Учебник латинского языка. Lingua Latina / Сост. К. А. Тананушко. Минск: Харвест, 2007. 448 с

Вид материалаУчебник

Содержание


Занятие 30. Отложительные глаголы. Полуотложительные глаголы. Ablatīvus causae. Ablatīvus modi
Participium perfecti passīvi
Полуотложительные глаголы (verba semideponentia)
Глагол fio, factus sum, fiĕri
Ablatīvus causae (творительный причины)
Ablatīvus modi (творительный образа действия)
Предложения для чтения и перевода
Подобный материал:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   49

Занятие 30. Отложительные глаголы. Полуотложительные глаголы. Ablatīvus causae. Ablatīvus modi

Отложительные глаголы (verba deponentia)


Это глаголы, которые имеют только формы страдательного залога с действительным значением. В русском языке им соответствуют глаголы типа “опасаться”, “дожидаться”, которые не имеют соотносительных форм без частицы -ся.

Отложительные глаголы имеют три основные формы:

1) praesens indicatīvi passīvi, 1 лицо singulāris (настоящее время изъявительного наклонения страдательного залога, 1 лицо единственного числа);

2) perfectum indicatīvi passīvi, 1 лицо singulāris (прошедшее время совершенного вида изъявительного наклонения страдательного залога, 1 лицо единственного числа);

3) infinitīvus praesentis passīvi (неопределенная форма настоящего времени страдательного залога).

arbĭtror, arbitrātus sum, arbitrāri 1 думать, считать, полагать

polliceor, pollicĭtus sum, pollicēri 2 обещать

utor, usus sum, uti 3 пользоваться

orior, ortus sum, orīri 4 восходить, начинаться

Особенности употребления

1. Отложительные глаголы изменяются как обычные глаголы в страдательном залоге.

2. Отложительные глаголы не имеют основы perfectum. Основа supīnum определяется по второй основной форме.

4. Participium praesentis actīvi, participium futūri actīvi, infinitīvus futūri actīvi образуются также, как и у обычных глаголов, и имеют действительное значение (arbĭtrans думающий; arbitratūrus, a, um тот, который будет думать; намеривающийся думать; arbitratūrus, a, um esse думать).

5. Participium perfecti passīvi имеет действительное значение (arbitrātus, a, um посчитавший; pollicĭtus, a, um пообещавший; usus, a, um воспользовавшийся; ortus, a, um взошедший).

6. У некоторых отложительных глаголов participium perfecti passīvi может иметь как действительное, так и страдательное значение (medĭtor, 1 обдумывать -- meditātus, a, um обдумавший / обдуманный; popŭlor, 1 опустошать -- populātus, a, um опустошивший / опустошенный).

Полуотложительные глаголы (verba semideponentia)


Это глаголы, у которых одни формы образуются только в действительном залоге, другие -- только в страдательном с действительным значением. Существует две разновидности таких глаголов:

1. Времена системы infectum образуются в действительном залоге, системы perfectum -- в страдательном залоге.

Основные формы:

1) praesens indicatīvi actīvi, 1 лицо singulāris;

2) perfectum indicatīvi passīvi, 1 лицо singulāris;

3) infinitīvus praesentis actīvi.

audeo, ausus sum, audēre 2 осмеливаться

gaudeo, gavīsus sum, gaudēre 2 радоваться

Не имеют основы perfectum. Основа supīnum определяется по второй основной форме.

2. Времена системы infectum образуются в страдательном залоге, системы perfectum -- в действительном.

Основные формы:

1) praesens indicatīvi passīvi, 1 лицо singulāris;

2) perfectum indicatīvi actīvi, 1 лицо singulāris;

3) infinitīvus praesentis passīvi.

revertor, reverti, reverti возвращаться

Не имеют основы supīnum.

Глагол fio, factus sum, fiĕri


У неправильного глагола fio, factus sum, fiĕri «делаться, происходить, быть сделанным» неправильно образуются формы praesens indicatīvi, infinitīvus praesentis. Остальные формы образуются по 3 спряжению.

praesens indicatīvi

sg.

1

fio

2

fis

3

fit

pl.

1

--

2

--

3

fiunt

infinitīvus praesentis

fiĕri

Ablatīvus causae (творительный причины)


Обозначает причину, в силу которой происходит то или иное действие или существует то или иное состояние. Употребляется:

1) при непереходных глаголах и прилагательных, имеющих пассивное значение (perīre погибать и др.);

2) при глаголах и прилагательных, означающих чувство (радоваться, печалиться, хвалиться; печальный, веселый, гордый);

3) при глаголах и прилагательных со значениями “опираться на что-либо, полагаться на что-либо”, “полагающийся на что-либо”;

4) в выражениях more по обычаю, lege по закону, meā, tuā, suā sponte по собственному побуждению, consilio по совету, sententiā, judicio по мнению, jussu по приказанию, injussu вопреки приказанию, hortatu, monitu по увещанию, quare почему, eā re или eo потому и др.

Переводится с помощью предлогов: от, из, по, об, вследствие, по причине, благодаря.

Meo vitio pereo.

Я погибаю по своей вине.

Ablatīvus modi (творительный образа действия)


Обозначает способ совершения действие. Отвечает на вопрос “как?” “каким образом?”.

Употребляется:

1) без предлога в некоторых адвербиальных (имеющих смысл наречия) выражениях (consilio намеренно; ordĭne по порядку, надлежащим образом; ratione, viā, arte методически; vi насильственно; jure справедливо; injuriā несправедливо; merito заслуженно, по заслугам, поделом; silentio в молчании, без шума; casu случайно; cursu бегом; pedĭbus пешком; condiciōne под условием; consuetudĭne по обычаю; (eo) modo таким способом и др.);

2) без предлога или с предлогом cum при существительном с определением (согласованным или несогласованным);

3) с предлогом cum или per при существительном без определения.

Injuria fit duōbus modis, aut vi aut fraude.

Несправедливость причиняется двумя способами: или насилием, или обманом.

Magno loquor cum dolore.

Говорю с великой скорбью.

Предложения для чтения и перевода


Прочитайте и переведите предложения, выпишите словарные формы и сделайте грамматический разбор каждого слова, выделите обороты.

1. Crescentem pecuniam sequĭtur cura. 2. Ipse mihi gratulātus sum. 3. Multa audī, loquĕre pauca! 4. Non progrĕdi est regrĕdi. 5. Oblīti privatōrum publĭca curāte. 6. Poētae nascuntur, oratōres fiunt. 7. Praeterĭtum tempus nunquam revertĭtur. 8. Sentiēbam me senem fiĕri. 9. Ut arbitrātur, ita loquĭtur. 10. Fata sunt, quae di fantur. 11. Homo ebriātus somno sanāri solet. 12. Juvĕnes plura loquuntur, senes -- utiliōra. 13. Persae urbe Atheniensium potīti sunt. 14. Vincĕre scis, victoriā uti nescis. 15. Agrippīna turdum habuit, imitantem sermōnes homĭnum. 16. Apes regem suum sequuntur, quocumque it. 17. Belgae ab extrēmis finĭbus Galliae oriuntur. 18. Datis beneficiis plus, quam acceptis, gaude. 19. Gaudeo tibi jucundas esse meas littĕras. 20. Homo totiens morĭtur, quotiens amittit suos. 21. Imitāre me, quem tu semper laudavisti. 22. Miror te ad me nihil scribĕre. 23. Multōrum ocŭli te non sentientem speculabuntur. 24. Natūram si sequēmur ducem, nunquam aberrabĭmus. 25. Non semper simĭles parentĭbus libĕri nascuntur. 26. Pauci sciunt rebus secundis bene uti. 27. Socii Iasōnis non cunctantes naves conscendērunt. 28. Urbe ardente, ingens tumultus ortus est. 29. Vidēbar somniāre me ego esse mortuum. 30. Apud vetĕres Romānos ex agricŏlis fiēbant magistrātūs. 31. Athēnis paupĕres laborantes nemo tutabātur, nemo consolabātur. 32. Caesar suos equĭtes hostium cornua aggrĕdi jussit. 33. Concordiā parvae res crescunt, discordiā maxĭmae dilabuntur. 34. Crastĭno die, oriente sole, redĭte in aciem. 35. Dulce et decōrum est pro patriā mori. 36. Malus miles est, qui imperatōrem gemens sequĭtur. 37. Nemo tam pauper morĭtur, quam natus est. 38. Nemo inter serpentes et scorpiōnes secūrus ingredĭtur. 39. Pisistrătus professus est se popŭli amīcum esse. 40. Post pugnam Marathoniam Themistŏcles munĕre ducis fungebātur. 41. Vos mihi testes estis me verum loqui. 42. Alcibiădes Athēnas victas Lacedaemoniis servīre non potĕrat pati. 43. Catilīna ausus est consultātum vi et armis petĕre. 44. Damnāri quemquam, inaudītā causā, aequitātis ratio non patĭtur. 45. Duōbus modis, aut fraude aut vi, fit injuria. 46. Epicūrus ego arbĭtror anĭmos homĭnum maxĭmis errorĭbus liberavisse. 47. Galli Mercurium ad mercatūras habēre vim maxĭmam arbitrabantur. 48. Olim in urbe Athēnis nobĭles dominabantur, paupĕres opprimebantur. 49. Poēma -- loquens pictūra, pictūra -- tacĭtum poēma debent esse. 50. Quidquid est natum, morĭtur; quidquid morĭtur, natum erat. 51. Quod tibi fiĕri non vis, noli facĕre altĕri. 52. Sermōne eo debēmus uti, qui innātus est nobis. 53. Solo se cotidie alĭquid addiscentem dicit senem fiĕri. 54. Suebi frigidissĭmis locis quoque in fluviis lavāri solēbant. 55. Trojāni, portā clausā, pericŭlum sibi imminēre non arbitrabantur. 56. Agesilaus neque pictam, neque fictam imagĭnem suam passus est. 57. Agrum parartūri ante omnia intuēri debent aquam et viam. 58. Argonautis ad Colchos proficiscentĭbus, multi homĭnes in portum convenērunt. 59. Britanni se postridie obsĭdes frumentumque missūros esse pollicĭti sunt. 60. Legionĭbus in hibernacŭla deductis, Caesar in Italiam profectus est. 61. Medĭci nunquam aegris dicunt illo morbo eos esse moritūros. 62. Quam multa passus est Ulixes in suo errōre diuturno. 63. Tibi polliceor me omnes res urbānas diligentissĭme descriptūrum esse. 64. Volusēnus, perspectis omnĭbus regionĭbus, quinto die ad Caesărem revertĭtur. 65. Aristīdes nunquam mentiebātur, nemĭni assentiebātur, nisi viris bonis et probis. 66. Aurelio Cottā et Manlio Torquāto consulĭbus, Horatius poēta natus est. 67. Catilīna urbem Romam incendio a se delētum iri minātus est. 68. Jugurtha oppĭdum circumsēdit, turrĭbus et machĭnis omnium genĕrum expugnāre aggredĭtur. 69. Professus est amīcus se ad colloquium postĕro die ventūrum esse. 70. Tum Catilīna pollicebātur tabŭlas novas, proscriptiōnem locupletium, magistrātus, sacerdotia, rapīnas. 71. Virtūtem clarōrum virōrum non solum admirāri, sed etiam imitāri debēmus. 72. “Ut arbitrātur, ita loquĭtur” idem est, quod: “ut putat, ita dicit”. 73. Anĭmi voluptātes et dolōres saepe e corpŏris voluptatĭbus et dolorĭbus nascuntur. 74. Bello Helvetiōrum confecto, princĭpes totīus fere Galliae ad Caesărem gratulātum convenērunt. 75. Conjuratōres jam tum non consulĭbus modo, sed plerisque senatorĭbus perniciem machinabantur. 76. Egredĕre ex urbe, Catilīna, libĕrā rem publĭcam metu, in exsilium proficiscĕre. 77. In eundem portum, ex quo egressi erāmus, magnā tempestāte coacti, confugĭmus. 78. Jam tum, illis temporĭbus, fortius boni pro libertāte loquebantur, quam pugnābant. 79. Notum est in seminĭbus vim eārum inesse, quae ex iis nascuntur. 80. Popŭlus Romānus partim suo proprio, partim commūni omnium homĭnum jure utebātur. 81. Proelium erat anceps; summā vi et duces hortabantur et milĭtes pugnābant. 82. Thales, unus e sapientĭbus Graecōrum, omnia ex aquā orta esse docēbat. 83. Aestāte terra florĭbus, herbis et fronde arbŏrum vestīta est, hiĕme -- tantum nive. 84. Frustra Trojāni alii telis se defendĕre conāti sunt, alii clementiam hostium imploravērunt. 85. Galli transalpīni, qui in Italiam transmigrāre conāti erant, a romānis propulsāti sunt. 86. Gentes alĭquae Galliae transalpīnae, locis superiorĭbus occupātis, itinĕre exercĭtum Caesăris prohibēre conantur. 87. Per exploratōres Caesar certior factus est tres partes copiārum Helvetiōrum flumen transisse. 88. Poēta Romānus Vergilius Brundisii, Sentio Saturnīno et Lucretio Cinna consulĭbus, mortuus est. 89. Si dormis, expergiscĕre; si stas, ingredĕre; si ingredĕris, curre; si curis, advŏlā. 90. Proelio trans Rheno nuntiāto, Suebi, qui trans ripas Rheni venĕrant, domum reverti coepērunt. 91. Argonautae suā sponte usque ad extrēmum orientem navigāre ausi sunt neque longitudĭne itinĕris deterrebantur. 92. Cari sunt parentes, cari libĕri, propinqui, familiāres, sed omnium caritāte patria una complexa est. 93. Galli, qui in periculōsis proeliis versabantur, se pro victĭmis homĭnes interfectūros esse deis pollicebantur. 94. Iason, vellĕre aureo rapto, ad socios reversus se beneficio deōrum pericŭla effugisse gavīsus est. 95. Iason, Minervā juvante, navem solvĕre et cursum ad fines Colchōrum dirigĕre cunctātus non est. 96. Caesar littĕris Labiēni fiēbat certior omnes Belgas contra popŭlum Romānum conjurāre obsidesque inter se dare. 97. Eloquentia in omni libĕro popŭlo, maximēque in pacātis tranquillisque civitatĭbus, semper floruit semperque domināta est. 98. Druĭdes, Gallōrum sacerdōtes, in omnĭbus rebus publĭcis privatisque, praeter pertinentes ad suam disciplīnam, Graecis utuntur littĕris. 99. Pace non modo ei, quibus natūra sensum dedit, sed etiam tecta atque agri gaudēre mihi videntur. 100. Marius se brevi tempŏre Jugurtham aut vivum, aut mortuum in potestātem popŭli Romāni redactūrum esse pollicĭtus est. 101. Helvetii, victis relictis, jam per fines Sequanōrum copias suas traduxĕrant et in Haeduōrum fines pervenĕrant eorumque agros populabantur. 102. Ut magistratĭbus leges, ita popŭlo praesunt magistrātūs, verēque dici potest magistrātum legem esse loquentem, legem autem mutum magistrātum. 103. Omnia nomĭna, quibus Latīna utĭtur eloquentia, quinque declinationĭbus flectuntur, quae ex ordĭne nominabantur: declinatio prima, secunda, tertia, quarta, quinta. 104. Imperātor legātis hostium: “Si itĕrum, -- inquit, -- mecum congrĕdi vultis, ego parātus sum pugnāre; si pacem habēre mavultis, abjicĭte arma!”. 105. Ante portas est bellum: si inde non pellētur, jam intra moenia erit, et arcem et Capitolium scandet et in domos vestras vos persequētur. 106. Omnĭbus constitītis rebus, Caesar tertia fere vigilia in Britanniam naves solvit equitesque in ulteriōrem portum progrĕdi et naves conscendĕre et se sequi jussit. 107. Vergilius Maro, poēta Romānos, in pago, qui Andes dicĭtur, haud procul a Mantuā, Pompejo et Crasso consulĭbus, anno septuagesĭmo ante aeram nostram natus est. 108. Legātis, qui ex insŭla Samo missi erant et longā oratiōne auxilium rogavĕrant, Lacedaemonii respondērunt: “Initium oratiōnis oblīti sumus, finem non intellexĭmus, quia initium non meminerāmus”. 109. Sic sentit senātus, sic popŭlus Romānus nullos hostes digniōres esse crudelissĭmo supplicio, quam eos cives, qui contra patriam arma cepērunt; quos ego persĕquor, bonis civĭbus approbantĭbus. 110. Lacedaemonii in Thermopўlas, Leonĭdā duce, fortissĭme pugnantes occidērunt omnes; in eos Simonīdes, poēta celeberrĭmus, hos versūs fecit, quos in linguam Latīnam translātos legĭmus: “Dic, hospes, Spartae nos te hīc vidisse jacentes, // Dum sanctis patriae legĭbus obsequĭmur!”.