Диссертациямен Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ғылыми кітапханасында танысуға болады
| Вид материала | Диссертация |
- Диссертациямен Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің кітапханасында, 1611.14kb.
- Парат министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті, 8635.57kb.
- Диссертациямен М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің ғылыми, 618.1kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөЗ орталығЫ, 24.63kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «болашақ», 4480.5kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөз орталығЫ, 38.13kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 5310.66kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 426.6kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде осы оқу орнының студенттеріне, 157.57kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті кафедра : Халықаралық қатынастыр, 133.64kb.
1 2
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. –Алматы: Санат, 1996. -251 б.
2 Нұрғали Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры. –Астана: Күлтегін, 2002. -528 б.
3 Қирабаев С. Ұлт тәуелсіздігі және әдебиет. –Алматы: Ғылым, 2001. -448 б.
4 Мағауин М. Шақан - Шері. – Алматы: Жазушы, 1993. -446 б.
5 Төлеубаева К. Қазақ романындағы кейіпкердің рухани әлемі (ХХ ғасырдың 70-80 жылдары). Оқу құралы.- Қарағанды: Санат, 2007. -103 б.
6 Хамзин М. Қазіргі қазақ романы. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2001. -205 б.
7 Ысқақов Қ. Ақсу-жер жаннаты /Роман/ - Алматы: Жазушы, 1981. - 232 б.
8 Сейденова С. Проблема метода в произв. романах Д.Досжана // Әдеби мұра және қазақ әдебиеті тарихын оқыту мен зерттеу мәселері. Халықаралық ғыл-теор. конф. Материалдары. Алматы: 2005.
9 Майтанов Б. Қазақ прозасындағы замандас бейнесі. –Алматы: Ғылым, 1982. -148 б.
10 Айтуғанова С. Шағын прозадағы адам мен табиғат концепциясы. –Астана: ТОО «Арко», 2004. -134 б.
11 Әдебиеттану терминдерінің сөздігі/ Құрастырушылар: З.Ахметов, Т.Шаңбаев. – Алматы: Ана тілі, 1996. -240 б.
12 Жұмабек С.Халқының бәсіре суреткері // Қазақ әдебиеті, 25.03.2005 №12 (2912).
13 Аймұханова Ғ. Қ.Ысқақов, Ә.Нұрпейісов роамндарындағы адам мен табиғат қарымқатынасы // Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым академиясының хабарлары. Филология сериясы. –Алматы: Ғылым, Мамыр-маусым, 2003, №3 (139).
14 Қирабаев С. Биік талаптар //Уақыт және қаламгер. Бірінші кітап.-Алматы: Жазушы, 1973. -264 б.
15 Нұрманов А. Құланның ажалы. –Алматы: Жазушы, 1987.-542 б.
16 Мағауин М. Мен: Ғұмырбаяндық хамса. – Алматы: Гауһар, 1998.-591 б.
17 Тахан С. Литература и духовность.–Караганды: Болашак-Баспа. 2007. -224 б.
18 Елубаев С. Әбе әлемі. // Егемен Қазақстан газеті. 2004. 29 қазан.
ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН МАҚАЛАЛАР ТІЗІМІ
1 ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы қазақ романдарындағы адам проблемасы. // Қазіргі таңдағы қазақ тіл білімі мен әдебиеттануының өзекті мәселелері: Ғылыми еңбектер жинағы. -Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2002. -128-132-б.
2 Ғалым және қазақ романы. // Б.Кенжебаев және қазақ әдебиеті тарихының мәселелері: Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. -Алматы: Қазақ университеті, 2004. -160-162-б.
3 Қазақ романындағы табиғат пен адам үйлесімдігі. // Академик Е.А.Букетов – ғалым, оқытушы, ойшыл. Е.А.Букетовтің 80-жылдығына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. 2-т. Гуманитарлық ғылымдар. -Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2005. - 278-281-б.
4 Т.Әбдіков шағын прозасындағы адам тағдыры. // Сыр сандығым Сарыарқа: «Орталық Қазақстандағы халық шығармашылығы мен әдебиеттің қалыптасуы және дамуы» атты республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. -Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2005. -159-162-б.
5 Р.Нұрғали қазақ романдары хақында. // Қазыналы биікте (Р.Нұрғалидің азаматтық, ұстаздық, ғалымдық келбеті) жинақ. –Алматы: 2005. -281-287-б.
6 Өнеге өрісі. // Абай мұрасы – тілдік өрістің негізі атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. –Алматы: 2005. -284-290-б.
7 Көркем ізденістер сипаты. // Қарағанды университетінің Хабаршысы, Филология сериясы, №2 (38)/2005. - 39-44-б.
8 Қаламгердің көркемдік шеберлігі. // Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Хабаршысы «Филология ғылымдары» сериясы, №2 (16) 2006. -99-101-б.
9 Романдағы пейзаждық көріністер (М.Мағауиннің «Шақан шері» романы негізінде). // Қарағанды университетінің Хабаршысы, Филология сериясы №1(41) 2006. -80-86-б.
10 Ә.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романындағы адам мен табиғат. //«Сейтен оқулары» халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. Көкшетау педагогикалық университеті, Көкшетау қаласы: 17-19 мамыр, 2007. -210-213-б.
11 Ә.Нұрпейісов романдарындағы экологиялық мәселелер. // Тілтанудағы ірі тұлғалар» І.Кеңесбаев, Ғ.Мұсабаев, М.Балақаевтардың 100 жылдығына арналған республикалық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. -Қарағанды қаласы. 12-13 сәуір 2007. -177-182-б.
12 Қаламгер және көркемдік ізденіс. // Қазіргі әдебиеттану мен фольклористиканың теориялық және методологиялық мәселелері. Екінші Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. –Алматы: 23-24 мамыр, 2007. -184-192-б.
13 Шығармадағы көркемдік шешім. // Көпсалалы университет: болашақ мамандар отансүйгіштігі, көпмәдениеттілігі мен бәсекеге қабілеттілігі ҮІІІ Халықаралық Байқоңыров оқулары материалдарының жинағы. Бірінші кітап. – Жезқазған: 2008. -153-157-б.
14 А.Нұрмановтың «Құланның ажалы» романындағы адамның ішкі әлемі. // Наука и роль в современном мире: материалы научно-практической конференции. – Қарағанды: Болашақ, 2009. ІІІ.-том -195-201-б.
15 Қазақ романы: тағылым және таным. //Наука и роль в современном мире: материалы международной научно-практической конференции.– Қарағанды: Болашақ, 2010. VІ.-том -85-90-б.
РЕЗЮМЕ
на автореферат диссертации Аширбековой Анар Бокеновны, представленной на соискание ученой степени кандидата филологических наук по специальности 10.01.02 – казахская литература на тему «Изображение взаимосвязи человека и природы в казахских романах (1970-1980 гг.)»
В казахской прозе наряду с глубокими социальными и духовно-психологическими проблемами в наше время занимает и проблема взаимосвязи человека и природы. В такой таинственной проблеме, как проблема происхождения человека, строение общественных формаций, должна быть четко выражена авторская позиция. В меру своих возможностей мастера прозаического жанра, не снижая тех достигнутых высот, идеолого-художественных исследований, специально затронули эту проблему. Велико значение вычленения национальной духовности из общечеловеческих ценностей в прозаических произведениях, в том числе достижений суверенного народа в казахской литературе.
Актуальность темы. Человек – самое загадочное, таинственное, сильное, волевое существо из всего живого на Земле. Его внутренний мир не до конца исследован, очевидно, то, что его желания, чаяния, стремление рождают события. Не скрывается то, что научно-технические новшества используются не столько для совершенствования жизни человека, сколько для нанесения вреда окружающей среде, природе. Во все времена художник слова – дитя своего времени. Он не может смотреть спокойно на то, что происходит вокруг него, на несправедливость в обществе. Задачи литературоведения – с одной стороны, правдиво показать животрепещущие вопросы окружающей действительности, волнующие писателя и воплощенные им в художественных произведениях, с другой стороны, анализ, научная оценка этого произведения.
Сейчас человечество озабочено проблемой процесса мирового совершенствования, в котором материальная сторона, богатство выдвигаются на первый план, а духовность отодвигается на задний план. Не секрет, что, не попав в число сильных и развитых стран, малочисленные народы бесследно исчезают, стираются с лица земли. Поведение человека, его мировоззрение, намерение, нрав начинаются с духовной сокровищницы. В этом аспекте остро ставится тема труда, трудового воспитания.
Разработанность темы исследования. Хотя в середине прошлого века в казахских художественных произведениях специально не рассматривалась взаимосвязь человека и природы, тем не менее злободневные проблемы человечества научно высвечены, отмечены в поэтике романов следующими учеными: Н. Дуанышбековым «Сравнительно-типологические проблемы изучения литературы», С. Айтугановой «Концепция человека и природы в малой прозе», А. Рамазановой «Проблемы взаимосвязи человека и природы в современной казахской прозе (70-80-гг.)», К. Толеубаевой «Драматизм в казахских романах (1970-80 гг.)», С. Сейденовой «Концепция человека в прозе Д. Досжанова», Р. Сарыбаевой «Проза Калихана Ыскакова», А. Мухемеджановой «Новая проза Мухтара Магауина» и др.
Цели и задачи исследования. Основная цель научного исследования – показ связи человека и природы в казахских романах 70-80-х гг. ХХ века
Для достижения поставленной цели решались следующие задачи:
- открыто показать постановку особой проблемы взаимодействия человека и природы, высветившей в ней такие аспекты, как прогрессивное развитие общества, влияние промышленных комплексов на развитие сельского хозяйства, фабрик, заводов, испытательных площадок, нашедших достойную оценку в казахских романах 70-80-х гг. прошлого столетия;
- продемонстрировать диалектическое единство между авторской установкой и художественным решением в произведениях казахских романистов А. Нурманова, А. Нурпеисова, М. Магауина, К. Искакова, Д. Досжанова;
- определить новые тенденции в ухудшении традиционной связи человека и природы в казахской прозе 1970-70 гг.;
- исследовать эстетическое воздействие философской глубины связи между природой и человеком;
- проанализировать проблему единства человека и природы, общества, поставленную писателем перед обществом.
Научная новизна исследования. Научная новизна исследования заключается в том, что рассматриваются ранее глубоко не исследованные романы таких писателей, как «Гибель кулана» А. Нурманова, «Ледоход», «Долг» А. Нурпеисова, «Шакан-тигр», «Рыжий казах» М.Магауина «Аксу – рай земной», «Тупик» К. Искакова, «Трудный шаг», «Река жизни», «Поклонись своему порогу» Д. Досжанова. Сделана широкая выборка системы образов, показывающая целиком человека, природу, общественные отношения в романах каждого мастера слова.
У каждого художника слова не только в каждом образе, но и в сюжетах, в событиях, опустошительных действиях, рожденных по умыслу людей, осознаются духовный мир, потрясения и осадки искусственного происхождения, само существование человека, его внутренняя сущность.
Такая произведенная экспертиза и научная систематизация в единстве составляет научную новизну исследования.
Положения, выносимые на защиту. Рассмотреть особые черты тематики, идейной ценности романов казахских писателей А. Нурманова, А. Нурпеисова, М. Магауина, К. Искакова, Д. Досжанова, их миропонимание, знание окружающего мира, вызывающие интерес к общечеловеческим проблемам целостности окружающей среды.
- отмечается ставшая стержневой проблемой произведений указанных авторов 70-8-х гг. прошлого века проблема иного литературного процесса, радикального изменения произведений;
- главная проблема романов А. Нурманова, А. Нурпеисова, М. Магауина, К. Искакова, Д. Досжанова – показ взаимосвязи человека и природы, забота о природе, её охрана или же нанесение ей вреда, разрушение окружающей среды человеком, его существование; эта проблема обращает внимание людей на осознание своего места в существующем мире, на их большую роль в миропонимании;
- основная идея указанных романов – результаты изменения таких понятий, как человеческое общество, время, эпоха, обновление, оживление;
- важное место занимает рождение художественным способом эстетических идеалов в системе национального единства литературных процессов;
- высоко поднятые творческие результаты взаимосвязи человека и природы, общение с природой-матерью, находя поддержку под ее кровом, взяты под прицел исследователей романов и оцениваются как ведущий творческий прием.
Теоретические и методологические основы исследования. Теоретическими и методологическими основами исследования послужили труды ученых дальнего и ближнего зарубежья о романах и прозаических произведениях, а также казахских ученых А. Байтурсунова, М. Ауэзова, Р. Бердибаева, С. Кирабаева, З. Кабдолова, М. Каратаева, З. Ахметова, Ш. Елеукенова, Р Нургали, Б. Майтанова, Т.Журтбая, Ж. Дадебаева, А. Исмаковой, Т. Рахымжанова, Т. Сыдыкова, О. Абдиманулы, К. Алпысбаева, Р. Турысбека, Х.Рустемовой, С.Тахана, М. Хамзина, К. Абдезулы, Г. Есима и др.
Теоретическая и практическая значимость исследования. Результаты исследования и выводы-заключения могут найти применение в чтении курса по истории казахской литературы, особенно 1970-80 гг., в специальных курсах и спецсеминарах.
Апробация работы. Основные положения диссертационного исследования (пятнадцать статей) были опубликованы в научных изданиях, определенных Комитетом по контролю и аттестации в сфере образования и науки Министерства образования и науки Республики Казахстан, сборниках материалов международных, республиканских конференций.
Структура диссертации. Диссертация состоит из введения, двух глав, заключения, списка использованной литературы.
SUMMARY
of the thesis submitted for the scientific degree of candidate of philological sciences on specialty 10.01.02 – Kazakh literature Ashirbekova Anar Bokenovna “Representation of interconnection between man and nature in Kazakh novels (1970-1980years)”
Nowadays in Kazakh prose along with deep social and psychospiritual problems there is a problem of interconnection between man and nature. In such mysterious problem of man’s origin structure of social formation the author’s position should be clearly defined. To the extent of the opportunity of prose genre’s Master without reducing the obtained peaks in ideological artistic research this problem was especially touched upon. The meaning of exarticulation of national spirituality from universal values in prose work, including achievement of independent people in Kazakh literature is great.
Actuality of the research. Man is the most mysterious and enigmatic, strong and resolute being among all live creatures on the Earth. His inner world is not investigated for the rest; it’s obvious that his willing, aspiration and desire give rise to the events.
It’s not hidden that the scientific and technical innovations are used not only for improvement of man’s life, and also does harm to environment and nature.
At all times the literary artist is the child of time. He cannot stay calm when so many things happen around and take the injustice in society so easy. The object of literary criticism on the one hand is to show truthfully the burning questions of the surrounding reality exciting the writer and embodied by it in works of art, on the other hand, the analysis, a scientific estimation of this product.
Nowadays the mankind is anxious about a problem of world perfection process, in which a material aspect, wealth are moved forward to the foreground, but spirituality is removed on a background. It is not a secret that those countries which couldn’t get into the stuff of strong and developed countries could easily disappear without a trace. The behaviour of the person, his world-view, intention, disposition is started with spiritual treasury. In this aspect the theme of work, labour education is sharply put.
Readiness of research theme. Although in the middle of last century in Kazakh art work or production the interconnection between man and nature wasn’t considered specially. Nevertheless the leading topics of the hour of human being are scientifically highlighted and noted in poetics of novels by following scientists:
N.Duanyshbekov «relative typological problems of studying of the literature», S.Aituganova «the Concept of man and nature in small prose», A.Ramazanova «Problems of interrelation of man and nature in modern Kazakh prose (70-80-гг.)», K.Toleubaeva «Dramatic nature in the Kazakh novels (1970-80)», S.Seydenova «the Concept of the person in D.Doszhanova's prose», R.Sarybaeva «Prose of Kalihan Yskakov», A.Muhemedzhanova «New prose of Muhtar Magauin», etc.
Aims and objectives of investigation. The principal aim of scientific research is the display of connection between man and nature in Kazakh novels in 70-80 years of 20th century. For achievement of aims the following objectives are solved:
-To show the problem formulation interaction of man and nature, its highlighted aspects, such as progressive development of the society, the influence of industrial complex on the development of agriculture, factories and plants, trial squares which deserved high valuation in Kazakh novels in 70-80 years of last century;
- To demonstrate the dialectical unity between author’s device and art resolution in works of Kazakh novelists as A.Nurmanov, A.Nurpeisov, M.Magauin, K. Iskakov, and D. Doszhanov.
- To define new tendency in deterioration of traditional relationship between man and nature in Kazakh prose in 1970-70 years.
- To investigate aesthetic influence of philosophical depth of relationship between man and nature;
- To analyze the problem of unity of man and nature, society set by writer for the society.
Research novelty of investigation. The research novelty of investigation lies in that not investigated novels, such as “Aksu – earth paradise”, “Deadlock” K.Iskakov, “The death of Kulan” A.Nurmanov, “Ice drift” “The last debt” A.Nurpeiysov, Shakan-Shery”, “Light Kazakh” M.Magauin, “Hard lifel”, “Life stream”, “Bow to your threshold” D.Doszhanov.
In each artist words are not only in images, but also in plot, in events, devastating actions born by man’s intention. Spiritual world, shock and precipitations, man’s existence itself, his inner essence.
Such generated assessment and scientific systematization in unity presents the scientific novelty of investigation.
Statements taken out to the defence. To consider the particular features of the subject, ideological value of Kazakh writers’ novels A.Nurmanov, A.Nurpeisov, M.Magauin, K. Iskakov, and D. Doszhanov, their world-view, knowledge of surrounding world which provokes interest to universal problems of environment integrity.
-The main problems of mentioned authors’ works 70-80 years, the problem of literary process, radical change of works.
- The main problem of novels of A.Nurmanov, A.Nurpeisov, M.Magauin, K. Iskakov, and D. Doszhanov – display of interaction between man and nature, care of nature, its protection or doing harm, destruction of environment by man. This problem attracts the attention of people to the recognition of his place in existed world, to its great role in world outlook.
- The main idea of mentioned novels – results of changing such conception as human society, time, epoch, renovation and reanimation.
- Creation of aesthetic ideals by artistic way takes the important role in the system of national unity of literary process;
- Highly lifted creative results of interrelation of the person and the nature, relations with the nature-mother, finding support under its shelter, are taken under a sight of researchers of novels and are estimated as leading creative reception.
Theoretical and methodological bases of research. The theoretical and methodological bases of research works are novels of A.Bajtursunova, M.Auezova, R.Berdibaeva, S.Kirabaeva, Z.Kabdolova, M.Karatayev, Z.Ahmetov, S.Eleukenova's prosaic products, Р have served Nurgali, B.Majtanova, Z.Dadebaeva, A.Ismakova, T.Rahymzhanova, T.Sydykova, O.Abdimanuly, K.Alpysbaeva, R.Turysbeka, M.Hamzina, K.Abdezuly, G.Esima, etc.
The theoretical and practical importance of research. Theoretical and methodological. As of scientists distant both the near abroad about novels and
Results of research and conclusions can be used in the course reading on the history of Kazakh literature, especially 1970-80 years, in special courses and special seminars.
Work approbation. Substantive provisions of dissertational research (fifteen articles) have been published in the scientific editions defined by Committee under the control and certification in an education sphere and a science of the Ministry of Education and Science of The Republic of Kazakhstan, collections of materials of the international, republican conferences.
The structure of the thesis. The dissertation consists of the introduction, two chapters, the conclusion, and the list of the used literature.
ӘШІРБЕКОВА АНАР БӨКЕНҚЫЗЫ
Қазақ романдарындағы адам мен табиғат
байланысының көрінісі
(1970-1980 ж.ж.)
10.01.02 – қазақ әдебиеті
Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін
алу үшін дайындалған диссертацияның
АВТОРЕФЕРАТЫ
Басуға 23.04.2010 жылы қол қойылды. Пішімі 30х84 1/16
Көлемі 1,5 б.т. Офсетті қағаз.Офсетті басылыс.
Тапсырыс №145. Таралымы 100 дана. Бағасы келісімді.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университетінің баспаханасында басылды.
Астана қаласы, Қажымұқан көшесі, 5.