Святы и абрады беларусау
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
?ым на словы "Ляцi, ляцi вяночак, лавi, лавi дружочак" кiдалi на ваду вянкi i варажылi па iх руху. Часам вянкi кiдалi праз вогнiшча. Калi ён пападае да дзяСЮчыны, тая кiдала яго СЮ адказ на сiмвалiчнае запрашенне разам пераскочыць праз агонь. Калi вянок пападаСЮ да хлопца, ён павiнен яго разарваць або кiнуць назад.
Пасля скокаСЮ праз вогнiшча парамi iшлi шукаць папараць кветку, якая распускалася раз за год i вяртала чалавека да адзiнства з прыродай: уладальнiк пачынаСЮ разумець шум дрэСЮ, размову жывёл, птушак. Але здабыць папараць кветку вельмi цяжка, бо яе iярагуць злыя сiлы. Але без праблем iх збiрае добры купалаСЮскi дзядок у кошык i калi сустрэнiшся з iм, трэба паслаць белы абрус куды ён кiне кветку. Трэба як мага хутчэй схаваць яе пад скуру далонi, разрэзаСЮшы яе. Заканчвалася свята ля ракi. Там назiралi за гульнёй сонца на паверхнi вады.За гэтым трэба было назiраць або прыжмураСЮшы вочы, або не маргаючы. Каб паглядзець на тое як гуляе сонца малыя дзецi прачыналiся, як мага раней i беглi на раку. 3 асвечанай зеленi вiлi вянкi i захоСЮвалi iх як сродак супраць нашэiя злой сiлы. Лiчыцца, што СЮ гэты дзень здзейсняецца пераварот у свеце, цяпер быццам ходзiць па зямлi духi i ведзьмы. Потым дзяСЮчаты СЮ вянках станавiлiся СЮперамешку з хлопцамi, ствараючы карагод, i спявалi песню, у якой усхвалялi вартаii адных хлопцаСЮ i недахопы другiх. Затым з карагода выходзiла дзяСЮчына i закрывала сабе твар чубром, кланiлася ва СЮсе бакi i выбiрала хлопца да пары, якi здымаСЮ з яе покрыСЮ i павязваСЮ сабе цераз плячо або рукаСЮ, а СЮдзельнiкi карагода спявалi.
ВЯЛРЖКДЗЕНЬ.
Адным з урачыстых народных святаСЮ вясенняга цыклаСЮ быСЮ Вялiкдзень. Рыхтавацца да яго пачыналi загадзя, яшчэ СЮ перыяд вялiкага цi вялiкоднага посту. Апошнi тыдзень велiкоднага посту называСЮся чысты:
чысты панядзелак, чысты аСЮторак, чыстая серада. У чысты чацверг, да СЮсходу сонца, старалiся памыцца СЮ лазнi цi хаця б у карыце-начоСЮках, балеi.
Лiчылi, наогул, што чысты, цi "страсны " тыдзень быСЮ часам разгулу нячыстай сiлы. Увесь жа тыдзень старанна рыхтавалiся да свята: мылi сталы, скамейкi, лавы, вокны, дзверы. Бялiлi печ, а то i iены. Выскаблiвалi, вымывалi падлогу (калi яна была СЮ хаце), вытрасалi сеннiкi, перамывалi хатнiя начынне, посуд.
Да дня Вялiкадня варылi, пяклi, смажылi розныя стравы: булкi, пiрагi, каСЮбасы, сала, фарбавалi i варылi яйкi. Рытуальнай стравай зяСЮлялася чырвонае яйка, асвянцонае СЮ царкве цi каiёле. Пiсанкi вялакага распаСЮсюджання на тэрыторыi Беларусi не мелi.
Напярэдаднi Пасхi, цi Вялiкадня, у лубку-сявеньку складвалi саму "пасху", цi велiкодную булку цi пiрог, а то i бохан чорнага хлеба, чырвоныя яйкi. У царкве цi каiеле адбывалася пышнае СЮрачыстае богаслужэнне. Гэтай пышнаiю духавенства iмкнулася прыцягнуць масы веруючых да царквы цi каiёла.
Пасля заканчэння СЮсяночнай пачыналася асвячэнне прынесеных ястваСЮ. 3 царквы цi каiела вярталiся як мага хутчэй, бо, згодна народным паверям, хто раней пачне разгаСЮляцца, таму будзе СЮ гэтым годзе СЮдача СЮ яго справах i добрае здароСЮе.
Урачыстае святочнае снеданне пачыналася з чырвонага асвянцонага яйка. Кожны зядаСЮ сваю долю яйка са свянцонай соллю i прымаСЮся за сыр, тварог са смятанай, сала вонджанае, смажанае мяса, каСЮбасу, пiрагi. Наядалiся пры гэтым да адвалу.
СкончыСЮшы разгаСЮленне, старыя СЮ доме клалiся спаць, а малодшыя бралi чырвоныя яйкi i адпраСЮлялiся на вулiцу гуляць у "бiткi". Туканкi гэтыя прадаСЮжалiся амаль увесь тыдзень. У гэтыя днi качалiся на арэлях, каталi яйкi па жолыбе цi "лубку".
Трэба адзначыць, што яйка СЮ велiкоднай абраднаii займала асобнае меiа. Яно зяСЮлялася сiмвалам жыцця, сонца, вясенняй абуджанай прыроды. Фарбаванне яек, выпяканне пiрагоСЮ iснавала ва СЮсходнiх славян i iншых народаСЮ яшчэ задоСЮга да прыняцця хрыiiянства. Так, у раскапаных курганах авараСЮ, якiя дацiруюцца IV векам н.э., археолагi знаходзяць шалупiнне фарбаваных яек, у той час як святкаванне Вялiкадня афiцыйна зацверджана хрыiiянскай царквой толькi СЮ 526 годзе.
Адной з асаблiваiей беларускага Вялiкадня зяСЮляецца хаджэнне валачобнiкаСЮ у ноч з першага на другi дзень, Валачобнiцтва, апрача Беларусi, сустракаецца толькi ва СЮсходнiх раенах Польшчы ды дзе-нiдзе СЮ сербаСЮ.
Валачобнiцтва на тэрыторыi Беларусi больш распаСЮсюджана СЮ яе цэнтральнай i паСЮночна-заходняй чаiы, амаль не сустракаецца яно на Палессi.
У некаторых меiах жанчыны хадзiлi пець асобна ад мужчын. Мужчыны чаiей хадзiлi спяваць на другi дзень Вялiкадня.
Валачобныя песнi выконвалiся толькi СЮ першыя днi Вялiкадня пад акампанiмент скрыпкi, радзей - гармонiка. У песнях "валачобным " называецца сам падарунак, якi дарылi валачобнiкам за iх веншавальныя песнi. Звычайна яны веншавалi гаспадароСЮ хаты са святам, жадалi iм здароСЮя, прыбытку скацiны, добрага СЮраджаю на полi.
Аграрныя дахрыiiянскiя элементы СЮ Вялiкаднi яскрава вiдаць не толькi СЮ памiнавеннях нябожчыкаСЮ у першы цi другi тыдзень, а i СЮ рытуальных акрапленнях вадою скацiны, жылля, гаспадарчых пабудоСЮ.
Як вядома, Пасха, цi Вялiкдзень - старадаСЮняе свята жывелаводаСЮ. Пазней яно ператварылася СЮ земляробчае, час правядзення якога вылiчваецца па месяцавым календары. Вялiкдзень заСЮсёды бывае СЮслед за вясеннiм раСЮнадзенствам.
Песнi валачобныя - гэта гiмн наступаючай вясне, сонцу, цяплу. Яны, вiдавочна, зарадзiлiся незалежна ад калядаСЮ i сталi СЮнiкальнай зявай.
Характэрна, што асвянцоныя на Вялiкдзень хлеб, соль, як i коii ад велiкоднага стала, шал