С. М. Усманов 8д8би редактор 48м
| Вид материала | Документы |
- В. В. Усманов Заведующий редакцией П. В. Алесов Редактор Т. П. Ульянова Художественный, 3113.66kb.
- Серия «Мастера психологии» Главный редактор Заведующий редакцией Ведущий редактор Литературный, 6744.57kb.
- Алина Владимировна Арбузова, 87.12kb.
- Управління освіти І науки Запорізької облдержадміністрації Комунальний заклад, 2365.04kb.
- Уолтер Лорд. Последняя ночь "Титаника", 2595kb.
- Автор: Дуквина Татьяна, 52.71kb.
- Текстовый редактор. Работа с текстом Текстовый редактор (ТР), 62.2kb.
- Выпускающий редактор В. Земских Редактор Н. Федорова Художественный редактор Р. Яцко, 6293.22kb.
- 4-5 38—41 Методическая газета для педагогов-психологов. Выходит 2 раза в месяц Учредитель, 534.94kb.
- А. Н. Шмырев Редактор А. А. Освенская Технический редактор А. И. Казаков Художественный, 1466.83kb.
Кайттым 8ле си6а, м8кт8п,
Чаларган башым идем,
Кич8 ген8 хушлашкандай,
- Ис8нме, апа, - дидем47.
М8кт8п! Укытучы! Кеше нинди ген8 биекл8рг8 к9т8релм8сен, нинди ген8 казанышларга ирешм8сен, ул туган м8кт8бен8, белем-т8рбия биреп олы юлга алып чыккан укытучыларына бурычлы.
М8кт8бем8 100 ел! Бер гасыр эченд8 м8кт8пне6 9тк8не, х8зергесе, шушы м8кт8пне6 олы х7рм8тк8 лаек булган укытучылар хезм8тен8, укып чыккан укучыларыны6 и3ади казанышларына йомгак ясау бит бу. Минем д8 алтын балачагым х8тир8л8рен я6артасым, замандашларыбыз язмышын барлыйсым кил8.
М8кт8п, чын-чынлап, минем туып 9ск8н йортым булды: без м8кт8п фатирында яш8г8нг8, м8кт8п залларында й7гереп, м8кт8п ишек алдында уйнап 9стек. *тием укытучы булганлыктан, укырга керг8нче 9к, м8кт8пт8 й7реп, м8кт8п рухын се6дер8 башладым инде. 1955-нче елны6 к7зенд8 Я6а Каръяуды 3идееллык м8кт8бен8 укырга кереп, 1963-нче елны т8мамладык. Без сигезьеллык м8кт8пне6 беренче карлыгачлары булдык.
Без укыганда м8кт8п ике агач бинада урнашкан иде. Сыйныф б9лм8л8ре мичк8 утын ягып 3ылытыла, керосин лампалары бел8н яктыртыла. Со6рак, электр уты керде. Укытучылар м8кт8п 7чен утынны 9зл8ре кисеп 8зерлил8р, м8кт8п атына печ8н чабалар. Б9лм8л8рне М7слим8 апа чистарта, мич ягарга а6а ат караучы С8ет бабай булыша.
М8кт8пне6 искиткеч зур матур бакчасы тир8-юньг8 ямь биреп торды. Бакча ак каеннар бел8н уратып алынган, р8т-р8т булып чия, алма, кура 3ил8ге, карлыган куаклары 9с8, 8 т9т8лл8р 3еп бел8н сызып ясала, 9сентел8р парниктан к9череп утыртыл8. Суны ис8, юк8 кайрыларыннан ялгаш ясап, аларны бер-берсен8 б8йл8п, сиртм8ле коедан 3иб8р8л8р иде. Никад8рле тырыш булган укытучыларыбыз!
Без укыган заманда “Яшь натуралистлар” т9г8р8ге д8 бик зур эшл8р башкара иде. Без, юннатлар, бакчада эшлибез, 3имеш сатабыз, м8кт8п фермасында куяннар 9рчет8без. Минем фотоны “Башкортстан пионеры“ г8зитенд8 басканнар иде. Ел азагында яхшы эшл8г8нн8рг8 матур-матур б9л8кл8р тапшыра торган гад8тл8ре бар иде. Бер елны барыбыз да сары ч8чк8ле к9лм8к бел8н б9л8кл8ндек, игез8кл8р сыман бер т7рле к9лм8к киеп й7редек. * и6 б8хетлел8р район пионер лагерен8 юллама бел8н б9л8кл8н8. *йтерг8 кир8к, ике ел р8тт8н район пионер лагере безне6 м8кт8пт8 эшл8де. Шул лагерьд8 м8ш49р 3ырчыбыз Илфак Смаковны6 вожатый булып эшл8г8не х8теремд8 калган.
М8кт8пне6 яхшы 3и4азландырылган спорт м8йданчыгы бар иде. Анда 38й буе спорт к9некм8л8ре бел8н ш7гелл8ндек. Аннан тыш м8кт8пт8 география м8йданчыгы да бар иде. Анда 4ава торышын к9з8т9 7чен б7тен приборлар урнаштырылган. Безд8гед8й м8йд8нчыкларны башка м8кт8пл8рд8 мин 8леге к7нг8 х8тле д8 очратканым юк. Боларны физкультура 48м география укытучыларыбыз *лбаб абый 48м Камил8 апа, директорыбыз Камалова Фина апа булышлыгында эшл8г8ндер инде. Безне укыткан укытучыларны6 никад8рле талантлы булганлыкларын мин 9зем укытучы булгач кына а6ладым.
Беренче укытучыбыз - Фаршатова Х8лфия апа безне6 7чен буй 3итм8слек ш8хес булды. Ата-аналар арасында да абруе зур иде аны6. Хаклы ялга б7тен авыл 3ыелып озатты. * икенче сыйныфта безне Х8биров *нгам абый укытты. Укытучы6, солдат шинелен д8 салып 7лгерм8г8н, шыгырдап торган ботинкалы япь-яшь абый булу, а6арда уку – к9пл8р 7чен хыял гына булып калгандыр.
Х8биров *нгам абый укуын д8вам итеп, зур галим, филология ф8нн8ре кандидаты булды, профессор д8р838сен8 к9т8релде, Ул Б7ре д89л8т социаль педагогия академиясене6 укытучысы булгач та, мин гомерем буена аны6 беренче укучыларыны6 берсе булуым бел8н горурланып яш8дем. *нгам абыйны6 да у6ышлы тормыш юлы, и3аты безне6 м8кт8пт8н башланган бит!
3-4-нче сыйныфларда Башкортостанны6 атказанган укытучысы З89л8 апа Усмановада уку б8хете д8 тиде безг8. Д8ресл8ре кызык, мавыктыргыч булыр иде, к9з карашы йомшак, тавышы чишм8 чылтыравы кебек назлы. Болар 8ле д8 х8теремн8н китми. Минем укытучы булып кит9емд8 бик к9п укытучларымны6 ш8хс8н 9рн8ге булышлык итте. ?лк8н сыйныфларда укыткан укытучылар да шактый талантлы, зыялы ш8хес идел8р.
Татар теле 48м 8д8бияты укытучысы М7хетдинова ?м8м8 *хъяр кызы – район к9л8менд8ге алдынгы укытучыларны6 берсе иде. Ул 9тк8рг8н д8ресл8р, кич8л8р туган илне. туган телне яратырга 7йр8тте, ул безне серле шигъри д7ньяга алып кер8 белде. (земне6 шигыръ яза башлавым да - укытучым “чирен йоктырудан” башлангандыр, ахрысы.
Урыс теле 48м 8д8бияты укытучысы Усманов М7д8рис абый искиткеч к7чле ш8хес булды. Укытучыбызны6 чын д8р838д8 с9з остасы булуына бер ген8 мисал китер8м. Ул: “Вынул из-за пазухи пистолет!“ диг8нд8, мен8-мен8 атып 3иб8рер дип, колакларны каплап куйганыбыз ист8. М7д8рис абый безне хатасыз язарга 7йр8тте. Аны6: “Апаем, б7тен сары 8йбер д8 алтын булмый“ – диг8н с9зе гомер буе акны карадан, яхшыны яманнан аерырга 7нд8п торгандыр.
Математика 48м физикадан укыткан 8тием Рамазанов Гыймран – 9зен8 д8, кешел8рг8 д8, укучыларга да тал8пч8н иде. Ул т7г8ллекне яратырга да, ярышып укырга да, 48р м8сь8л8не чишк8н чакта л8зз8т тоярга да 7йр8тте безне. Аны6 укучыларыннан к9ренекле ш8хесл8р – профессорлар, зур галимн8р килеп чыгуы 8тием 7чен зур куаныч, ч7нки аны6 юлын д8вам ит9че талантлы укучылары бар!
Биология 48м химия укытучысы Ш8в8лиева Г7лнис8 апа 9з ф8нене6 фанаты иде. Ул безне 3ирне, табигатьне, 9семлекл8рне, х8тт8, б738кл8рне д8 яратырга 7йр8тте. Г7лнис8 апа Менделеев таблицасын зур ак 38йм8г8 чиктерг8н берд8н бер укытучы!
Дин8 апа Усманова безне6 м8кт8пк8 ген8 т9гел, б7тен авылга олы с8нгать 9рн8кл8рен алып килг8н кеше. Авыл балаларын мандолинада уйнарга 7йр8теп, ансамбль оештыручы да, хор 3ырларын ике тавышка 3ырлатучы да, башкорт биюл8рен к9м8к биет9че д8, с8хн8д8 укытучы-артистлар к7че бел8н спектакльл8р куйдыручы да Дин8 апа булды. Я6а т7р кул эше – макраме серл8рен д8 ул т7шендерде безг8.
Дин8 апаны6 кызы Г7лнур Салават халык театырында эшл8п, Башкортостаннын атказанган артисткасы булып кит9е д8 очраклы т9гел. Рамазанов Гыймран абый кызлары Лена, Дин8, Г7лк8й апалар районыбызны6 алдынгы укытучылары, Лена апаны6 кызы да – Г9з8л Смакова районны6 танылган укытучысы.
Без укыган вакытта м8кт8п 3ит8кчел8ре данлы ш8хес булып киттел8р: Д89л8тшин Марс (Котыдан), Исаев Мидх8т (Им8нлекулдан), Мурасов Камил (Рапаттан). Камалова Фин8 апа м8кт8пт8 пионер, комсомол эшл8рен8 зур 848мият бирде. Советлар Союзы Герое, чех батыры Ян Налепка исемен й7ретк8н дружина эшл8ре районда да ки6 билгелек алды. Чит ил пионерлары бел8н хат алышу, колхозга ярд8м ит9, м8кт8п янын матурлау кебек эшл8рне Фина апа оештыра иде. Ми6а, дружина советы председателе буларак, а6а булышырга туры кил8 иде. Агач м8кт8пне укытучылар бел8н берг8лект8 эшк8ртеп буядык. Фина апа безне Базы елгасы буйлап бернич8 к7нлек с8ях8тк8 алып чыкты. Ул, географ буларак. 48р эшне д8 матур табигать м7мкинлекл8ре бел8н б8йл8п, кызыклы итеп оештыра бел8 иде.
Сыйныфыбыз тату, тырыш булды. Сыйныф 3ит8кчебез бел8н горурланам, *хм8т Янбирдин абый безне чын кешел8р итеп т8рбиял8рг8 тырышты.
М8кт8п тарихыннан матур юллар язган замандашларым бел8н горурланам. Х8зерге заман тал8пл8рен8 3авап бирг8н м8кт8пл8р бел8н 9зебезне6 агач, ярымсуык, куаклы лампа бел8н яктыртылган м8кт8бебезне чагыштырам да 48йр8н калам. Нинди 3итешсез булган ик8н безне6 чор! Безне укытучыларыбызны6 й7р8к 3ылысы 3ылыткан, к96ел нурларыны6 яктылыгы гомерлек маяк бургандыр, дип уйлым.
Остазларыбызны6 ышанычын акладык. й7зл8рен8 кызыллык китерм8дек. Усманов Салават, Латыпов Рим - ф8н докторы, Уфа нефть институтында доцент безне6 сыйныфташлар. Мин алар бел8н горурланам, ярд8мн8рен д8 48рдаим тоеп яшим. Сыйныфташларым М7хетдинова Лилия, Мосабирова Ира, *хм8тов Х8мб8л – укытучы 47н8рен сайлады, 8 Камалова Ф8рид8, Батраева В8сил8, Янбирдина Айг7л медицинаны 9з итте, башкалар да кир8кле 47н8р иял8ре булды.
Безне6 д8вер кешел8ре белемг8 омтылучан, хезм8тл8ренд8 зур у6ышларга иреш9л8ре бел8н аерылып тора. Гади авыл баласыны6 укып, белем алып, зур 3аваплы вазифалар башкаруына с7ен8м!
Рамазанова Римма, Кунафина Ф8ния – Башкортостанны6 атказанган укытучылары, Ш8рипова Г8мб8р8 – биология ф8нн8ре кандидаты, Башкорт Аграр университетында укыта, Нуретдинов *лтаф – к9ренекле журналист, “Башкортостан“ г8зитене6 баш м7х8ррир урынбысары, Мусина Зифа – инженер, Кунафина Р8ил8 – врач, Кунафин Ильяс – экономист, 8 балалык дустым Исламова Т8нзил8 гомер буе республикабызны6 Юстиция Министрылыгында б9лек м7дире булып эшл8де.
(зем д8 матур хезм8т юлын 9ттем. Гомерем буе Рапат урта м8кт8бенд8 урыс теле 48м 8д8биятын укыттым, завуч булып эшл8дем. Югары наградаларга лаек булдым. “Башкортостанны6 Мактау к8газен“ Призидентыбыз Мортаза Г7б8йдулла улы Р8химов 9зе тапшырды. Язмышыма р8хм8тлемен. Укытучыларым алдында баш иям.
Г. Рамазанов кызлары Р8сим8, Римма
Укытучылар династиясен8 нигез салучы
Игенче 9зене6 хезм8тен 9стерг8н игенн8ренд8 к9р8, укытучы ис8 9зе укыткан, т8рбиял8п 9стерг8н балаларында к9рерг8 омтыла. Укытучы 9зене6 хезм8т 3имешл8рен еллар аша гына билгели ала, ч7нки укыткан укучылары6ны6 хезм8т 48м и3ат казанышларын тик вакыт кына билгели.
Б8хетле гомер 9тк8н Рамазанов Гыймран абыйны6 яше туксаннан да артып китк8н. Олы абруй казанган укытучыны6 авыр да, мактаулы да язмышына йомгак ясарга вакыт 3итк8н.
Рамазанов Г. Г. 1916-нчы елда Б9зд8к районы Багады авылында гади кр8сти8н гаил8сенд8 туа. Аны6 педагогик эшч8нлеге бик ирт8 башлана. Унтугызынчы елларда авылларда ликбезлар оеша. Кушнарен педагогия техникумыны6 бер т7ркем укучыларын надан халыкны укырга 48м язарга 7йр8т9 7чен авылларга 3иб8р8л8р. ?лк8н яшьт8ге кешел8рне укыткан яш9смерне6 укытучылык эшч8нлеге мен8 шулай башланып кит8. Техникумны т8мамлагач, математика укытучысы булып эшли башлый. А6а Б9зд8к районыны6 м8кт8пл8ренд8 эшл8рг8 туры кил8.
1936-нчы елда Чакмагыш районына эшк8 кил8. Я6а Коты, Иске Калмаш, Р838п, Ихсанда физика, математика укытып, 1945-1976-нчы елларны Карьяуды м8кт8бенд8 математика 48м физика ф8ненн8н укыта. Читт8н торып Б7ре укытучылар институтын т8мамлый.
Рамазанов Г.Г. б7тен яктан да килг8н ш8хес буларак, коллективта абруй казана. Башка ир-ат укытучылар бел8н м8кт8пк8 утын да 8зерл8ш8, м8кт8п атына печ8нен д8 чаба, ху3алык эшл8рен д8 башкара. Аны авылны6 Кулибины, дип й7рет8л8р, ч7нки авылда беренче радио коручы да, авылдашларын фотога т7шер9че д8, укытучы ипт8шл8рен8 уку 8сбаплары язып бир9че д8, язучыларны6 портретларын р8семг8 т7шереп бир9че д8 шул бер 9к Гыймран абый була.
Аны район укытучылары к7чле математик 48м физик буларак та бел8л8р. Ифрат тал8пч8н булуы бел8н д8 аерылып тора ул. Л8кин башкаларга карата к9рс8телг8н тал8пч8нлегенн8н 9зен8 каратасы к9п тапкырларга артык ик8нен а6лагач, бу олы яшьк8 3итк8н, абруйлы ад8мг8 карата ихтирам-х7рм8т тагын да арта т7ш8. Олы ихтыярга ия булган укытучы укучыларында ныкышмалылык, сабырлык 48м т7г8ллек кебек сыйфатлар т8рбияли.
Билгеле ки, математика 48м физика ф8нн8ре коры мантыйкка корылган, 9з эченд8 хис-тойгыга, уен-к7лкег8 урын калдырмый торган белем 7лк8л8ре булып таныла, л8кин Гыймран абый 8леге коры ф8нн8рне д8 мавыктыргыч, рухи кан8гатьлек бир9че ф8н итеп т8къдим ит8 бел8. Балаларны и3ади эзл8нерг8, 9заллылыкка, максатчанлыкка 7йр8т8. К9п кен8 укучыларыны6, аны6 юлын сайлап, зур казанышларга иреш9е мо6а ачык д8лил булып тора.
Аны6 укучылары арасында ф8н докторлары, профессорлар, С.М. Усманов, С. Н. Кунафин, Р. Ш. Латыпов 48м республикабыз тормышыны6 башка 7лк8л8ренд8 танылган ш8хесл8р бар. Укытучы 7чен мо6ардан да олырак б8хет булуы м7мкин мик8н?!
Гыймран Гыйльван улы 9зенең кызлары бел8н д8 хаклы горурлана ала. Заманасы авыр булса да, алар укырга тырышты, 8тил8ре юлыны6 лаеклы д8вамчылары булды.
Гыймран абыйнын алма бакчасы шау ч8чк8г8 к9мелг8нд8 авылга балалары 3ыела. С9з, 8лб8тт8, м8кт8п, укыту турында бара, 3ыр-мо6 я6гырый. Ч7нки бу гаил8 с8нгатьк8 гашыйк. Гыймран абый оста тальянчы, кызлары мандолинада, кияве Тиммер3ан бел8н оныгы Салават баянда уйныйлар, 8 Р8сим8 апа матур шигырьл8р яза.
Б8сле сине6 ч8чл8ре6,
Буразналы ма6гае6.
;аман яшь бу й7р8ге6,
Батырларча эшл8ре6.
Ихлас бала к96еле6.
Аны6 гомере заяга 9тм8г8н. Д8вамын ул укучыларында, балаларында к9р8. (сеп килг8н алты оныгында, онык балалары арасында укытучылар да булыр, дип ышанасы кил8.
Хозыр Ильясныкыдай булды аны6 т8эсире
Без укыганда д8рес карамаган килеш м8кт8пк8 кил9 юк иде, л8кин к9череп язуны ким куймый идек. Шулай берм8лне математикадан м8сь8л8 чиш8 алмадык та, аны класстагы берд8нбер чишк8н кешед8н 48мм8без д8 бер8м-бер8м к9череп алдык. * ул, г7на4 шомлыгына каршы, д7рес чишелм8г8н булган.
Гыймран абый Рамазанов беребезне чакырып чыгардды, икенчебезне, 7ченчебезне...
- Б8й, барыгыз да к9черде мени? - диде д8, чыкты да китте. Без таралыштык.
Абыебыз икенче к7нне д8 керм8де, 7ченчесенд8 д8. Без борчыла башладык. Бер атна 9тк8ч янына барып, кер9ен 9тендек. Керм8де. Ай буена керм8де бу безг8. И6 яхшы укучыларыбыздан делегация туплап, алар аны бик 9гетл8г8ч кен8 я6адан кер8 башлады ул безг8.
*ле д8 исемд8. Яз иде. Бик матур, ямьле к7н. Тир8-як ямь-яшел х8тф8 9л8н бел8н капланган. Рамазанов абый ак к9лм8к, ак ыштан киеп безне6 янга чыкты. Эшл8ми иде инде ул чакта, чакырып чыгардык. Шунда абыебызны тир8л8п 9л8нг8 тезелешеп утырдык.
Чал ч8чле, ап-актан киенг8н, к96елен8 олы гал8м сыйдырган Остазыбызны6 озын гомер юлы д8вамында 3ыелып килг8н тормыш н8сих8тен авыз ачып ты6лап утыруыбызны 8ле д8, б9генгед8й, х8терлим48.
Каръяуды м8кт8бене6 урта м8кт8п булып 3итеш9е, 8лб8тт8, тормышны6 8крен ген8 яхшырып, к9зг8 к9ренеп торган 9зг8решл8ре, яш89 48м уку шартларыны6 башкача булып кит9е бел8н билгел8н8. Алдагы х8тир8л8р д8 шу6а ишар8.
Артекка бару б8хетен8 ирештем
Мугаллимова 49 /Хаматдинова/
Фл9з8 *нв8р кызы (1960)
1967-нче елда Т9б8н Каръяуды башлангыч м8кт8бене6 беренче классына укырга кердем. Б8л8к8й ген8 авылда бер класста 22 бала укыдык. Укытучыбыз (зм8ш кызы Нурисламова М8рьям Р8ис кызы булды. З-нче класста укыганда пионерга кердек. Бу вакыйгага шактый нык 8зерл8неп, 3ыелышып Я6а Каръяуды м8кт8бен8 киттек. ;8рберебез ант с9зл8ре 8йтеп, Кызыл Байракны6 бер почмагын 9б9л8ребез ист8 уелып калган. 4-нче класста Я6а Каръяудыны6 сигезъеллык м8кт8бенд8 укый башладык. Директор Йосыпов *нф8л Садриевич, завуч Батраева Х8ния апа иде. 5-нче класста укыган чакта директор булып Васиков Камил абый килде. Шул 1971-нче елны безне6 м8кт8п макулатура 3ыю буенча районда беренче урын алды. Б9л8кк8 Б7тенсоюз пионер лагере “Артек”ка бер путевка бирдел8р. Шул путевка бел8н “Артек”ка бару б8хетен8 мин ирештем.
Чакмагыш районыннан 3ыенысы ике кеше. Минн8н тыш, Чакмагыштан 8-нче класс укучысы, Мансуров Валерий барды. Аны6 8тисе, м8рх9м *д48м абый, райсоветта эшли иде, безне6 икебезне Уфага илтеп озатып куйды, кайтканда каршы алды50.
Каръяуды м8кт8бенн8н “Артек”ка барырлык кешел8р к9п иде ул. Минем бу б8хетк8 иреш9ем, куелган шартны 9т89д8н килеп чыккандыр, ч7нки районнан “Артекка колхозчы баласы барырга тиеш” диг8нн8р, булса кир8к.
Кара ди6гез буенда бер ай буена ял итеп, укып й7реп кайттык. Барганда ук, М8ск89д8 Мавзолейга алып кердел8р. Аннан мин зур т8эсоратлар 3ыеп кайткан идем. Шунда барганда бигр8к б8л8к8й булганмын ик8н, аз гына 9ск8чр8к барган булсам, бигр8к кадерен белг8н булыр идем, дип уйлыйм 8леге к7нне,
6-7-нче классларда укыганда мине дружина Советы председателе итеп сайладылар. Пионер оешмасы Ян Налепка исемен й7рет8 иде бит инде. Пионервожатая Ш8рипова Зил8 иде ул чакта.
Без 7-нче класска килг8нд8 я6а м8кт8п т7зелеп, м8кт8п урта м8кт8пк8 8йл8нг8н иде. Васиков Камил абыйны Авыл Советы председателе итеп сайлагач, директор итеп Арсланова Лира апаны калдырдылар.
14 яшь тулу бел8н, комсомолга кердек. Уставны чын к96елд8н чынлап алып 7йр8неп, башта 9зебезне6 м8кт8пт8, аннан со6 районда махсус комиссия каршында сынау тотып комсомол булып кит9не зур б8хет дип саный идек.
НВП (начальная военная подготовка) д8ресл8ренд8 Усманов М7д8рис абыйны6 практик 7лешл8рен ничек 9тк8р9е нык ист8 калган. Марш-бросок диеп, аркага автомат астырып, ике кулга ике кирпич тоттырып (вещмешок урынына) 8лл8 нич8 километрга й7герт8 иде. Противогаз кидереп, Х8ниф8 апаны6, “кара” мунчасына, т7тен эчен8 кертеп, ишекне ябып 5-8р минут утырта иде. Противогазы6ны д7рес кимир8к кен8 кара, утырырсы6 т7тен эченд8. Х8зер инде авылда “кара” мунча да юктыр.
Йосыпова М8в8зин8 апа (м8рх9м8), география укытучысы, 38й к7не бер т7ркем укучыны “Вахит Галимов эзл8ре буйлап” диг8н с8ях8тк8 алып барган иде. Вак кына балалар Тайняшк8 кад8р 38я9 барып, аны6 интернатында кунып кайткан идек. 9-10-нчыларда класс 3ит8кчебез Нуретдинова Филз8 апа безне6 7чен укытучы да, дус та, ипт8ш т8, ки68шче д8 була белде.
М8кт8пне6 к9чеш д8верен ачыклаган тагын бер ист8лек язма Каръяуды м8кт8бене6 эчке тормышына, анда шул вакытны хезм8т салган, янып-балкып яш8г8н кешел8рг8, бигр8к т8 яшьл8рг8, багышлана. Аларны6 м8кт8пл8ре бел8н них8тле горурланулары, аны6 у6ышлары 7чен них8тле шатланып, бер8р т7рле авыррак м8сь8л8 килеп чыкса нинди 3и6еллек, зур тел8к бел8н ерып чыгулары сокландыра.
М8кт8бемне6 бик б8хетле м8лл8ре
Х8ния Батраева
1960-1970-нче елларда м8кт8пл8рне6 материаль базасын ныгытуга зур игътибар бирдел8р. Д89л8т планыннан тыш 9з инициативасы бел8н т7зелеш алып барган м8кт8п директорлары макталып тора иде. Я6а Каръяуды м8кт8бе бу яктан да башкалардан калышмады. Агач бинага 7ст8п укытучылар б9лм8се т7зелде, м8кт8п ихатасы шактый т7зекл8ндерелде.
Каръяуды м8кт8бе, бигр8к т8, 9зене6 м8кт8п яны т83риб8 бакчасы бел8н дан казанды. Д9рт яклап та кояш нурлары 9теп кер8 алган бу бакча авылны6 48м м8кт8пне6 чын д8р838д8ге горурлыгына 8йл8нде. Тир8-якка алма, чия, кура 3ил8ге, карлыган утыртылган, тигез итеп ясалган т9т8лл8рд8 бер ч9п т8 к9рм8ссе6. Укучылар 48м укытучылар к7че бел8н, тир8-ягы цементланган зур бассейн эшл8нде, анда т9т8лл8рг8 сиб9 7чен 48рвакыт су 8зер торды.
Уртадан узган сукмакта ямь-яшел х8тф8д8й б8бк8 9л8не 9с8. Биегр8к 9сеп, як-якка тарала башласа, аны тигезл8п кайчы бел8н кис8л8р. Бакчада яз, 38й, к7з айларында укучылар дежур ит8л8р. Аларга ял ит9 7чен 3айлы булсын дип, барлык шартлар тудырылган вагончик бар иде. Анда я6а газета-журналлар, уку 7чен кызыклы 8д8би китаплар сайлап китерел8. Бу эш укытучыга й7кл8нг8н. Эш вакытында укучылар бакчада 9тк8релг8н т83риб8л8рен 3ентекл8п альбомга яза баралар. И6 озын кыяр, и6 к9п (бер т7пт8н) б8р86ге кайсы т9т8лд8 9ск8н, кем 9стерг8н турында м8гъл9мат. Зур у6ыш алу 7чен н8рс8л8р кулланырга ик8нлеген язалар, ф8нни я6алыклар кулланып, ф8нни нигезд8 эш алып баралар.
* к7з к7не укытучы бел8н берг8 алма, чия, карлыган 4.б. 3имешл8р сату 7чен ат 3игеп к9рше авылларга кит8без. Бу акчага алынган 8йбер, к7ч т9геп алгангадыр инде, бик кадерле була торган иде. Беркем д8 аны ыргытып ташлап китми, ч7нки бу 8йберг8 48ркем д8 9з 7лешен кертк8н.
Химия, биология укытучысы Диникеева М8в8зин8 Ярм7х8мм8т кызы - коллективта я6а кеше51 булуына карамастан бик тиз 9з кешебезг8 8йл8нде. Эшк8 бик тиз алына, кешел8р бел8н 3и6ел аралаша, эчкерсез, гадел 48м эшч8н кеше булып чыкты.
Аны6 бел8н берг8 м8кт8пк8 48м авылны6 48рбер йортына я6а т7рле г7лл8р килде. Г7л 9сентел8рен тел8г8н 48р кешег8 9з кулы бел8н утыртып бир8 иде. М8кт8п бакчасында элеккеге традициял8рне д8вам итеп армый-талмый эшл8де. Башка укытучылар да 48р эшт8, м8кт8пне6 горурлыгы булган бакчада да, зур тел8к бел8н катнаштылар.
1973-нче елларда укытучылар коллективын Васиков Камил Х8би улы 3ит8кл8де. ;8р эшк8 ихлас к96ел бел8н тотынучан, эчкерсез, шактый зур белемле 48м с8л8тле директорны беренче к9р9д8н яраттылар. Яшь булса да, 48р эшне кешел8р к96елен а6лап, 48ркемне6 фикерен, укыту-т8рбия эшен8 карашын ис8пк8 алып, я6алыклардан артта калмыйча, оештыра алды. Аны6 бел8н берг8 коллективка бик к9п талантлы яшь белгечл8р килде.
Аларны6 берсе – Камилне6 тормыш ипт8ше Розалия Нурх8ниф кызы. Ходай кайсыбер кешег8 кызганмыйча б7тен н8рс8не д8 бир8 бит. Тир8н белемле, барлык х8л-вакыйгалар бел8н кызыксынучан. Я6алык яратучан, эзл8н9ч8н булуы эшл89 д8веренд8 а6а зур у6ышларга ирешерг8 ярд8м итте. Тег8, искиткеч матур итеп чиг8, б8йли д8 бел8. (зен8, балаларына, башка кешег8 оста итеп кием 3итештер9че булды ул. Районда 9тк8релг8н 3ыр конкурсларында да еш кына 3и69че була. * р8сем т7шер9 осталыгы дис86 - та6 калдыра: зур плакатлар, стендлар эшл8п берч8 та6 калдырса, язгы ч8ч9 алдыннан, р8сем т7шерелг8н, буялган йомыркаларын к9рс8теп башка т7рле д8 сокландырып куя.
Шуннан тыш, Розалия тагын алтын холыклы кеше д8 8ле. Шунысын 8йтми калса6, аны6 турында 8ле бер 8йбер д8 8йтм8г8н буласы6. (т8 сабыр, бик т8 гадел, ярд8мчел, ки6 к96елле кеше ул, Розалия. “Директор хатыны була белг8н берд8нбер кеше”, - дия торганнар иде аны укытучылар.
Эшне6 к9пчелеген 9зе башкарып, б9т8нн8рне мактарга да к96еле 3ит8. Кемдер аны6 ярд8мен8 мохта3 була к9рс8, барлык эшен, балаларын калдырып, а6а тулы бер к7нен багышларга да м7мкин ул. Гом9м8н д8, барлык кеше бел8н д8, уртак тел таба, башкаларны6 к96елен а6лый бел8 торган. бик тир8нтен кеше ул.
Мен8 х8зер инде…
урта м8кт8п булып та 3итештек
(1973-2007)
Минутларын куа-куа, с8гатл8рг8, т89лекл8рг8, айлар-елларга туплана-туплана сиздермич8 ген8 вакыт ага. Бер мизгелг8 д8 туктый белми шул, вакыт диг8небез. Яхшысы да, яманы да - бары да берд8н-бер89. Охшаш н8рс8л8р к9п, л8кин н8къ шул кичереш, н8къ шул к9ренешне 4ичкайчан да кабатлап булмый. Аны6 шулай булуы 8йб8тме, начармы - мо6а б8яне т7рлеч8 биреп, т7рле м7н8с8б8т к9рс8теп була, л8кин ад8м баласына вакыт туктату ихтыя3ы бирелм8г8н. Шулай чаба-куа торгач, 3ир й7зе егерменче гасырны6 3итмешенче еллар д8верен8 аяк баса.
Олы буын вакилл8рене6 бик к9пл8ре бу елларны 4аман да сагынып иск8 ала. Л.Брежнев бабабыз 9зе д8 яш8де, безне д8 яш8тте, - дил8р алар. Бу елларда безне6 ил «коммунизм т7зеде», АКШ, Финляндия, Япония, кайбер Европа илл8ре 48м башка 9сешк8н капиталлистик илл8р бел8н аяусыз к7р8ш, «салкын сугыш» алып барды. М8кт8пл8рг8, югары уку йортларына лекторлар кил8 иде 48м, безне6 «9сешк8н социалистик» илебезне мактап, аны6 капиталлистик илл8рд8н ни х8тле 7стен ик8нлеген кызып-кызып исбатлап, авыз ачып ты6лап утыручыларын ышандырып, китеп бара торган иде.
Я6а гына ачлыктан интегеп яш8п килг8н халык, 8лб8тт8, ни4аять шул ачлык-ялангачлыктан котылгач коммунизм т7зел9ен8 д8, илд8ге с8яс8тне6 гадел булуына да ихлас ышана иде. Кил8ч8кк8 7мет зур иде. Л8кин тарих битл8ренд8 бу чор «торгынлык еллары» диг8н термин астында терк8леп калдырылды. ;8р термин да 9з 9зен берникад8р ачыклап тора бит ул.
Каръяудылар беркайчан да сынатмый торган халык буларак, бу елларда да, б7тен ил бел8н шатланып, р8х8тл8неп, туган илл8рене6 ч8чк8 атуына чиксез 7метл8р баглап, намуслы хезм8т салып, м8кт8пл8рен - я6а тормыш т7з9чел8рен т8рбияли торган учакны - сигезъеллыктан урта м8кт8пк8 8йл8ндер8л8р.
Н8къ шул 1971-1980-нче елларда Я6а Каръяуды м8кт8бенд8 эшл8г8н педколлектив турында Гыймран абый Рамазанов кызы Нургалиева Н8сим852 хозурланып-хисл8неп язган язмасын т8къдим ит8без.