Geum.ru

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Вид материалаДокументы

Содержание


Свобода слова и печати – важный компонент внутренней политики казахстана
Байсұлтанова К.Ш.
Саяси-экономикалық мәселелерді
Подобный материал:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24

Адильбеков С.,

доцент кафедры журналистики

КазНПУ им. Абая

кандидат политических наук,


СВОБОДА СЛОВА И ПЕЧАТИ – ВАЖНЫЙ КОМПОНЕНТ ВНУТРЕННЕЙ ПОЛИТИКИ КАЗАХСТАНА


Cвободная пресса, радио, телевидение, Интернет являются опорой гражданского общества, к построению которого стремится Республика Казахстан. То есть свобода средств массовой информации является не самоцелью, а средством формирования демократического государственного устройства. В этой связи оказание содействия свободе печати и электронных СМИ означает содействие укреплению гражданских прав и свобод. Именно поэтому поддержка средств массовой информации, которая осуществляется, к примеру, во Франции, является важным компонентом внутренней политики любого демократического государства. В Казахстане уже приняты поправки к Конституции РК, которые предусматривают финансирование политических партий. А это означает, что власть стремится поддерживать политический плюрализм, что вытекает из провозглашенной в Основном Законе страны стратегической линии на построение демократической республики. Думается, недалек и тот день, когда законодательно будут поддерживаться и масс-медиа, потому что именно они формируют информационный и, соответственно, политический плюрализм. Общепризнанно, что свободные СМИ могут выражать мнения всех слоев гражданского общества и обеспечивать ситуацию, при которой правительства представляют интересы свободных граждан, а граждане могут держать свое правительство под контролем.

В аналитических докладах Фонда “Әділ сөз”, которые ежегодно подготавливаются при поддержке Института Открытого Общества, Центра ОБСЕ в Астане и американского Агентства по демократическому развитию (ЮСАИД), общественно-политический контекст развития ситуации со свободой слова в Казахстане оценивается как весьма противоречивый. Данная оценка основывается на выводах, сделанных в ходе анализа ситуационных событий, связанных с политическими шагами власти и журналистской деятельностью. Так, 2006 год характеризовался значительным ухудшением законодательства о СМИ. В течение года дважды по различным причинам был отклонен либеральный законопроект “О средствах массовой информации”, разработанный коалицией журналистских НПО. В том же году началась работа над проектом закона “Об издательской деятельности”, предусматривавшем лицензирование типографий, что вызвало активный протест со стороны местных и международных НПО и представителя ОБСЕ. Но уже в 2007 году публичная правительственная политика в отношении СМИ изменилась – в нижнюю палату Парламента был внесен в третий раз и, наконец, принят в работу либеральный законопроект “О средствах массовой информации”. В первой половине года был отозван из Парламента реакционный законопроект “Об издательской деятельности” и приостановлена работа над документом, регламентирующим деятельность казахстанского сегмента сети Интернет.

В компетенцию МВД не входят гражданские споры об унижении чести, достоинства и деловой репутации. К тому же законопроект вместо полной декриминализации содержал всего лишь положение об изъятии из статей Уголовного кодекса по делам о клевете и оскорблении упоминания о публикации в СМИ. Такой же имитацией либеральных изменений являлось предложение отменить регистрацию для электронных СМИ, так как на самом деле для радио и телевидения главную трудность представляет получение частоты и победа в конкурсе на право вещания. Проблемы же с учетной регистрацией возникают только у печатных СМИ. Также предлагалось возложить на журналистов гражданскую ответственность за распространение не только недостоверных, но также и достоверных порочащих сведений, затрагивающих частную жизнь.

В ходе затяжных дискуссий между Парламентом, Министерством информации и культуры, МВД и журналистским сообществом этот законопроект с якобы либеральными поправками вызвал резко отрицательную оценку со стороны казахстанских и международных неправительственных организаций. Представитель ОБСЕ по вопросам свободы СМИ Миклош Харашти обратился к министру иностранных дел со специальным письмом, содержащим просьбу об отзыве данного законопроекта напомнив, что законы, предоставляющие чиновникам дополнительную защиту от словесных оскорблений, “противоречат современной демократической практике”. Он также призвал Казахстан полностью передать рассмотрение дел о защите чести, достоинства, деловой репутации, неприкосновенности частной жизни в сферу гражданского правосудия [142].

Такую же отрицательную оценку со стороны ОБСЕ получил и проект закона “об издательской деятельности”. Так, в ходе дискуссии на шестом медиа-форуме М.Харашти отметил, что “наложение на типографии требований лицензирования противоречит международным стандартам и сравнимо с выдачей лицензии на использование чернил и бумаги” [1]. В ответ на столь аргументированную критику министр культуры и информации РК Е.Ертысбаев сообщил, что считает возможным отозвать из Парламента данный законопроект: “Поскольку мы находимся в диалоговом режиме с ОБСЕ, пытаемся строить партнерские отношения и проявляем добрую волю, идем навстречу по многим вопросам” [2]. На наш взгляд, разъяснения казахстанского министра по этому поводу прозвучали весьма симптоматично в контексте взаимоотношений политики и СМИ на фоне политической модернизации республики.

Надо отметить, что реальное состояние свободы слова и права на доступ к информации в стране характеризуют идентичные позиции ОБСЕ оценки и ряда других ведущих международных правозащитных организаций. Так, Европейская правозащитная организация “ARTICLE 19” тоже выразила свою обеспокоенность совместимостью законопроекта “Об издательской деятельности” с международными стандартами свободы слова, считая, что он будет скорее создавать препятствия, чем содействовать соблюдению права на свободу выражения и получения информации. В докладе организации о проекте закона, в частности, говорится: “Недавно подписав международный пакт о гражданских и политических правах, Казахстан принял на себя обязательство “…принять такие законы или другие меры, необходимые для того, чтобы проводить в жизнь право на свободу слова”. Между тем, ни схема лицензирования, ни большинство ограничений на издательскую деятельность, предложенных в законопроекте, не преодолевают этот порог.

В результате противостояния СМИ и властных органов были высказаны предположения о заведомо выстроенной властями схеме принятия псевдодемократических поправок в Закон РК “О средствах массовой информации”. В сложившейся ситуации, исходя из контекста предлагаемых изменений и дополнений, напрашивался вывод о том, что власть на самом деле имитирует стремление к демократизации информационного законодательства. Действительно, в 2006 году было отложено на год решение о председательстве Казахстана в ОБСЕ в 2009 году и назначена новая дата – 2010 год. В соответствии со сложившимся политическим раскладом удовлетворение амбициозной заявки требовало в 2007 году практических шагов по демократизации законодательства о СМИ и либерализации условий деятельности журналистов и масс-медиа. Но после того как 30 ноября 2007 года в Мадриде было решено, что Казахстан возглавит ОБСЕ в 2010 году, в январе 2008 года Правительство РК дало отрицательное заключение на лежащий в Парламенте законопроект “О средствах массовой информации”, после чего он был отозван. Одновременно с этим, как заявил министр культуры и информации Е.Ертысбаев, возобновилась работа над законопроектом о государственном регулировании Интернета. С другой стороны власть в связи с обострением внутриклановой борьбы и ухудшением экономической ситуации вследствие надвигавшегося кризиса мировой экономики стремилась к обузданию СМИ, что и привело к появлению законопроекта с псевдодемократическими поправками.

В контексте проблематики состояния свободы слова, конституционного обеспечения прав и свобод граждан в нашей республике стоит обратить внимание на следующий аспект. Как известно, еще в 1992 году Казахстан стал членом ОБСЕ. Это означает, что страна приняла на себя все обязательства по соблюдению законности и приверженности демократическим принципам. Но в ноябре 2000 года на заседании палаты представителей ОБСЕ был принят документ под названием “Выражение озабоченности по поводу серьезных нарушений прав человека и основных свобод в большинстве государств Центральной Азии”. В нем указывалось на то, что “…поскольку центральноазиатские государства, будучи участниками ОБСЕ, обязались строить, консолидировать и укреплять демократию как единственную систему правления, они обязаны проводить свободные выборы, уважать права граждан избираться и быть избранными без дискриминации и иметь равный доступ к средствам массовой информации. Независимые СМИ Казахстана, которые раньше были относительно свободными, подвергаются давлению или ликвидируются, лишая тем самым желающих выражать независимые или оппозиционные взгляды. Таким образом, ограничиваются возможности прессы критиковать или комментировать коррупцию в высших эшелонах власти. Конгресс призывает лидеров центральноазиатских государств создать условия для работы независимых и оппозиционных средств массовой информации без ограничений, давления, притеснения, отменить уголовные законы, приговаривающие журналистов к тюремному заключению по обвинению в клевете на государственных и официальных лиц. А также обеспечить партиям равный доступ к государственным средствам массовой информации” [3]. Такой была тогдашняя оценка со стороны ОБСЕ ситуации со свободой слова и печати в Казахстане и соседних с ним суверенных постсоветских государствах центральноазиатского региона. Прошло десять лет со времени принятия этого документа, и Казахстан в качестве “коллективного выдвиженца” государств СНГ, первым из них получил почетное право на председательство в ОБСЕ в 2010 году. Данный факт говорит о признании этой авторитетной международной организацией стремления нашей республики следовать провозглашенной приверженности ценностям ОБСЕ. В своем выступлении на министерской встрече ОБСЕ-ЕС в январе 2010 года действующий председатель ОБСЕ, государственный секретарь – министр иностранных дел РК К.Саудабаев вновь подтвердил признание Казахстаном важности значения человеческого измерения в деятельности ОБСЕ. Так, он отметил, что “…мы демонстрируем твердую приверженность этому процессу, прежде всего, в собственной стране. Дальнейшие шаги Казахстана в области демократизации будут в полной мере корреспондироваться с целями и задачами, которые мы поставили перед собой в рамках председательства” [4].

Однако анализ современного состояния свободы слова и СМИ в республике показывает, что журналистика, в частности, независимые и оппозиционные масс-медиа в республике все еще продолжают испытывать экономическое и политическое давление со стороны государства и его представителей из числа политической элиты. Этим объясняется имеющая место критика деятельности казахстанских властей со стороны международных правозащитных организаций, которые считают, что в Казахстане одна из трех “корзин” ОБСЕ, обозначаемая как “человеческое измерение”, все еще не имеет своего полного воплощения применительно к стандартам ОБСЕ. Сегодня журналисты и СМИ продолжают испытывать на себе экономический и политический прессинг, который выражается в закрытии газет, уголовном преследовании главных редакторов и рядовых сотрудников печатных изданий, многомиллионных судебных исках со стороны чиновников, депутатов и представителей приближенных к власти кланов по обвинению СМИ в клевете, нанесении морального ущерба и урона деловой репутации истцов. Поводы к таким действиям в отношении печатных изданий и используемые методы сведения с ними счетов те же, что в 1994-2004 годы, которые были самыми сложными в истории развития современной отечественной журналистики. Так, депутат и партийный функционер Р.Мадинов в 2009 году предъявил иск на 300 миллионов тенге к оппозиционной газете “Тасжарган”, что после судебных передряг привело к закрытию издания. Это, видимо, и было конечной целью судебного преследования газеты по причине ее оппозиционности. А главный редактор газеты “Алма-Ата ИНФО” Р.Есергепов уже второй год находится в заключении по приговору суда, усмотревшего разглашение секретных документов путем опубликования материалов служебной переписки одного из областных департаментов КНБ с Администрацией президента страны. Однако, по мнению журналистских и правозащитных организаций, обвинения по делу журналиста носят весьма спорный характер, а столь резкий “наезд” на главного редактора связан с аффилированностью издания с одной из незарегистрированных политических партий [5].


1 Представители ОБСЕ по вопросам СМИ считают// "Панорама" .- 2006.- 21 июля.

2 Ермухамет Ертысбаев министр культуры и информации: "…Я привык называть вещи своими именами"// газета "Время".- 2006.- 6 июля.

3 Ситуация со СМИ в современном Казахстане.- Организация по Безопасности и Сотрудничеству в Европе.- Вена, 2002.

4 Шиманский М. Казахстан представил программу председательства в ОБСЕ. Интервью с госекретарем, министром иностранных РК Саудабаевым К.// Казапхстанская правда .- 2010.- 15 января.

5 Масс-медиа в Казахстане: Законы.Конфликты. Правонарушения. Итоги 2009 года. Фонд "Адил соз".- Алматы, 2010.


Байсұлтанова К.Ш.

Абылайхан атындағы

ҚХҚ және ӘТУ, халықаралық

экономикалық қатынастар

кафедрасының доценті,

саяси ғылымдарының кандидаты

Алматы қаласы,


САЯСИ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ

ШЕШУДЕГІ БАҚ-ТЫҢ РӨЛІ


XX аяғы мен және XXI ғасырдың басында Қазақстанның саяси–қоғам өмірінде елеулі өзгерістерге толы болды. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін алғанына байланысты жаңа бағыттағы саясат қоғамның барлық салаларына жаңалықтар әкелді. Біздің елімізде елдің экономикалық және саяси өміріне елеулі әсер ететін реформалар жүргізілді. Бұл үрдістер қоғамның белсенді араласуын талап ететін әлеуметтік мәселелердің туындауы мен қатар жүрді. Демократииялық жолға бағытталған саяси институттардың құрылуы мен дамуы сияқты қоғамды либерализациялау барысында бірталай нәтижелерге қол жеткізілді. Қоғамдық саяси өмірде жекешеленген тәуелсіз қоғамдық ұйымдар қалыптасты. Соның біріне әр түрлі бағытта БАҚ та жатады.

19 жылдық тәуелсіздік тарихында Қазахстан Республикасы ішкі және сыртқы саясатты қалыптастыруда едәуір тәжірибе жинақтағаны мәлім. Алғашқы жылдар сыртқы саясатта Республиканың халықаралық қатынастар жүйесінде жеке субъект ретінде қалыптасуымен, дүниежүзіне танылуымен сипатталады. Еліміздің геостратегиялық орналасуы, экономикалық және саяси мүддесімен қатар мол табиғи және басқа да потенциалы Қазақстан Республикасының халықаралық жүйеде өзіндік орнын алуына себепкер болды. Сонымен қатар, бастапқы кезеңде еліміз басқа да посткеңестік республикалар сияқты осы заманның саяси және экономикалық толқуларына кез болды. Қазақстанның даму стратегиясы ішкі саяси- экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етуге және сыртқы саяси, экономикалық және мәдени байланыстарды дамуытуға бағытталды. Жоспарлы экономикадан еркін нарықтық қатынастарға өту мен тоталитарлық жүйеден қоғамды демократиялық қатынастарға бейімдеу жағдайында Қазақстан аймақтық және халықаралық интеграциялану үрдісіне ілесе бастады. Тәуелсіз мемлекет ретінде енді ғана алға дами бастаған ел алдында көптеген шешімі қиын мәселелер тұрғандығы белгілі. Осы ретте басқа да маңызды шаралар мен қатар мемлекеттік экономикалық саясаттың маңызды болғандығын атап өткен жөн. Еліміздің 90 жылдардан басталған жаңа кезеңінде болып жатқан өзгерістердің барлығынан қазақстандықтар БАҚ арқылы хабардар болып отырды. Соңғы жылдардағы осындай ірі де орасан өзгерістер БАҚ-тың мәнін тереңірек түсініп, оның қоғамдағы рөліне басқаша қарауға мәжбүр етті. Қоғам өмірінің әр саласындағы қайта құрулардың негізі ақпараттар екені мәлім. Бұл БАҚ-тың жалпы ақпараттарды таратудағы маңыздылығын одан әрі арттырып отыр.

Жекешелендіру саясатынынан бастап, қазіргі нарық қатынастардың дамуының жаңа кезеңіндегі аралықтағы қоғамдағы жағдайлардың барлығын халыққа газет журналдарының жеткізіп отыруы тек ел экономикасынан хабарлар болып қоймай, осы үрдістердің бағытына әсерін тигізуіне бірден бір себепші болды. Бұл ретте демократиялық қоғамға бет бұрған біздің елімізде тек бір ұстанымдағы ғана емес, оппозициялық көзқарастардағы БАҚ болуларының өзі қоғамымыздың плюрализм негізін қалыптастырды. Әлемдегі демократиялық бағыттағы елдер тәжірибесінде бұл оңтайлы іс екендігі белгілі. Қоғамда бәскелес, әр түрлі озық пікірлерді тудыра алатын, еліміздің ары қарай дамуын жетілдіретін БАҚ болып тұрғандығын айта аламыз. Қазақстандық саясаттанушы Д.Сатпаев «Қазақстандағы саяси жүйенің болашағы саяси элита, контрэлита, оппозиция, саяси партиялар, мүдделі топтар, БАҚ және электорат сияқты акторлардың арасындағы ойын ережелерінің өзгеруіне тәуелді» деп БАҚ-тың саяси маңыздылығын нақтылап отыр[1]. Бұл жерде осындай ірі саяси-экономикалық өзгерістердің де БАҚтың дамуына, оның кәсіптік денгейінің жетілуіне әсер еткендігі сөзсіз.

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы саяси және экономикалық дамудың белгілі бір кезеңіне түскен, осы барыста едәуір тәжірибе жинақтаған, кейбір мәселелер жөнінде алыс-жақын елдерге озық тәжірибе көрсете алатын елдер қатарына жатады деген ойдамыз. Біздің ойымызша Қазақстан Республикасының жан жақты дамуына басым ықпал еткен дұрыс қалыптасқан экономикалық саясат болды. Ел Президентінің экономикалық мәселелерді басымдылық деп тануы мемлекеттің стратегиялық даму бағдарламаларына негіз болды. Даму стратегиясына экономикалық фактордың басымдылығы қоғамда шешімі қиын мәселелерді кешенді түрде қарастыруға септігін тигізді. Аталған жағдайлардың барлығы тек қазақстандық БАҚ-тарда ғана емес, ТМД елдерінің газет- журналдарымен қоса, интернет беттерінде жарияланып отырды. Жыл сайынғы ел Президентінің жолдаулары кең көлемде БАҚ беттерінінде жарияланып, халық жаппай талқылады. Кез келген жаңадан қабылданған заң актілері мен олардың жобалары да осы БАҚ арқылы халыққа жетіп, халықтың пікір сынынан өту ісі дағдыланған. Бұл қоғам мүшелерінің мемлекеттік маңызы бар ауқымды бағдарламаларды тек жүзеге асыруға ғана емес, оны қалыптастыруға ат салысуға жұмылдырады.

Қазіргі таңда жаңа экономикалық қарым-қатынастарды құру мен оны дамыту үрдістерінде, қоғам өміріндегі әр түрлі жағдайлар, әсіресе толып жатқан қарама қайшылықтар мен келеңсіздіктердің жайларын баяндауда БАҚ беттеріндегі экономикалық тақырыптағы мақалалардың мәні зор. Экономикалық тақырыптағы мақалалар азаматтардың өз ойларын ортаға сала отырып, жаңа қоғамға деген жеке көзқарастарымен қатар, қабылданған реформаларға байланысты қоғамдық пікірді қалыптастырады.

Қазір әлем саяи және экономикалық жаңалықтарға толы. Бұл орайда БАҚ беттерінде осы мәселеге қатысты жекеленген тақырыптардың артуымен қатар, арнайы баспасөз сандарынын өскендігі байқалады. Жеке бизнес пен кәсіпкерліктің дамуы, оның алдында тұрған мәселелер мен кедергілер, үкімет пен бизнес арасындағы қарым қатынастар, қоғамдық ұйымдардың көзқарастары сияқты мәселелерді қазақстандық БАҚ жиі көтереді.

Нарықтық экономикалық жүйенің негізі еркін кәсіпкерлік екендігі белгілі. Шағын және орта бизнесті дамыту, оны үкімет тарапынан қолдау, заңдық-нормативтік негізін жетілдіру жұмыстары Қазақстандағы нарықты қалыптастыру тәжірибесінде нақты байқалды. Сонымен қатар, нарықта субъектілердің үлесі әркелкі, басқа субъектілермен қоса монополистердің болып отырады. Монополизм құбылысы нарық заңдылығын бұзуы әбден мүмкін. Монополияның туындауына байланысты ресурстардың дұрыс бөлінбеуі мен бағаның орынсыз өсуінің белес алатыны тәжірибеден жиі көрініс береді. Нарықтық бәсеке жағдайында күшті кәсіпкерлік, не болмаса финанстық топ басқа топтарды ығыстырып сол салада өзі билік құруға, неғұрлым мол табыс табуға ұмтылыста болады. Монополистердің пайда табуға ұмтылысының кері әсері тек нарық қатынастарымен шектелмейді. Демек, осындай нарықтағы келеңсіз құбылыстарды қоғам мемлекетпен қатар БАҚ арқылы реттеп отыруына толық мүмкіндік ала алады.

Монополияға қарсы саясат тұтынушыларға қалыпты бағада тауар мен қызмет түрлерін ұсынуға және өндірушілерге бәсекеге сәйкес өз тауарларын сатуына мүмкіндік туғызады. Қазақстан Республикасында қазір монополия мәселесін реттеудегі мемлекеттің міндеті - монополияның ұтымды нарық субъектісі ретінде қалыптастыру, сол арқылы экономиканы елеулі дәрежеге көтеру. Сонымен қатар, үкіметтің нақты мақсаты - нарықта тұтынушыларды жоғары сапалы тауар мен қызмет түрлерімен қамтамасыз ететін және олардың ассортиментін сұранысқа байланысты өзгертіп отыратын кәсіпорындардың болуын қамтамасыз ету.

Елімізде кейбір газет - жорналдардың осындай арнайы бір тақырыптарға маманданып жатқандығын да байқаймыз. Мысалы, үкімет пен бизнес арасындағы өзара қарым қатынастар төңірегіндегі жағдайларды «Республика», «Караван», «Казахстанская Правда» газеттері жиі көтереді, ал табиғи монополияға, нарық монополиясы мен бәсеке заңдылықтарының бұзылуына қатысты өзекті мәселелерді «Айқын», «Литер» сияқты газет беттерінен көруге болады.

Ел Президенті Н.Назарбаев Қазақстанда экономиканы қайта құру шаралар жүйесін ғана емес, көптеген ірі және орта, сол сияқты шағын кәсіпорындарды да қайта құруды ұйымдастыру шараларын да жүзеге асыру керектігін айтты. Құрылыста, ауыл шаруашылығында, өндірісте шағын кәсіпорындар санын біршама өсіру аса маңызды...Өндірістің шоғырлануының жетістіктерін пайдалана отырып, соның ішінде ірі корпорацияларды құра отырып, «шағын» экономиканың да үлес салмағын арттыру керек, осылай ірі, орта және шағын өндірісті қатар жүргізуді қамтамасыз ету керек...Ірі корпорациялар, трансұлттық корпорациялар көлемді міндеттерді шешіп, экономиканың дамуындағы алдыңғы бағыттарда бәсекелестікті көтереді деп көрсетті [2]. Қазақстандағы экономиканың қазіргі даму сатысында орта және шағын кәсіпорындардың халықтың тұрмыс-тіршілігіне қажетті тауар мен қызмет түрлерін тұтынушыға ішкі нарықта бәсеке негізінде ұсынып отыруы тиіс. Ал ірі корпорациялар сыртқы нарықта отандық өнімдердің бәсекеге қабілеттігін таныта білуі ел экономикасын дамытудың сенімді бағыттарының бірі болмақ. Ірі қазақстандық корпорацияларды құру экономистердің ойынша ұлттық экономиканы бәсекеге қабілетті етудің шешуші факторы [3]. Мемлекеттік ірі корпорациялардың болуы еліміздің экономикасына үлкен үлес қосары сөзсіз, осы ірі трансұлттық компаниялардың өнімі мен олардың әлемдік нарықтағы орны арқылы отандық экономика дүниежүзіне танылады, олар ұлттық мақтанышқа айналады.

Дамыған елдерде демократиялық процесстердің экономикалық өсумен қатар жетілетіні, екі құбылыстың біріне бірінің ықпал ететіндігі байқалалады. БАҚ құралдары осындай экономикалық жетістіктерді барынша қоғамға жария етіп, елімізде мақтанышқа айналатындай ұлттық «чемпиондардың» қалыптасуына моралдық түрде қолдау көрсетіп отырады. БАҚ арқылы қоғамда ұлттық мақтаныш, патриоттық тәрбие, ел саясатының дұрыстығына сенім арту сияқты сезімдерді оятуға тырысады.

Жақын арада Дүниежүзілік Банк «Айтуға құқылы- экономикалық дамудағы БАҚ-тың рөлі» (“The Right to Tell — The Role of Mass Media in Economic Development”) атты кітап шығарды. Кітапта БАҚ –тың ұлт экономикасына тікелей емес, жанама әсер ететіндігі жайында айтылған. БАҚ азаматтарды үкіметтің жұмысын бақылап отыратындай ақпараттармен қамтамасыз етеді. Кітаптың редакторы Румин Исламның айтуынша тәуелсіз БАҚ экономикалық дамуды қолдай алады, тиімді басқаруға әсер етеді және азаматтардың құқығын кеңейтеді [4].

Қазақстан Республикасының Кеден Одағына мүше болып ену мәселесі газет-журналдардан көп талқыланды. Қазақстандық БАҚ қоғамды толғандыратын отандық өнім бәсекеге қабілеттілігі, шетелмен бәсекелестік, бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі сияқты мәселелердің орынды көтерілгендігін да айтып өту керек. Сонымен қатар БАҚ беттерінде Кеден мәселесі кейбір ұйымдар мен әлеуметтік топтардың мемлекеттің бұл саясатының ертерек екендігін, ел тәуелсіздігіне қауіп төнуі мүмкін екендігін ескертетін мәндегі мақалалар да талқыға түсті. Бұл сыни көзқарастағы мақалалардың болуы, экономикалық құрылымдардың оңтайлы тәжірибесін халыққа насихаттау немесе кемшін тұстарын талдау, экономикалық дамудағы өзекті мәселелерді жанжақты талқылау арқылы қазақстандықтар үкімет ісіне араласа алатындығын көрсетеді. Бұл азамтаттық қоғамға сай үкіметтің атқарып жатқан жұмыстарына объективті баға беруіне, жіберілген олқылықтардың себеп-салдарын анықтап, талдауына және оларды шешу жолдарын ұсынуға мүмкіндік береді. Демек, үкіметтің жұмысын жетілдіуге үлесін қоса алатын БАҚ беттерінде жарияланатын осындай саяси-экономикалық мақалалар маңызды болмақ. Қоғамның саяси өмірі мен экономиканың барлық салалары жайы туралы анық ақпараттар мен мәліметтер үкіметтік органдардың жұмысында ескеріліп отыруы тиіс.

Саяси-экономикалық мәселелермен қатар мемлекеттік орган мамандарының біліктілігі, қызмет этикасы, парақорлық пен сыбайлас жемқорлық мәселелерінің өзекті болып отыр. Бұл жағдайлар да БАҚ назарынан тыс қалған жоқ.

БАҚ қоғамдағы әлеуметтік топтардың көзқарастарын білдіре отырып, олардың өзара қарым-қатынастарын жандандыруға, саяси жүйені трансформациялауға, ақпарттық кеңістік құруға барынша септігін тигізеді. Плюралистік негіздегі тәуелсіз БАҚ болуы Қазақстан Республикасының демократиялық қағидалардың нақты орындалуы мен саяси-экономикалық мәселелердің шешілуіне әсер етері анық.