiСЮ час запальваць агонь. Апраналiся па-святочнаму, заiiлалi стол белым абрусам. Гаспадар хаты цi старэйшы СЮ сямi, запалiСЮшы свечку, прымацоСЮваСЮ яе каля абразоСЮ цi ставiСЮ на стол i чытаСЮ малiтву. У народзе падрымлiваецца вера, што душы продкаСЮ нябочна прысутнiчауць у хаце, для iх проста на стол, на акно СЮ асобную пасудзiну СЮ самым пачатку адлiваецца гарэлка i адкладваецца ад кожнай стравы.
Як i на звычайных памiнках, стоя вельмi часта пачыналi з куццi. Потым гаспадар падымаСЮ чарку, памiнаСЮ нябожчыкаСЮ, жадаСЮ жывым прыждаць наступных ДзядоСЮ. Застолле праходзiла ва СЮспамiнах памершых добрым словам, i добрым словам старалiся гаварыць толькi на сумныя тэмы. Сядзелi за сталом доСЮга. Гаварылi: "Трэба i паплакаць, i пашкадаваць пакойнiчкаСЮ, то яны нас не забудуць". Стол, як правiла, пакiдалi непрыбранным - для падмацавання сiл памёршых, толькi заiiлалi яго зверху абрусам. Так адзначалiся "Дзяды" раней i зараз.
НАРАДЖЭННЕ 1 ХРЭСБРЖНЫ ДЗРЖЦЯЦРЖ.
Пры наблiжэннi родаСЮ жанчына iмкнулася, каб пра гэта ведалi як мага менш людзей. Калi СЮ гаспадарцы мелася iншая будына, то жанчына iшла туды. Калi свабоднай будыны не было, то роды праходзiлi СЮ хаце. На гэты час муж выправаджваСЮ усiх з хаты. ДаваСЮ iм работу i наказваСЮ хутка не вяртацца дадому. Рабiлiся захады, каб пра наступленне родаСЮ не даведалiся дзяСЮчаты. Калi ж здаралася такая неспадзёСЮка дзяСЮчына СЮваходзiла СЮ хату СЮ час родаСЮ, яна павiнна была распляii касу, набраць у рот вады i даць парадзiсе выпiць са свайго роту - iнакш роды пройдуць вельмi цяжка i СЮсе абвiнавацяць у гэтым дзяСЮчыну.
Роды адбывалiся СЮзiмку СЮ хыце, улетку - у выраСЮнях, хлявах, гумнах. Бывала, што СЮ час родаСЮ родзiнiца звярталася СЮ хату сваiх бацькоСЮ i там жыла пасля родаСЮ шэiь-восем дзён. Да парадзiхi звалi бабку-павiтуху, па якую iшоСЮ муж або замужная жанчына. АдпраСЮляючыся да павiтухi, адразалi акрайчык хлеба, пасыпалi яго соллю i бралi з сабой. Па прыходзе да бабкi-павiтухi гаварылi: "Хадзi, бабулiчка, к нам. Нешта нашай маладусi ня дужа ладна дзелаецца." НакiроСЮваючыся да парадзiхi, бабка брала з сабой пiрог або кавалачак хлеба. Бабка выконвала як рацыянальныя заходы да парадзiхi так выкарыстоСЮвала i розныя магiчныя прыёмы. НарадзiСЮшыгася дзiцяцi бабка нiколi не брала голымi рукамi, а замотвала СЮ старое адзенне, каб яно пасля дзiцяцi жыло СЮ багаццi. Потым бабка перавязвала пупавiну пасмачкай чыстага лёну цi суравай нiткай. Пупавiну пераразалi хлопчыку на сякеры, нажы, дубовай кары цi кавалачку хлеба, малатку. ДзяСЮчынцы пераразалi на грэбне, верацяне, нiтках, кружках, на нажнiцах. Усе гэтыя прадметы вызначалi будучыю працу дзяцей. Пупавiна адвальвалася на чацверты-пяты дзень, i мацi хавала яе СЮ куфар цi запiхвала СЮ дзiрку, якая была прасвiдравана для гэтай мэты СЮ iяне хаты. Калi дзiцяце спаСЮнялася сем гадоСЮ, яму давалi вузельчык з пупавiнай развязаць, каб "развязаць свой розум".
Першае купанн