Учебник латинского языка. Lingua Latina / Сост. К. А. Тананушко. Минск: Харвест, 2007. 448 с

Вид материалаУчебник

Содержание


Условный период
Casus reālis
Casus potentiālis
Casus irreālis
Условно-желательные придаточные предложения
Глаголы inquam, ajo
Предложения для чтения и перевода
Подобный материал:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   49

Занятие 33. Условный период. Условно-желательные придаточные предложения. Глаголы inquam, ajo

Условный период


Состоит из придаточного условного предложения (протасис), содержащего условие, предпосылку, и главного предложения (аподосис), содержащего следствие.

Придаточные условные вводятся союзами: si если, если бы; nisi если не, если бы не (отрицается все условие); si non если не, если бы не (отрицается отдельное слово).

Различается четыре вида условных периодов:

1. Casus reālis (реальный вид). Условие и следствие представляют собой реальное действие. В главном и придаточном предложениях употребляются все времена indicatīvus. В главном предложении может стоять imperatīvus.

Si vales, bene est.

Если ты здоров, хорошо.

Si vis amāri, ama.

Если хочешь быть любимым, люби

2. Casus potentiālis (возможный вид). Условие относится к будущему; следствие представляется возможным для исполнения. В главном и придаточном предложениях употребляются praesens conjunctivi для выражения несовершенного вида, perfectum conjunctivi -- для выражения совершенного вида. По значению в главном предложении употребляется conjunctivus potentiālis со значением возможного действия.

Si ita putes, erres.

Если бы ты так думал, ты бы ошибался (т.е. ты можешь так думать).

Si ita putavĕris, erravĕris.

Если бы ты так подумал, ты бы ошибся (т.е. ты можешь так подумать).

3. Casus irreālis (нереальный вид). Условие невыполнимо, следствие невозможно. В главном и придаточном предложениях употребляются imperfectum conjunctīvi, если условие и следствие невыполнимы в настоящем, и plusquamperfectum conjunctīvi, если условие и следствие не были выполнимы в прошлом. По значению в главном предложении употребляется conjunctīvus optatīvus со значением неисполнимого (imperfectum conjunctīvi) или неисполненного (plusquamperfectum conjunctīvi) желания.

Si ita putāres, errāres.

Если бы ты так думал (в настоящем), ты бы ошибался (но ты так не думаешь).

Si ita putavisses, erravisses.

Если бы ты так думал (в прошлом), ты бы ошибался (но ты так не думал)

4. Смешанный вид. Главное предложение относится к одному виду условного периода, придаточное -- к другому. В таких случаях чаще всего в главном предложении употребляется futūrum indicatīvi, в придаточном -- praesens conjunctīvi.

Si ita putes, errabis.

Если бы ты так думал, ты будешь ошибаться.

Примечание. Местоимения quis, quid в придаточных условных употребляются в значении неопределенных (si quis если кто-нибудь; si quid если что-нибудь).

Условно-желательные придаточные предложения


Вводятся союзами dum, modo, dummodo только бы, лишь бы. Отрицание ne. Употребляется conjunctīvus по правилу consecutio tempŏrum.

Odĕrint, dum metuant.

Пусть ненавидят, только бы боялись.

Глаголы inquam, ajo


Недостаточный глагол inquam. --, --, -- «я говорю» имеет только некоторые формы в изъявительном наклонении.

 

indicatīvus

 

praesens

perfectum

futūrum I

sg.

1

inquam

 

 

2

inquis

 

inquies

3

inquit

inquit

inquiet

pl.

1

 

 

 

2

 

 

 

3

inquiunt

 

 

Недостаточный глагол ajo, --, --, -- «я говорю, утверждаю» имеет только некоторые формы в изъявительном и одну форму в сослагательном наклонении.

 

indicatīvus

conjunctīvus

 

praesens

sg.

1

ajo

 

2

ais

 

3

ait

ajat

pl.

1

 

 

2

 

 

3

ajunt

 

 

imperfectum

sg.

1

ajebam

 

2

 

 

3

 

 

pl.

1

 

 

2

 

 

3

 

 

 

perfectum

sg.

1

 

 

2

 

 

3

ait

 

pl.

1

 

 

2

 

 

3

 

 

Предложения для чтения и перевода


Прочитайте и переведите предложения, выпишите словарные формы и сделайте грамматический разбор каждого слова, выделите обороты, определите тип условного периода.

1. Risum contĭne, si potes. 2. In urbe, si licēbit, manēbo. 3. Lac gallinaceum, si quaesivĕris, invenies. 4. Memoria minuitur, nisi eam exerceas. 5. Nisi dolēres tu, ego dolērem. 6. Si librum habērem, tibi darem. 7. Si possem, scribĕrem ad te. 8. Multos reges, si te ratio rexĕrit. 9. Nisi me hodie expectāres, moleste ferrem. 10. Noli tangĕre panem, nisi edĕre vis. 11. Sapientia non experiētur, si nihil efficĕret. 12. Si quis ita agat, imprūdens sit. 13. Si te rogavĕro alĭquid, nonne respondēbis? 14. Dies deficiat, si causas mali enumerāre coner. 15. Minus saepe erres, si scias, quod nescias. 16. Nisi Graeci dolum adhibuissent, Trojam non expugnavissent. 17. Plures hostes occĭdissent, nisi nox proelio intervenisset. 18. Si quis neget me honeste vixisse, erret. 19. Achilles non pugnavisset contra Hectŏrem, nisi Patrŏclum occidisset. 20. Delēri totus exercĭtus potuisset, si victōres fugientes persecūti essent. 21. Homĭnes misĕri essent, si dies mortis iis notus esset. 22. Nisi cotidie sol orirētur, nihil vivi in terra esset. 23. Oppĭda nostra bene munientur, si nos ipsi fortes fuerĭmus. 24. Pecunia est ancilla, si scis uti; si nescis, domĭna. 25. Si omnes homĭnes commūni salūti servīrent, omnes civitātes florērent. 26. Si omnia, quae vidi, tibi narrem, tempus me deficiat. 27. Theseus labyrintho excedĕre non potuisset, nisi Ariadna ei adfuisset. 28. His testĭbus ego utar, si res dubia aut obscūra sit. 29. Quid mirāris, si libĕri homĭnes superbiam tuam ferre non possŭmus? 30. Si quis te laudat, noli existimāre eum amīcum tuum esse. 31. Si tecum congrediāmur et si unā voce loqui possīmus, nihil dicāmus. 32. Si gaudia omnes homĭnes confĕrant unum in locum, tamen mea supĕret laetitia. 33. Si illud, quod volŭmus, eveniet, gaudebĭmus; si non eveniet, aequis anĭmis patiēmur. 34. Sim imprūdens, si plus postŭlem, quam homĭni a rerum natūrā tribui potest. 35. Calchas Agamemnŏni respondit Diānam placāri non posse, nisi Iphigenia, filia Agamemnŏnis, immolāta esset. 36. Nisi lacus altus et ipsīus loci natūra hanc insŭlam munivissent, hostes eam occupavissent. 37. Consilium, ratio, sententia nisi essent in senĭbus, non summum consilium majōres nostri appellavissent senātum. 38. Nisi Homēri libri a Pisistrăto conscripti essent, poēmătum ejus imagĭnes claras nos cognoscĕre non potuissēmus. 39. Plurĭbus verbis ad te scribĕrem, si res verba desiderāret ac non pro se ipsa loquerētur. 40. Alexander, cum amīci interrogārent: «Nonne tu quoque Olympiae certābis?» «Certārem, -- inquit, -- si reges ibi cum regĭbus certārent». 41. Mater Coriolāni dixit: «Nisi te genuissem, Roma non opprimerētur; nisi filium habērem, in libĕra patria libĕra essem». 42. Ulixes postquam de insŭla nymphae Calypso decessit, vitam in fluctĭbus amisisset, nisi a dea quadam servātus esset. 43. Juno Parĭdi, si pro se vindicavisset, pollicĭta est in omnĭbus terris eum regnatūrum et divitiis cetĕris praestitūrum esse. 44. Nisi Caesăris imperio equĭtes primi proelium commisissent, multi eōrum milĭtum occīsi essent, ut narrat Caesar, auctor libri “Commentarii de bello Gallĭco”. 45. Nisi dux milĭtes, vi hostium perterrĭtos, monuisset, ut omnes res ab iis ad tempus et ad nutum administrarentur, in proelio magnum detrimentum accepisset. 46. Cum Fabricius et Pyrrhus vicīna castra habērent, medĭcus Pyrrhi noctu in castra Romanōrum venit promittens venēno se regem occisūrum esse, si sibi pollicerentur alĭquid praemium. 47. Tu Gallus es, ego Germānus; decertēmus pro suae uterque gentis gloriā Si vicĕro, tu ter exclamābis: “Floreat Gallia!” Si victus ero (quod absit!), totĭdem celebrābo tuam Germaniam. 48. Solo aliquando inter convivium silebat et a Periandro, tyranno Corinthi, interrogātus est: “Tacesne, quod verba tibi desunt, an studes, ut stultitiam tuam silentio occultes?” Tum Solo: “Si stultus essem, non tacērem”.