Geum.ru

Становление и судьбы идей по национальному вопросу в казахстане (1917-1991 гг.): Исторический анализ

Вид материалаАвтореферат
Подобный материал:
1   2   3   4
рактикалық маңызы. Зерттеу жұмысы Қазақстан тарихының әлеуметтік-саяси мәселелері бойынша тұжырымдамалық және әдістемелік негізді қалыптастыруға қызмет етеді. Кеңес дәуіріндегі ұлт саясатына қатысты автордың қорытындылаған материалдары мен талдаулары бүгінгі мемлекеттік билік органдары, саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар үшін дереккөзіне айналары күмәнсіз. Зерттеудің материалдары мен ой-түйіндері бұдан кейінгі ғылыми жұмыстарда, Отан тарихы, Қазақстан мемлекеттілігінің тарихы туралы арнайы курстар оқылғанда, дәріс курсында қолданыс табады.

Зерттеудің негізгі қағидалары мен нәтижесі. Тарихи құжаттарды талдау негізінде қазақтың ұлттық сана-сезімінің эволюциялық және заңды дамуы, оның даму кезеңдері – режимнің жойып жібермек болған ниетінен «ұлттардың жақындасуы мен бірігуіне» дейін, қазақ халқының әйгілі тұлғалары ұлықтаған тәуелсіздік арманының жүзеге асуына дейін – сараланған. Қазақ халқының рухани-интеллектуалдық элитасы ұлт мүддесін қорғауда табандылық танытты. Ұлттық идеяға адал қазақ шығармашылық зиялы қауымы кеңестік империялық режим тұсында да халықтың мәдениетін және дәстүрін сақтауға күш-қайратын жұмсап, өзінің ізгілікке толы әрекетімен ұлттық сана-сезімді өрге сүйреді.

Қазақ ұлтшылдығы кеңестік империялық режимнің отаршылдық саясатынан туындады. Ол қорғаныс сипатында жүрді. Большевиктердің «жергілікті ұлтшылдыққа» көзқарасы эволюцияға ұшырамай тұрмады. Егер кеңес үкіметінің алғашқы жылдарындағы партиялық-мемлекеттік құжаттарда «жергілікті ұлтшылдық» «ұлыорыстық шовинизмге» қарсы жауап ретінде қарастырылса, кейінгі құжаттарда «жасырын ұлтшылдық» немесе «жасырынған ұлтшылдық» және «шабуылдағы ұлтшылдық» ретінде анықталды.

Репрессивті тәртіп пен халық арасындағы күрес тәсілдері, амалдары және сипаты да өзгеріп отырды: айталық, жиырмасыншы жылдары ұлттық даму ашық пікірталас, көзқарастар алуандығы орын алғандықтан жанталасқан бәсекеде өтсе, сталинизм орныққан отызыншы жылдарда, жеке басқа табынуды сынаған тұста, тоқырау мен қайта құру жылдарында тоталитарлық режимге қарсылық Қазақстанда жаңа сипатқа ие болды. Соғыс және соғыстан кейінгі жылдары ұлттық зиялы қауымның тоталитарлық жүйеге қарсы тұруы өзгеше түрге енді.

Кеңестік тәртіп тұсында саяси, мәдени және діни талапты сыртқа шығаруға талпыныс ұлт қозғалыстарынан көрініс тапты. Интеллигенцияға тән орасан зор мәдени және интеллектуалдық әлеует олардың белсенді әрекеті арқасында КСРО-дағы ұлт қозғалысының қозғаушысы және лидеріне айналуына негіз болып қаланды. Ұлттық қозғалыстардағы интеллигенцияның белсенді серігі оқушы жастар еді. Депортацияға ұшыраған халықтар зиялысы да саяси белсенділік және бұқаралық мінез танытып, саяси құқықтарын, өзінің мемлекеттігін қайтаруға күш жұмсады.

Жұмыстың құрылымы. Диссертация кіріспеден, төрт бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған деректер тізімінен тұрады.

Сынақтан өтуі. Диссертацияның негізгі қағидалары автордың 5 ғылыми монографиясында, оқу құралында, халықаралық және республикалық ғылыми конференцияларда жасаған баяндамалар мен 38 ғылыми мақаласында жарияланған. Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясындағы оқу үдерісінде қолданыс тапты.





Summary


Kydyralina Zhanna Urkinbaevna


Formation and idea destiny on national issue in Kazakhstan (1917-1991 years): historical analyses


Speciality 07.00.02 – National History

(The History of the Republic of Kazakhstan)

Dissertation for the scientific degree of historical science doctor


Formation of Kazakhstan as an independent and sovereign state, complicated with social-political problems that the country face on current stage stipulate the need for studying national issue from new theoretical-methodological point. Turning to the sources of the idea of independence, to the sources of national identity has become an important trend of current historical research. Focus on the implementation of a national idea encourages modern historians and politicians to address to the ideological legacy of national public figures. Historical experience of public theoretical and practical developments, political parties, and national leaders including national movements is quite helpful and instructive for the search and development of modern approaches in making decision on ethnic-national problems in multiethnic Kazakhstan.

The aim is to scrutinize and give historical analyses for the national issue solution in the light of public opinion, ideological struggle and political practice in Soviet Kazakhstan from new theoretical-methodological point.

The purpose of the research:

- highlight specific features and ideological foundation stages on implementation national policy of the USSR in Kazakhstan and the reflection of it in public opinion;

- find out the features and peculiarities of an ideological and political struggle on national issue on different stages of soviet history

- present retrospective on Kazakh people struggle for national and spiritual independence in various forms, highlight general direction of the national idea formation process of Kazakh nation and at the same time, the growth of national self-awareness throughout the whole totalitarian period.

- track the dynamics of national spirit resistance to the totalitarian regime, ways of adaptation to modernized ideology and political experience of the Bolsheviks, respond to the challenges and threats of Soviet system;

- analyze the views and ideas of a national intelligence on core issues of reinforced modernization in the Republic, find out the role of a national elite as phenomenon of Soviet statehood;

- analyze the definition of the essentials and content of nationalism from soviet point, the evolution of power’s and society opinion on nationalism phenomenon, its forms and manifestation;

- justify the permanent character totalitarian regime political repressions directed at “Kazakh nationalism”;

- find out fighting methods of Soviet power against dissidence and control over citizens’ frame of mind;

- reveal the mechanisms of rooting out traditions and customs from cultural and religious life of Kazakh people by soviet regime;

- analyze the ethnic conflict situation dynamics between soviet power and the whole society, revealing various forms of social attitude and mood expression caused by dissatisfaction of the party and government national policy in the Republic;

- reveal main reasons of activity, its features, forms and methods of a national movement separate Kazakhstan national ethnic groups and Kazakh community abroad.

The object of research is historical formation process and ideas development on national issue during soviet period in Kazakhstan.

The subject of research come the ideas, conceptions, views both overall society, organizations, movements and separate groups including intelligence concern national issue in Kazakhstan.

Theoretical-methodological basis of research in this dissertation work plotted the aggregation of modern principles and methods of a scientific cognition as well as of a historic research: ascending from factual to abstract and from abstract to concrete, induction and deduction, synchronic and diachronic methods, problem-chronologic , retrospective, system (structural-functional), comparative-historical, historical-systematic, historical-typological and statistic methods. While working over the factual material general scientific analyses methods were used, dialectics law, narration logics, and principles of historical, objectiveness, comparability, and sources criticism.

Scientific innovation of dissertation. Represents one of the first attempts of combined research on national idea formation and development, ideas on Kazakhstan national issue as historical phenomenon. On the basis of historical retrospection of a long historical period the integral and coherent history of formation and development social-political ideas and mood, open and implicit struggle, apparent and passive resistance of the whole nation to soviet totalitarian regime is carried out. During research complex nationalism phenomenon has been analyzed, new context and meaning of this phenomenon has been revealed. A number of new scientific methods have been applied: the use of non-orthodox sources, generalization on the basis of fragmentary evidence. Based on the concrete-historical material les scrutinized before in this light some real problems, contradictions, dynamics in national issue solution are showed. A good number of theoretical and factual materials has been processed and systematized during the research that>

Practical importance of work is that alongside other researches close on theme creates conceptual and methodical foundations for further scientific developments on social-political history of soviet-period Kazakhstan. The material summarized by the author and the national policy over soviet period analyses given can provide useful source for modern government structures, political parties and public movements. Materials and conclusion on research can be used in further scientific works, lectures, special workshops on national history, on Kazakhstan statehood history in higher educational establishments.

Scientific value of research. The analyses on the basis of soviet epoch historical retrospection has made possible to demonstrate evolutional and natural growth of Kazakh national awareness experienced several stages from entire elimination towards Kazakh outstanding public figures’ thoughts and feelings on practical realization of the idea of independence. Intellectual elite of Kazakh society have consistently upheld the Kazakh people interests. Kazakh creative intellectuals devoted to national idea of independence covering culture and tradition conservation in hard conditions of soviet empire reality its humane efforts directed at the nation’s self awareness growth.

Kazakh nationalism has been a response on colonial policy of soviet empire regime. It has been rather defensive. It’s remarkable that the research has revealed the evolution of Bolsheviks’ view on “local nationalism”. Earlier this term has been mentioned in all documents as response of decedents on “Russian chauvinism” later it has been changed on “implicit nationalism” or “screened nationalism” and “advancing nationalism”.

Character, ways, and methods during mutual struggle of a repressive regime and the whole Kazakh nation was various: in 20s the decision on national development issues happened in severe competitive struggle when direct discussions were acceptable and pluralism of opinions was normal thing whereas in 30s with advancing Stalinism and repressions the resistance to totalitarian regime in Kazakhstan acquires new specific qualities moves to another spiritual stage. At war-time period and post-war period the national intellectuals’ resistance to totalitarian regime has obtained other forms and methods.

Lack of political, cultural, religious self expression during soviet regime resulted in national uprisings. A huge cultural and intellectual potential of intellectuals and their inherited strive to become a leader and initiator of national interests in the USSR. Alongside with intellectuals as well as students have become active participants in national movements. Noticeable deported people’s political activity and maturity have been shown for the sake of their statehood and human rights return.

The structure of the thesis consists of introduction, four body chapters, conclusion and list of the used sources.

Approbation of work. The author has stated main principles of the thesis in 5 monographs, in a training appliance, 38 scientific papers and reports on international and republic scientific conferences as well as they all were approbated during study process at the Academy of Public Administration under the President of the Republic of Kazakhstan.











Подписано в печать 29.09.2008г.

Бумага офсетная. Объем 2,5 п.л.

Формат 60х84 1/16.

Тираж 100 экз.

Заказ №6


Отпечатано в Издательском центре и СМИ

Западно-Казахстанского государственного университета

им. М. Утемисова

090000, г. Уральск, ул. Сарайшык, 34