AZƏrbaycanşÜnasliğIN
| Вид материала | Документы |
СодержаниеAzərbaycan məsələsi-strategiya və taktika Azərbaycan məsələsi Перевод посвящения в романе анара «без вас» |
- AZƏrbaycanşÜnasliğIN, 13391.37kb.
ЛИТЕРАТУРА
XÜLASƏ Bu məqalədə AR və RF ikitərəfli əməkdaşlığının inkişaf tarixi haqqında danışılır. Burada siyasi, iqtisadi, hərbi-strateji, humanitar və mədəniyyət-əməkdaşlığın müxtəlif istiqamətləri haqda danışılır. Sonda Azərbaycanın Rusiya ilə ikitərəfli əməkdaşlığının gələcək inkişaf perspektivləri haqda ümumiləşdirmələr aparılır. SUMMARY The article deals wish the history of mitual relations between Republic of Azerbaijan and the Federation of Russia. This article is about different directions of cooperation: political, economic, military-strategic, humanitarian and cultural. In conclusion the article is analysed basic results and perspectives the mitual relations between Republic of Azerbaijan and the Federation of Russia. а $10 млн. ставил 35,2% от общего объема экспорта и увеличился по сравнению с 2006 г. мбавленной стоимостьюю оба этих нефтепрво Sadıqov Həsənbala AZƏRBAYCAN MƏSƏLƏSI-STRATEGIYA VƏ TAKTIKA HAQQINDA Azərbaycanın siyasi sərhədləri və mənəvi sərhədləri. Siyasi sərhədləri qonşuda varsa istilaçı dövlətdən, ya da dövlətlərdən qorumaq lazım olduğu halda. Mənəvi sərhədlərimizi bütün xalqlardan və dövlətlərdən qorumaq vacibdir. Ona görə ki, erməni diasporası faktiki olaraq tanıdığımız və tanımadığımız ölkələrdə bizə qarşı mübarizələrini davam etdirirlər. Fasilə vermirlər də. Bu gün ermənilərin bizə qarşı mübarizəsinin coğrafiyası çox genişdir.Dünyada bir sıra məsələlər var ki, insanları çox məşğul edir. Yəhudi məsələsi, yunan məsələsi, erməni məsələsi. Birinci, bu məsələlərin meydana çıxmasının ilkin şərtlərini anlatmaq lazımdır. Belə bir iddia var ki, güya bu millətlər tarixdə itirmişlər, çox qurbanlar vermişlər. Ona görə də onların məsələsi beynəlxalq mahiyyət kəsb etmişdir. Dünya tarixində itirməyə görə sıralama aparan bir alət-itgimetr icad edilmiş olsa çox qəribə bir vəziyyətə şahid olarıq. O zaman dünyanın gündəliyinə yeni bir məsələ- Azərbaycan məsələsi çıxacaqdır. İtgimetrin icad edilməsini gözləmək lazım deyil. Adi hesablama ilə dünyanın ən çox itirmiş, təqiblərə, soyqırıma məruz qalmış millətin kim olduğunu müəyyən etmək heç də çətin deyildir. Dünyanın siyasi terminologiyasında Azərbaycan məsələsi-real ikili standartlar olmasa birinci yerdə durmalıdır. İstisnalar nəzərə alınmazsa durmur da. Deməli, dünya mühüm məsələləri müəyyən edərkən obyektiv, ədalət ölçülərinə əməl etmir. Azərbaycan məsələsi bu gün deyil. Min illərdir ki, var. Ərəb xəlifəsi hələ 1200 il bundan əvvəl işğal etdiyi torpağın kimə məxsus olduğunu bilmir. Babək üsyanı ilə əlaqədar başbilənlərindən “Azərbaycan haradadır?” soruşurdu. O zaman da Azərbaycan xəritəsi Bizansın, Xilafətin və başqa dövlətlərin maşasının üzərinə sərilmiş, hər biri yağlı pay almağa çalışırdı. Azərbaycanın təbii zənginliyi tarixin bütün dövrlərində onu böyük dövlətlərin maraq dairəsinə daxil etmişdir. Azərbaycanın siyasi tarixində qabarma və çəkilmə tsikilləri tarix boyunca davam edib. Azərbaycan dövlətçiliyinin apogeyi Səfəvilər dövləti, Şah İsmayılın adı ilə bağlıdır. Səfəvilər dövləti Azərbaycanın siyasi tərcümey halının şərəf və əzəmət zirvəsidir. Dünyanın çox az xalqları tarixdə imperiya yarada bilmişlər. Azərbaycan Səfəvilər dövləti orta əsrlərin bir neçə imperiyasından biri idi. Tarixi arayış: XVI əsrdə Azərbaycan Səfəvilər dövləti dünyanın ikinci böyük dövləti idi. 1594-cü ildə Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin 1621000 kvadrat km ərazisi və 15 milyon əhalisi var idi. 1700-cü ildə Azərbaycan Səfəvilər dövləti dünyanın dördüncü dövləti idi. Azərbaycan səfəvi dövlətinin ərazisinin iki hissədən ibarət olduğunu dəbul etməliyik. Birinci öz ərazisi, ikincisi işğal olunmuş ərazilər idi. Bu gün ətrafımızda bir neçə ölkədə sox sayda azərbaycanlılar yaşayır. Azərbaycan məsələsinin dünyanın gündəliyinə daxil edilməsi düzgün konsepsiya , onu dünyanın hər küncünə çatdıran strategiya olmalıdır. Biz dostları və düşmənləri tanımalı, tanıdığımızı bəyan etməkdən çəkinməməliyik. Bu hücum strategiyası olub, məsələni daima təzə saxlamaq deməkdir. Ermənilər dünyanı və bizi istəmədən, nifrət etdiyimiz halda onları təbliğ etməyə, onların qondarma məsələsini təzə saxlamağa cəlb edə biliblər. Dünya ermənini öyrənməyə çalışır, ermənilər də dünyanı ermənini öyrənməyə kömək edir və ondan dəstək alır. Bizim yığncaqların çoxunun gündəliyi erməniyə qarşı olsa da məruzələrimizdə erməniləri “böyüdürük.” Çox halda fərqində olmuruq. Биз тарихдя ермяниляря гаршы доьрудан да бу гядяр зяиф олмушугму? Зяифлийимизин тарихи кюклярини ачмалы вя хилас олмалыйыг. Məgər arxiv sənədlərimiz yoxdur? Dünya parlamentlərinin yolunu tanımırıq. Dünyanın möhtəbər məclislərinin gündəliyinə dəfələrlə Azərbaycan məsələsi daxil edilib uğur qazandıqlarımız da var. Qətnamə və qərarın alınması, onun yerinə yetirilməsi deyildir. Azərbaycanın tarixi coğrafiyasını dünyanın bir neçə xalqına deyil, bütün xalqlarına tanıtmalıyıq. Azərbaycanın məsələsinin problem olaraq dünya tərəfindən qəbul edilməsinin yolu yalnız dünyanın bir-iki dövlətinin paytaxtından keçmir. Ən uzaq dövlətlər və insan yaşayan hər yer Azərbaycan məsələsi ilə tanış olmalı, ədalətli işimizə imkanları dairəsində köməkliyini göstərməlidirlər. Azərbaycan məsələsinin həll olunmasının yolu bu məsələnin dünya insanlarına qəbul etdirməkdən keçir. Azərbaycana qarşı ermənilərin və onları dəstəkləyənlərin mübarizəsi sistemli şəkildə, fasiləsiz olaraq davam edir. Ermənisanın beynəlxalq layahələrdən uzaq qalması Azərbaycan məsələsində uğurlu addımdır. Bəs Azərbaycanın beynalxalq layihələrdə müttəfiqi olan dövlətlər və ya onların şirkətləri bizim məsələmizi bilirlərmi? Azərbaycan məsələsinin dünyanın mötəbər məclislərinin gündəliyinə daxil etməyə səy göstərirlərmi? Axı , diplomatiyada da Mola Nəsrəddin demişkən «Sən çaldın» prinsipi olmuşdur. Bizimlə işləyənlər prinsiplərindən əl çəkməli «Alıb verməyi» öyrənməlidirlər. Əgər sən mənə tərəfdarsansa düşməninmə yox deməyi bacarmalısan . Bunu eimək lazımdır. Müxtəlif zamanda Azərbaycana qarşı terror və dversiyalar da ermənilərin əli olduğu isbat edildi. Nəticə yoxdur. Azərbaycandan erməniləri cəzalandırmağı düşündülərmi ? yox Bu bizə metodumuzun yanlış olduğunu söyləmirmi Azərbaycanla olan müqavilələrə «Azərbaycanın haqq işini müdafiə etmək» ön şərt olaraq bugün irəli sürülə bilər. Amerikanın bütün beynəlxalq müqavilələrində “Amerika mənafeyinə uyğunluq” tələbi var. Başqa dövlətlərdə də bu tələblər hakimdir. Dünyada demokratiya bayrağlı bir kabus -renğli inqilablar kabusu dolaşmaqdadır. Azərbaycan məsələsini döyüş yalnız döyüş cəbhələrində deyil, məlumat informasiya məkanında qazanmalıyıq. Azərbaycanın enerji strategiyasına qarşı duran qüvvələr az deyildir . Transmilli korporasiyaların və Azərbaycandan nələr aldıqları ilə bərabər nələr verdikləri də tərəzinin o biri gözünə qoyularsa çox şeyə nail olmuş olar Transmilli mediakratiyanın aldıqları hallda Azərbaycan məsələsinə verdikləri yoxdur. Bir neçə ifadədən irəli getmirlər. Ermənistan və onun tərəfdarları Azərbaycan məsələsi ətrafında sanitar kordon yaratmağa çalışırlar. Azərbiycanın başına bu qədər müsibətlər gəldiyi halda, itirən tərəf deyil, qazanmış bəlkə də günahkar tərəf olaraq göstərməyə çalışırlar. Qarabağ faciəsi günahımız kimi göstərilməyə çalışılır. 907-ci maddə bizə şamil edilir və bu gün də qüvvədədir. Erməni itkiləri min dəfə artırılır, bizimkinin üstündən sükutla keçilməyə çalışılır. Bizə qarşı olan aksiyaları geniş işıqlandırmalıyıq. Onlar çoxdur statistik olaraq verilir. Macarıstanda Ramil Səfərovdan ermənilər qatil yaratdılar. Erməni fitvasının qarşısını ala bilmədik. Ermənilər birini(bəlkə də itirilməsi lazım olan idi) itirib Macarıstanda ürəkləri qazanmağa nail oldular. Macarıstanda20 çıxan ensiklopedyalarda və Ermənistan tarixinə aid əsərlərdə «incidilmiş erməni xalqı» obrazı yaradılmışdır. Bu gün də yaradılmaqda davam etdirilir.. Bu da mülki cinayətin siyasi bəhrəsi. Azərbaycan məsələsinin dünya məsələsinə çevrilməsinə nail olan faktorlar da az deyildir. Siyasətdən getməli olanlar Azərbaycan məsələsinin strategiyalaşasında maraqlı deyillər. Siyasətdəki «yol yoldaşlarını» dəyişmək istəmirlər. Yoxsa «Azərbaycan məsələsinin konsepsiyası» ilə dünya çoxdan tanış olardı. O zaman itirdiklərimiz dünyanı bəlkə də hərəkətə gətirərdi. Lakin son illərdə vəziyyət dəyişmişdir. Prezident İlham Əliyev məsələni dəqiq şəkildə qoymuşdur. Ermənistanı işğalçı dövlət adlandırır. Təkcə bu günə görə deyil.” Ermənistan Azərbaycan torpağında yaranmışdır” demək böyük siyasi cəsarətin ünvanını və bizə istiqamətini göstərir. Qüvvələr onu yerinə yetirməyə istiqamətləndirilmişdir. Heydər Əliyev fondunun dünyanın müxtəlif yerlərindəki abidələrimizi bərpa etməklə əlaqədar layihələri Azərbaycan məsələsini dünyaya tanıtmaq baxımından dəyərlidir. “Xocalıya ədalət” kompaniyası mühüm uğurdur. Qüvvətli informasiya hücumu Azərbaycan məsələsinin igerçəkliklərini dünyada qərarlaşdırar. İnformasiya təbliğatı məhz hücum mövqeyindən imtina etməməlidir. Dünya mətbuatın, nəşrini, tele-radio məkanı nəzarətdə saxlayan qüvvətli struktura sahib olmalıdır. Struktur bizə tərəf və qarşı olanları qeydə almalı, dünyada ictimai fikri Azərbaycan məsələsinin tələblərinə üyğun kökləməlidir. Belə olarsa Azərbaycanın opronentlərinin hər cür tənqid və mülahizələri çevik mərkəz tərəfindən təhlil edilər, lazım olan cavab və münasibət bildirilər. Bunu bacarmasaq Azərbaycan məsələsinə daxil olan gerçək arqumentlər ölü nöqtədən tərpənməyəcək. Amerikada böyük Polşa diasporası var. Bu konfrasda Polşa tərəfini nümayəndələrinin iştirakı bu mənada Azərbaycan məsələsini təbliğatında mühüm amil ola bilər. Azərbaycan Xarici siyasi informasiya idarəsini olsun ? Azərbaycannın qeyri hökümət təşkilatlarının xarici şöbələri yaradılsın. Onlar Azərbaycan məsələsinin dünyada təbliğatçıları olmalıdırlar. Azərbaycan BM –nin üzvüdür onun nizamnaməsini qəbul etmiş və ona əməl də edir. BMT üzvü olan və tanıdığı dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipini qəbul edir. Lakin bu prinsipin qəbul edilməsi qonşu ölkələrdəki soydaşlarımızı unutmağımız mənası daşımamalıdır. İranla münasibətimizdən asılı olmayaraq o ölkədə yaşayan azərbaycanlılar azlıq statusuna belə sahibdeyillər. Onların etirazları qan gölündə boğulur. Gürcüstanda azərbaycanlılara status almaq da prorblemlidir. Rusiyada status məsələsi yada düşmür Axı dünya bu məsələlərə həssasdır. SUMMARY We have to add Azerbaijan issue to the world*s political diary. We need to prepare it*s strategy, tactics and to make it workable. In the reality Azerbaijan issue needs more to be solved by the interference of the world*s countries than Armenian issue. This would be realization of democracy and human rights. Салманова Гюльгез ПЕРЕВОД ПОСВЯЩЕНИЯ В РОМАНЕ АНАРА «БЕЗ ВАС» Проблемы, стоящие перед переводчиком художественного произведения, широко известны. Часто они носят объективный характер и не зависят от знания переводчиком языка оригинала. Говоря о проблемах художественного перевода, называют национально-культурную специфику языков, различие в метафорах, фоновую информацию и т.д. Существенное значение имеет подтекстовая информация, заложенная в художественном тексте. Считается, что переводчик должен проникнуть в подтекстовую информацию, адекватно прочитать ее, а уж потом определенным образом передать ее средствами второго языка. Разумеется, осуществить это значительно легче автору произведения, ведь ему не сложно прочитать скрытую, подтекстовую информацию. Она заложена им самим, он лучше всех знает, о чем идет речь в произведении. То же самое относится к специфике использования языковых средств переводчиком. Там, где переводчик чужого текста употребляет эмоционально-экспрессивные средства языка, с целью создания общей эмоциональной приподнятости текста, переводчик-автор использует языковые средства направленно, не гадает, а четко знает, в каких дозах должна быть использована экспрессия для воссоздания того или иного фрагмента оригинала. Следовательно, и в этом отношении переводчик- автор находится в более выгодном положении. Разумеется, и переводчик-автор и переводчик чужого текста находятся в равном положении в плане возможностей языка перевода с точки зрения соответствия возможностям языка оригинала. Одинаковые культурологические барьеры преодолевают оба. Но в одном отношении переводчик-автор, безусловно, находится в значительно более выгодном положении. Прочувствованность текста на сознательном уровне может быть присуща исключительно автору произведения. Однако, как показывает анализ авторских переводов, не каждый фрагмент авторского перевода художественного текста может быть однозначно и безоговорочно принят. Дело в том, что семантико-стилистический анализ авторов переводов, как правило, дает возможность полемизировать. В настоящей статье мы ставим перед собой цель провести семантико-стилистический анализ авторского посвящения в переводе азербайджанским писателем Анаром собственного романа «Без вас». Приведем посвящение полностью на двух языках. В оригинале: «АНАМ НИЭАРА, АТАМ РЯСУЛА, Сизсиз галыб, сиздян йаздыьым бу йазымы Сизин солмаз, сюнмяз, йадымыздан силинмяз хатирянизя щяср едирям» [2; 3] - «Моей матери Нигяр, моему отцу Расулу, работу, которую, оставшись без вас, я пишу о вас, посвящаю вашей неувядаемой, негасимой для нас памяти»[1;59]. Нам представляется, что перевод не соответствует оригиналу ни в семантическом, ни в стилистическом, ни в формально-графическом отношениях. С первого же взгляда бросается в глаза графическое несоответствие. Так, в оригинале «АНАМ НИЭАРА, АТАМ РЯСУЛА» выделено с большой буквы, т.е. автор графически выделил и имена, и термины родства. Известно, что в посвящениях, как и в самих художественных текстах, характеризующихся особой эмоциональностью, ничего случайного не бывает. Это распространяется и на графические элементы. Ни один графический элемент не может быть случайным в структуре художественного текста. В смысловой структуре посвящения функциональная загруженность используемых средств возрастает десятикратно. Посвящения, как правило, содержат сжатую информацию, разворачивающуюся на протяжении всего произведения. Посвящения носят особо эмоциональный характер, посвящаются памяти дорогих людей. Часто они интимны. Таким образом, повторяем ещё раз, в посвящении нет, и не может быть ничего случайного как в содержательном, так и в формально-графическом плане. То обстоятельство, что в оригинале не только первые буквы имен и терминов родства, но и все буквы, слова целиком, написаны с большой буквы, несет в себе серьёзную функциональную нагрузку. Прочтений может быть много, сам автор может и не согласиться с нашей лингво-символической интерпретацией. Однако и она не случайна. Например, можно сказать, что фрагмент «АНАМ НИЭАРА, АТАМ РЯСУЛА» символизирует памятник, символизирует монументальность. Ясно, что таким образом выражается дань глубокого уважения сына родителям. Это очевидно, и об этом вряд ли стоит говорить. Мы пытаемся символически прочитать данную графическую задачу. Такая форма написания целиком этих слов большими буквами может быть засчитана как наличие духовного культа, духовного кумира. Во всяком случае, смысл таков, варианты могут быть разными. Перевод просто сметает эту функциональную нагруженность посвящения, графически давая указанные слова в обычном, принятом виде – «Моей матери Нигяр, моему отцу Расулу». Следует также отметить, что в азербайджанском языке нельзя отождествлять выражения «мяним анама» и «анама». Выражение АНАМ НИЭАРА или МЯНИМ НИЭАР АНАМА и т.д. Например, третье привносит элемент ласки, добродушия, даже веселости, существует распространенная модель, чаще всего употребляемая по отношению к детям и младшим: мяним Ниэар балама и т.д. Второе стилистически нейтрально и, несмотря на повторяемость грамматического показателя (семантика принадлежности выражена и местоимением и существительным) употребительно. Вариант, избранный Анаром, стилистически функционален. АНАМ НИЭАРА выражает строгость. Уже этот элемент посвящения настраивает читателя на серьёзность. Повторяем, не на слезливость, не жалость и сочувствие, а на серьезность. В переводе использованы общеупотребительные и нейтральные выражения: «Моей матери Нигяр, моему отцу Расулу». Ясно, что полного соответствия перевода оригиналу быть не может. Переводчик-автор также не сможет ничего делать, так как сама грамматическая структура русского языка не дает возможности обнаружить эквивалент азербайджанскому «анам». Мы не утверждаем категорично, но всякий отход от нейтральности в данном случае был бы уместен. Например, перестановка местами определяемого и определения: «матери моей Нигяр» уже предпочтительнее «моей матери Нигяр». С изменением стиля посвящения, где интимность сменяет нейтральность, связаны и другие ошибки. Например, в переводе читаем: «Эту работу, которую, оставшись без вас, я пишу о вас». Слово работа в данном контексте совершенно не приемлемо. Любое другое слово было бы выигрышнее этого. Разумеется, о романе не точно было бы сказать «эти строки, которые, оставшись без вас, я пишу о вас». Но, даже, будучи не совсем точным, выражение эти строки было бы предпочтительнее. Дело в том, что при всей неточности в данном контексте это выражение служило бы поддержанию стилистического пафоса. Совершенно искусственны и потому неудачны эпитеты, сопровождающие слово память. В оригинале читаем: «солмаз, сюнмяз, йадымыздан силинмяз». В переводе «неувядаемой, негасимой для нас памяти». В оригинале выстраивается парадигма, которая работает даже на фоническом уровне. Даже промежуточное «йадымыздан» выполняет функцию паузы в этой фонической парадигме, после которой экспрессия усиливается в слове силинмяз. В переводе, прежде всего разрушается парадигма эпитетов. Эти псевдоэпитеты не работают, ни на каком уровне. Кроме того, в переводе нарушаются нормы современного русского языка в области лексической сочетаемости. Это и понятно, так как переводчик подсознательно или осознанно допускает интерференцию. Однако, суть в том, что и здесь он не последователен, так как парадигма эпитетов нарушается. Исказив парадигму, он составляет слова, которые не сочетаются на лексико-стилистическом уровне. В русском языке память не бывает ни неувядаемой, ни негасимой. Вот тут как раз и можно было использовать общеупотребительное выражение «светлая память». Более прекрасного выражения и быть не может. Действительно, память о дорогих людях бывает светлой. И в данном контексте слово светлая включает в свой семантический объем актуальные семы параллельных слов, способных с точки зрения форм литературного языка сочетаться со словом память. Ещё раз, возвращаясь к слову работа, использованному в переводе, хочется сказать, что в оригинале употреблено ведь не слово, а фразеологированное, и в силу этого максимально экспрессивное выражение – йаздыьым йазы. Таким образом, проведенный анализ позволяет утверждать, что авторский перевод посвящения к роману Анара «Без вас», является неудачным. Прежде всего, это выражается в нейтральности перевода и снижении стиля. При анализе использован следующий источник: Анар «Без вас». Роман-воспоминание. В книге: Анар. Шестой этаж пятиэтажного дома, Москва: Советский писатель, 1988. ЛИТЕРАТУРА
XÜLASƏ Məqalə Anarın «Sizsiz» romanının müəllif tərcüməsinə həsr olunmuşdur. «Sizsiz» romanının orijinalı və tərcüməsinin semantik-üslubi təhlili orada olan qeyri-dəqiqliklərin ithafdan başlayaraq mövcudluğunu aşkara çıxarır. SUMMARY The article deals with the translation into Russian of the «Without You» by Anar. The semantic-stylistic inaccuracies fre in the focus. The considerable shortages of translation are connected with lack of coincidence of meaning of original and translation. |