Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров ат

ындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Филология, журналистика және өнер кафедрасы

«Тіл біліміне кіріспе» пәнінен 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының студенттеріне арналған пәнді оқыту бойынша

ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР МЕН НҰСҚАУЛЫҚТАР

Павлодар

Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды; әдістемелік ұсыныстарды; әдістемелік нұсқауларды бекіту парағы			Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/41
		БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор __________ Пфейфер Н.Э. (қолы) (аты-жөні) 20__ж. «___»____________

ұрастырушы: _____________ф.ғ.к, доцент Қадырова Б.М.

( қолы) (аты-жөні)

Филология, журналистика және өнер кафедрасы

(кафедра атауы)

«Тіл біліміне кіріспе» пәні бойынша 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының студенттеріне арналған

Пәнді оқыту бойынша әдістемелік нұсқау

Кафедраның отырысында ұсынылды

20__ж. «___»______________,№__ Хаттама

Кафедра меңгерушісі _____________ Жүсіпов Н.Қ. 20__ж. «____» ________

(қолы) (аты-жөні)

Филология, журналистика және өнер факультетінің ОӘК мақұлданды

(факультет атауы)

20__ж. «___»______________, №____ Хаттама

ОӘК төрағасы _______________ Жұманқұлова Е.Н. 20__ж. «____» ________

(қолы) (аты-жөні)

МАҚҰЛДАНДЫ:

ЖжӘҚБ бастығы _____________ А.А.Варакута 20__ж. «____» ________

(қолы) (аты-жөні)

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

20__ж. «___»______________ №____ Хаттама

Курс бойынша қамтылатын тақырыптар

1- тақырып. «Тіл біліміне кіріспе» - филологтарды лингвистикалық пәндерге дайындаудың алғашқы баспалдағы.

Тілдің пайда болуы мен дамуы, олардың генеологиялық және типологиялық ерекшілктері және олардың түрлері, тілдің мәні, оның семиологиялық табиғаты, тілдік бірліктер, тілдің дамуы және оның коммуникативтік қызметі, тіл және ойлаудың қарым-қатынасы, тіл және қоғамның диалектикалық бірлігі және т.б. мәселелер қарастырылады. «Тіл білімне кіріспе» курсын оқып-үйрену нәтижесінде студенттер тіл білімінің негізгі мәліметтерімен танысады.

«Тіл біліміне кіріспе» пәнінде әлем тілдері, олардың сөйлеу тілі, генеологиялық және типологиялық сипаты, тіл мен ойлаудың, тіл мен қоғамның байланысы, тілдің адамзат өркениетінің дамуына тікелей әсері, ұлттық мәденитеттің әрі істеуіне тілдің ықпалы, маңыздылығы және т.б. лингвистикалық мәселелер қарастырады.

Ұсынылатын әдебиеттер:[1], [6], [18], [5].

2- тақырып. Тіл және тіл туралы ғылым. Тілдің қоғамдық табиғаты.

Тіл білімінің нысаны және пәні. Тіл туралы ғылымының міндеттері.Жалпы және жеке тіл білімі: тлдік универсалиялар, және тілдік ерекшеліктер. Теориялық және қолданбалы тіл білімі. Тіл білімінің негзгі салалары. Синхрондық және диахрондық тіл білімі.

Тіл білімі және шектес ғылымдар: тіл мен әдебиеттеің, философияның, логиканың, коммуникация теориясының, психологияның, социологияның және т.б. ғылымдармен байланысы. Тіл біліміндегі дифференциация және интеграция үрдістері: лингвистикалық семиотика, әлеуметтік тіл білімі, психолингвистика, паралингвистика, когнитивтік лингвистика, компьютерлік лингвистика, интерлингвистика, менталингвистика және т.б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [4], [5], [13], [16], [27].

3- тақырып. Тілдің тарихи дамуы.

Лингвогенез және антопогенез. Тілдің пайда болуы туралы палеонтропологиялық, молекулярылық генетика, физиологиялық, психологиялық және т.б. ғылымдар деректері. Моногенез және полигенез мәселелері.

Тілдердің дамуы: дивергенция және конвергенция үрдістері. Тіл дамуына әсер ететтін лингвистикалық, экстралингвистикалық факторлар. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі тілдің даму ерекшеліктері. Тілдегі тарихи өзгерістер және тарихи фонетика мен фонологияның, тарихи лексикология мен тарихи грамматиканың пәні.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2], [3] ,[6], [7], [8], [22].

4- тақырып. Әлем тілдерінің топтастырылуы.

Әлем тілдерінің топтастырылуы: генетикалық, типологиялық және ареалдық принцип. Тілдердің генеологиялық топтастырылуы. Гнетикалық ұқсастық (үйлесімділік) – тілдерді топтастырудың негізі. Туыс және туыс емес тілдер. Тілдік семья және «макросемья». Негізгі тілдік семьялар және олардың құрамы. Тілдердің үндіевропалық семьлары, алтай тілдерінің макросемьялары, тілдердің орал семьясы, семит-хамит тілдері. Тілдердің ареалдық шекаралары мен мемлекеттік-әкімшілік шекаралары. Қазақстан территорясындағы тілдік семьялар: миграция (көш-қон) тілдердің қазіргі орналасуы. Тілдердің лингвистикалық картасы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [5], [8],[10], [16], [19],[18],

5- тақырып. Фонетика және фонология.

Фонетика жүйесі туралы түсінік. Фонетика пәні және оның міндеттері. Антропофонетика және фонология. Теориялық, практикалық және эксперименталдық фонетика. Контрастивтік фонетика. Тарихи фонетика. Дыбыстық тілді танудың компьютерлік программасы және синтез.

Сөйлеу дыбыстарының артикуляциялық сипаты. Сөйлеу аппаратының құрылысы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1] ,[5], [13], [16], [22].

6- тақырып. Грамматика.

Тілдің грамматикалық құрылысы – грамматиканың (морфология және синтаксистің) негізгі пәні. Ғылыми және практикалық грамматика. Туыс тілдердің салыстырмалы грамматикасы. Контрастивтік грамматика. Тілдің грамматикалық құрылысының негізгі бірліктері: морфема, сөз формасы, сөз тіркесі және сөйлем.

Грамматикалық форма және грамматикалық категория. Лексикалық және грамматикалық мағыналардың арақатысы. Деривациялық және реляциялық мағына.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1] ,[5], [13], [16], [18] , [27].

7- тақырып. Морфология

Морфология. Морфология – тілдің ең кішкентай бірлігі және сөздің құрамдас бөлігі. Мофрема және морфтар; алломорфтар және морфема варианттары. Нөлдік және бос морфема туралы түсінік. Морфемаолардың топтастырулары: мағныа беру сипатына қарай; сөздегі орнына қарай; сөздігі рөліне қарай. Морфема –мағынанңы үш типін айқындаушы: заттық, деривациялық, реляциылқ. Түбір және аффикстер. Префикстер, постфикстер (суффикстер және флексия), инфикстер, конфикстер, трасфикстер. Интерфиксация. Сөзжасам (сөзтудырушы) және формажасам (форма тудырушы (аффикстер). Өнімді және өнімісіз аффикстер. Сөзжасам қалыптары (моделдері), типтері және сөз ұясы.

Ұсынылатын әдебиеттер:[1], [5], [13], [16], [25], [26], [28].

8- тақырып. Сөзжасам.

Сөзжасам және оның грамматика мен лексикологияға қатысы. Сөзжасамдық қалыптар (моделдер).

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [5], [13], [16], [25], [26], [28].

9-10 тақырып. Синтаксис.

Синтаксис. Сөйлем және сөз тіркесі. Сөз тіркесі туралы түсінік және оларды топтастырудың принциптері. Сөздің синтаксистік байланыстары: қиысу, кординация, қабысу, меңгеру, инкорпоривтену, изафет. Изафет типтері. Сөйлем – тілдің негізгі коммуникативтік және құрылымдық синтаксистік бірлігі. Сөйлем және байымдау, сөйлем және аталым. Сөйлемдердің актуалды мүшеленуі туралы түсінік. Сөйлем типтері. Сөйлем мүшелері. Түрлі тілдердегі сөйлем құрылымдары. Сөйлем типтері мен сөз тіркесі формаларындағы тарихи өзгерістер.

Ұсынылатын әдебиеттер: : [1], [5], [13], [16], [2], [3], [4].

11-12-тақырып. Лексикология.

Сөз - лексикология пәні. Тілдегі сөз типтері: мәнді сөздер, есімдіктер, сан есімдер, көмекші сөздер, одағай сөздер. Сөз және морфема. Лексикология салалары: семасиология, ономасиология, этимология, лексикография.

Ұсынылатын әдебиеттер: : [1], [5], [13], [16], [25], [26].

13- тақырып. Лексикография.

Лексикография. Сөздік мақала. Сөз тізбесі және лемма. Сөздік түрлері. Сөздік құрастыру типтері: алфавиттік, кері, жиілік. Лексикографиялық еңбектерді компьютерлендіру. Лингвистиклық сөздіктердің негізгі типтері. Академиялық және оқу сөздіктері. Ерекше түсіндірме сөздіктер. Сөздіктердің негізгі аспектілері (тарихи, фразеологиялық, этимологиялық, орфографиялық, синонимдік, антонимдік, неологизм сөздіктер, шетел сөздер сөздігі және т.б.). Көптілді және екітілді сөздіктерде сөздік мақалалардың түзілу тәсілдері. Лингвистикалық, энциклопедиялық сөздік.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [5], [13], [16], [25], [26].

14-тақырып. Фразеология.

Фразеология. Сөздердің еркін және фразеологиялық тіркестер. Семантикалық және құрылымдық тұрғыдан фразеологиялық бірліктердің топтастырылуы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [5], [13], [16], [17], [20].

15- тақырып. Жазу теориясы және тарихы

Сурет және суретті емес жазулары. Жазу таңбалары және олардың типтері. Жазу типтері. Пиктография. Идеография. Ежелгі Египет иероглифі. Клинопистік шумер жазуы. Буындық жазу. Консонат жазу. Алфавиттік жазу. Қазіргі әлемдегі алфавиттік жазу түрлері. Алфавит және графика. Графема туралы түсінік. Графема және дыбыс.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [5], [13], [16], [3], [4], [2].

Әдебиеттер тізімі

Негізгі:

1 Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1993.

2 Баскаков Н.А. Введение в изучение трюских языков. –М., 1969

3 Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. –Алматы, 1999.

4 Қордабаев Т. Қазақ тілі білімінің дамуы мен қалыптасуы. А., 1997

5 Хасенов Ә. Тіл біліміне кіріспе. Алматы, 1999.

Қосымша:

6 Баранникова Л.И. Введение в языкознание.-Саратов, 1973

7 Будагов Р.А. Введение в науку о языке. –М., 1965

8 Введение в языкознание.. Хрестоматия. Составители А.В.Блинов, И.И. Богатырева, В.П.Мурат, Г.И.Рапова. –М., 2000

9 Гак В.Г. Введение во французскую филологию. –М., 1986

10 Головин Б.Н. Введение в языкознание. Москва, 1973

11Звенгинцев В.А. История языкознания XIX-XX вв. В очерках извлечениях. Ч.1, 2., М., 1965

12 Камчатнов А.М., Николина Н.А. Введение в языкознание. –М., 2000

13 Кодухов В.И. Введение в языкознание. Москва, 1979, 1987.

14 Кочергина В.А. Введение в языковедение. –М., МГУ, 1979

15 Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. А., 1999

16 Қордабаев Т. Жалпы тіл білімі. А., 1987

17 Қордабаев Т. Түркология және қазақ тілі білімі. –А., 1998

18 Маслов Ю.С. Введение в языкознание. –М., 1975

19 Реформатский А.А. Введение в языковедение. –М., 1996

20 Рождественский Ю.В. Лекции по общему языкознанию. –М., 1990

21 Семериньи О. Введение в сравнительное языкознание. –М., 1980

22 Степанов Ю.С. Основы общего языкознаия. –М., 1975

23 Сулейменова Э.Д., Мадиева Г.Б., Шаймарденова Н.Ж., Авакова Р.А., Шаяхметова А.К. Словарь по языкознанию. Тіл білімі сөздігі. Под ред. Э.Д.Сулейменовой .-А., 1998

24 Сулейменова Э.Д., Шаймарденова Н.Ж. Словарь социолингвистических терминов. А., 2002

25 Шайкевия А.Я. Введение в лингвистику. –М., 1995

26 Швейцер А.Д. Введение в социолингвистику. –М., 1978

27 Широков О. Введение в языкознание. М. МГУ., 1984

28 Хасенов Ә. Тіл білімінің теориялық және практикалық мәселелері. А., 1995

Blog

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Содержание

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

(қолы) (аты-жөні)