Geum.ru

Министерство образования Республики Беларусь Учреждение образования

Вид материалаУчебная программа курса

Содержание


История беларуси
Общеобразовательного стандарта
Дисциплина "История Беларуси"
Требования к знаниям и умениям
Уводзіны ў гісторыю беларусі
ПЕРШАБЫТНАЯ ЭПОХА ПА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУС1 (100—35 тыс. гг. да н. э. — VIII ст. и. э.)
Балцкая каланізацыя.
Рассяленне славян.
РАННЕФЕАДАЛЬНЫЯ ДЗЯРЖАЎНЫЯ УТВАРЭННІ НА БЕЛАРУСК1Х ЗЕМЛЯХ (IX — першая палова XIII ст.)
Феадальная раздробленасць.
Сацыяльна-эканамічнае развіццё.
Барацьба з крыжацкай агрэсіяй i нашэсцем мангола-татараў.
Рэлігія i культура.
УТВАРЭННЕ I СТАНАЎЛЕННЕ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА (другая палова XIII—XV ст.)
Утварэнне i умацаванне Вялікага княства Літоўскага.
Дзяржаўны лад Вялікага княства Літоўскага.
Эканамічнае развіццё i сацыяльныя адносіны.
Абвастрэнне ўнутраных супярэчнасцей у Вялікім княстве JIітoўcкiм у канцы XIV ст.
Княжанне Вітаўта, яго ўнутраная i знешняя палітыка.
Kaзiмip IV i яго палітыка.
...
Полное содержание
Подобный материал:
Министерство образования Республики Беларусь


Учреждение образования

«Гомельский государственный университет

имени Франциска Скорины»


Факультет исторический


Кафедра истории Беларуси



Утверждена на заседании

научно-методического совета

Учреждния образования «Гомельский государственный университет имени

Франциска Скорины»

«____»_________________200___ г.

протокол № _______



ИСТОРИЯ БЕЛАРУСИ




УЧЕБНАЯ ПРОГРАММА КУРСА




Гомель 2003




Составитель: В.И. Сычёв, ст. преподаватель кафедры истории Беларуси


Учебная программа обсуждена на заседании кафедры истории Беларуси Учреждения образования «Гомельский государственный университет имени Франциска Скорины» «_____»____________________2003 г., протокол № _______.


Зав. кафедрой ___________________В.П. ПИЧУКОВ.

(подпись)


Учебная программа рассмотрена методическим советом исторического факультета Учреждения образования «Гомельский государственный университет имени Франциска Скорины» «_____»____________________2003г., протокол № _______.


Председатель МС факультета _____________А.И. Зеленкова.

(подпись)


2. ТРЕБОВАНИЯ

ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО СТАНДАРТА

(РУКОВОДЯЩИЙ ДОКУМЕНТ РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ)

РД РБ 02100.5.058-98


ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ
СПЕЦИАЛЬНОСТЬ 1-210301-01 "История отечественная и всеобщая"

Дисциплина "История Беларуси"



Место отечественной истории в системе социально-гуманитарных знаний. Сущность, формы, функции исторического сознания. Этногенез славян и этнокультурные процессы в восточном славянстве. Место и роль Полоцкого, Туровского и других княжеств в системе древнерусского государства, характер их взаимодействий с европейской и восточной цивилизациями. Формирование ВКЛ как литовско-белорусского государства. Консолидация белорусской народности (этноса). Политическое и экономическое положение Беларуси в составе Речи Посполитой (вторая половина XVI-XVII в.).


Требования к знаниям и умениям



Специалист должен:
  • понимать роль и место Республики Беларусь в мировой цивилизации, знать основные достижения мировой и отечественной культуры и искусства.

Иметь представление:
  • о месте отечественной истории в системе социально-гуманитарного знания.

Должен знать:
  • основные этапы исторического развития Беларуси, факты, даты, события, имена и характеристики исторических деятелей, основные этапы развития культурно-интеллектуальных процессов;
  • этногенез славян и этнокультурные процессы в восточном славянстве;
  • основные культурно-исторические эпохи.

Должен владеть:
  • современными методологическими приемами исторического анализа;
  • всеми аспектами национальной и мировой истории.

Должен уметь использовать:
  • достижения смежных гуманитарных и естественных наук для разработки исторической проблематики и решения специальных научных проблем;
  • общие и специальные исторические знания для решения профессиональных задач;
  • специальные знания в решении общепрофессиональных задач;
  • на практике полученную теоретическую информацию;
  • применять полученные теоретические знания для решения конкретных педагогических, методологических и научно-практических задач.

Должен иметь опыт:
  • планирования и ведения научно-исследовательской работы;
  • сбора, хранения, обработки и передачи информации;
  • совмещение широкой фундаментальной и практической подготовки по всем аспектам специальности;
  • подготовки авторских публикаций.



ВВЕДЕНИЕ



История Беларуси является составной частью истории восточных славян и всеобщей истории. Изучение данного курса необходимо для расширения и систематизации знаний по отечественной истории, адекватного понимания истории и специфики развития восточнославянской цивилизации.

Цель преподавания дисциплины: на основе анализа и обобщения конкретно-исторического материала, используя принцип историзма и цивилизационный подход, показать место и роль белорусского народа в европейской и мировой истории, выделяя специфические особенности развития исторического процесса на территории нашей страны.

Задачи изучения дисциплины: проанализировать развитие исторического процесса на территории Беларуси с момента ее заселения человеком до середины XVIII в., развитие этнических процессов, пути формирования классового общества, государственности, политическую и социально-экономическую историю государственных образований (княжеств, ВКЛ, Речи Посполитой), в состав которых входила территория Беларуси, тенденции и особенности развития культуры.

Дисциплина “История Беларуси” связана с историей восточных, южных и западных славян, историей средних веков и новой историей стран Европы и Азии, археологией, этнологией, этнографией Беларуси, историей культуры Беларуси.


Программа дисциплины “История Беларуси” составлена для студентов I курса специальности 1-210301-01 “История отечественная и всеобщая"


УВОДЗІНЫ Ў ГІСТОРЫЮ БЕЛАРУСІ

Гісторыя Беларусі як навука i навучальная дысцыпліна. Змест i структура курсу. Характарыстыка вучэбнай л1таратуры.

Асабл1васці гістарычнага шляху беларускага народа. Тэрыторыя i прыродныя умовы. Эвалюцыя назваў краю i насельнікау. Перыядызацыя гісторыі Беларусі.Гісторыя як памяць народа. Важнейшыя крыніцы па гісторыі Беларусі. Навуковыя i вучэбныя выданні крыніц.

Асэнсаванне г1старычнага лесу беларусаў. Канцэпцыі польскіх i расійскіх гісторыкаў. Зараджэнне i развіццё беларускай нацыянальнай гістарыяграфіі. «Белыя плямы» i дэфар-мацыі ў савецкай гістарычнай навуцы. Дасягненн! замежных вучоных. Сучасны стан беларускай гістарыяграфіі i пстарыч­най свядомасці грамадства. Роля гістарычных ведаў у нацыянальна-культурным адраджэнні народа i станаўленні суверэннай дзяржавы — Рэспублікі Беларусь.


ПЕРШАБЫТНАЯ ЭПОХА ПА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУС1 (100—35 тыс. гг. да н. э. — VIII ст. и. э.)

Агляд літаратуры i крыніц.

Першапачатковае засяленне. Сляды знаходжання першых пасяленцаў, старажытныя стаянкі. Неандэртальцы i краманьёнцы. Умовы жыцця, прылады працы i зброя, асноўныя заняткі людзей. Крэмнездабываючая справа. Мацярынская родавая абшчына як сацыяльная арганізацыя. Плямёны i археалагічныя культуры каменнага веку, меркаванні аб ix этнічнай прыналежнасці. Рэлігійныя вераванні i абрады. Першабытнае мастацтва.

Балцкая каланізацыя. 3'яуленне індаеўрапейцаў, ix балцкая галіна на беларускіх землях. Узаемадзеянне з даіндаеўрапейскім насельніцтвам. Узнікненне i развіццё вытвараючых формаў гаспадарання. Плаўка i апрацоўка металаў. Зараджэнне грамадскага падзелу працы. Першапачатковы абмен. Бацькоўскі (патрыярхальны) род. Матэрыяльная i духоўная культура плямён бронзавага i жалезнага вякоў.

Рассяленне славян. Генезіс усходнеславянскіх плямёнаў i шляхі ix рассялення па тэрыторыі Беларусі. Узаемаадносіны з балтамі. Праблема паходжання беларусаў. Далейшае развіццё i індывідуалізацыя вытворчасці. Сельская абшчына — «мір». Паселішчы i гарадзішчы. Разлажэнне першабытнаабшчынных адносін. Узнікненне класавага грамадства. Саюзы плямёнаў — «княжанні». Рэлігія i культура крывічоў, дрыгавічоў i радзімічаў.


РАННЕФЕАДАЛЬНЫЯ ДЗЯРЖАЎНЫЯ УТВАРЭННІ НА БЕЛАРУСК1Х ЗЕМЛЯХ (IX — першая палова XIII ст.)

Крыніы i гістарыяграфія.

Першыя княствы-дзяржавы. Вытокі дзяржаўнасці Беларусі. Узнікненне княстваў. Старажытнабеларускія землі i Кіеўская Русь.

Дзяржаўнасць Полацкай зямлі. Узаемаадносіны Полацка з Кіевам i Ноўгарадам. Рагвалод i Рагнеда. Усталяванне дынастыі Ізяславічаў. Княства пры Брачыславе. Усяслаў Полацкі. Бітва на Ням1зе. Барацьба Уладзіміра Манамаха з Усяславам. Значэнне яго дзейнасці.

Утварэнне Тураўскага княства. Княжанне Святаполка Уладзіміравіча. Адносіны Турава з Кіевам. Паступовае узвышэнне Пінска.

Беларускія землі ў Смаленскім, Чарнігаўскім, Кіеўскім, Уладзіміра-Валынскім княствах.

Феадальная раздробленасць. Прычыны i наступствы феадальнай раздробленасці. Княжацкія удзелы. Усобіцы.

Драбленне Полацкай зямлі. Узвышэнне Мінска ў часы кня­зя Глеба. Барацьба полацкіх i кіеўск1х князёў. Падзел Тураўскай зямлі, князь Юрый Тураускі. Княствы ў беларускім Па-бужжы i Панямонні, воласці ў Пасожжы.

Арганізацыя кіравання i дзяржаўны лад у землях-княствах. • Звычаёвае i пісьмовае права. Пачаткі судаводства.

Сацыяльна-эканамічнае развіццё. Шматукладнасць эканомікі. Стан сельскай гаспадаркі, асноўныя прылады апрацоўкі глебы i сельскагаспадарчых прадуктаў. Узн1кненне гарадоў, ix знешні выгляд, колькасць i геаграфічнае размяшчэнне. Гарадское рамяство. Унутраны i знешні гандаль. Дагавор Смаленска, Полацка i Віцебска з Рыгай у 1229 г.

Развіццё феадальных адносін на землях Беларусі. Пашырэнне зямельнай уласнасці свецкіх i царкоўных феадалаў, узмацненне ix улады на месцах. Шляхі закабалення свабодных сялян-абшчыннікаў. Формы феадальнай эксплуатацыі. Сацыяльнае расслаенне грамадства.

Барацьба з крыжацкай агрэсіяй i нашэсцем мангола-татараў. Знешнепалітычнае становішча беларускіх зямель у пачатку XIII ст. Напад нямецкіх феадалаў на Усходнюю Прыбалтыку i Полацкую зямлю. Кукенойскі князь Вячка, герцыкскі князь Усевалад, полацкі князь Уладзімір — арганізатары змагання супраць крыжакаў. Удзел палачан у разгроме шведскіх захопнікаў у бітве на Няве — 1240 г. Роля насельніцтва белаpycкix зямель у стрымліванні нямецкага прасоўвання на Усход у XIII ст. Легендарныя звесткі аб сутыкненнях з войскамі мангола-татараў на землях Беларусі ў сярэдзіне XIII ст. Бітва

ля Магільна. Роля беларускага народа ўбарацьбе з мангола-татарамі.

Рэлігія i культура. Перадумовы хрысціянізацыі. Першыя хрысціяне на беларускіх землях. Заснаванне Полацкай i Тураўскай епархій. Праблемы распаўсюджвання новай веры. Дваяверства. Вынікі i значэнне прыняцця хрысціянства.

Вусная народная творчасць. Паданні пра Рагнеду i Усяслава Чарадзея. Узнікненне школ, бібліятэк. Пісьменнасць i навуковыя веды. Перакладная i арыгінальная лігаратура. Гістарычная проза. «Троя», «Александрыя». Летапісы. Полацкая асветніца Ефрасіння. Літаратурная дзейнасць Кірылы Тураўскага. Клімент Смаляціч. Аўрамій Смаленскі. Арх1тэктура. Жывап1с. Прикладное мастацтва.

Вытокі беларускага этнасу.

УТВАРЭННЕ I СТАНАЎЛЕННЕ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА (другая палова XIII—XV ст.)

Асноўныя падыходы да праблемы ўтварэння Вялікага княства Літоўскага ў гістарыяграфіі. Агляд асноўных крыніц.

Утварэнне i умацаванне Вялікага княства Літоўскага. Першыя звесткі пра Літву. Аб'яднаўчыя працэсы ў балта-усходнеславянскім рэгіёне ў пачатку ХШ ст. Уплыў знешне-палітычнай сітуацыі на утварэнне дзяржавы ў верхнім i сярэднім Панямонні. Сацыяльна-эканамічныя перадумовы фарміравання ВКЛ. Роля Навагрудка ў заснаванні дзяржавы. Міндоўг i яго палітыка. Княжанне Войшалка, Трайдзеня, Віценя, Гедыміна i Альгерда. Уключэнне ў склад ВКЛ Полацкага, В1цебскага, Менскага княстваў i падняпроўскіх зямель. Супрацьстаянне з Ордэнам.Давыд Гарадзенскі. Бiтвa на Ciнix Во­дах. Значэнне Вялікага княства Літоўскага ў гісторыі беларус­кага народа.

Дзяржаўны лад Вялікага княства Літоўскага. Сталіцы, герб i мова дзяржаўнага справаводства. Органы дзяржаўнай улады i кіравання. Вялікі князь. Гаспадарская рада. Узнікненне вялікага «вальнага» сойма i сфера яго кампетэнцыі.. Вышэйшыя службовыя асобы: маршалак земскі, канцлер, падканцлер,

падскарбій земскі, гетманы. Дворныя ураднікі. Сітэма мясцовага кіраўніцтва дзяржавай: удзельныя князі, ваяводы, кашталяны, старосты i дзяржаўцы. Судовая сістэма i асаблівасці яе існавання ў XIV—XV ст.

Эканамічнае развіццё i сацыяльныя адносіны. Развіццё прадукцыйных сіл у сельскай гаспадарцы. Феадальнае землеуладанне: дзяржаўнае, свецкае i царкоўнае. Магнаты, шляхта, баяры, эемяне. Сялянская гаспадарка i павіннасці сялян, ix юрыдычны стан. «Дымы» i «дворышчы». Вёскі, сёлы i воласці. Мясцовая адміністрацыя.

Гарады i замкі. Склад гарадскога насельніцтва. Рамяство i гандаль. Магдэбургскае права i яго роля у эканамічным i грамадска-палітычным жыцці гарадоў.

Абвастрэнне ўнутраных супярэчнасцей у Вялікім княстве JIітoўcкiм у канцы XIV ст. Дынастычная барацьба ў 70-я гг. XIV ст. Кейстут, Ягайла, Андрэй Полацкі, Вітаўт. Умовы пагаднення паміж вялікім князем Маскоўскім Дзмітрыем Іванавічам Данскім i маці Ягайлы Ульянай Цвярской. Падрыхтоўка, заключэнне, змест i вынікі Крэўскай уніі. Агульназемскі прывелей 1387 г. i яго сутнасць. Пачатак распаўсюджвання каталіцтва на Беларусі.

Узмацненне палітычных супярэчнасцяў паміж феадаламі каталіцкага i праваслаўнага веравызнанняў. Польска-ліцьвінскія канфлікты i практычнае скасаванне Крэўскай уніі. Востраўскае пагадненне.

Княжанне Вітаўта, яго ўнутраная i знешняя палітыка. Ліквідацыя буйных княстваў i умацаванне пазіцый цэнтральнай улады. Абласныя прывілеі i ix значэнне. Бітва на рацэ Ворскла i яе значэнне. Пашырэнне агрэсіі нямецкіх феадалаў на ўсход. Чарговае збліжэнне Вялікага княства Літоўскага з Польскай Каронай. «Вял1кая вайна». Разгром крыжакоў пад Грунвальдам. Гарадзельскі прывелей 1413 г. Рэлігійная палітыка Вітаўта.

Барацьба феадальных груповак за уладу ў 30-я гг. XV ст. i змены ў кіраўнщтве дзяржавай. Прывілеі вялікіх князёў літоўскіх 1432 i 1434 гг. праваслаўнай знаці.

Kaзiмip IV i яго палітыка. Абранне Казіміра вялікім кня­зем. Паўстанне «чорных людзей» у Смаленску, хваляванні ў Віцебску, Полацку, на Валыні, Жмудскай зямл1. Агульназемскі прывелей 1447 г i яго значэнне. Пачатак юрыдычнага афармлення прыгоннага права. «Судзебнік» Казіміра IV 1468 г. Адносіны Вяллікага княства Літоўскага з Польшчай. Усходняя палітыка Казіміра. «Змова князёў» 1480—1481 гг. Спробы аддэялення ад Вялікага княства JIiтoўcкara часткі беларускіх зямель

Культура Бсларусі ў XIV—XV ст. Этнічныя працэсы на беларускіх землях, складванне адметных рысаў беларускага народа ( мова, звычаі, традыцыі, характар). Этнічная самасвядомасць. Пытанне аб паходжанні назвы «Белая Русь».

Асабл1васц1 матэрыяльнай i духоўнай культуры. Дойлідства, жывапіс, скульптура. Кніжная справа. Летапісанне. Арыгінальная i перакладная лігаратура.


БЕЛАРУСЬ

у XVI — першай палове XVII ст.

Гістарыяграфія праблемы i асноўныя крыніцы.


Вайсковая арганізацыя ў Вялікім княстве Літоускім i войны дзяржавы першай паловы XVI ст. Паспалітае рушанне (усеагульнае апалчэнне) як аснова вайсковай арганізацы1 ВКЛ у XVI ст. Узбраенне войска. Пачатак пераходу ад паспалітага рушання да наемнага, прафесійнага войска. Адносіны Вялікага княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай. Ідэалагічнае абгрунтаванне прэтэнзій Вялікага княства Маскоўскага на вало- данне беларускімі землямі. Войны паміж суседнімі княствамі канца XV — першай паловы XVI ст , ix вынікі. Бітва на Ведрашы, абарона Смаленска, бітва пад Воршай. Набегі крымскіх татар i барацьба з паўдневым агрэсарам. Бітва пад Клецкам. Мерапрыемствы па умацаванню дзяржаўнай абароны у 40— 50 я гг. XVI ст.


Мяцеж Mixaiлa Глінскага. IIocтаць М. Глінскага i яго роля ў кіраўніцтве дзяржавай. Аб'ектыуныя i суб'ектыуныя прычыны, мэта выступлення Глінскага. Галоўныя падзеі мяцяжу, яго сувязь з маскоўскім дваром. Непасрэдныя i далёкасяжныя вынікі мяцяжу.

Эвалюцыя дзяржаўнага ладу Вялікага княства Літоўскага. Агульназемскія првілеі 1492 i 1506 гг. Абмежаванне улады вялікага князя i пашырэнне правоў паноў-рады. Увядзенне павятовага сойміка i рэформа вялікага вальнага сойма. Мясцовае кіраванне: ваяводскі, павятовы, гарадскі i валастны ўзроўні. Адметныя рысы мясцовага кіравання ў Полацкай i Віцебскай землях. Суды i заканадаўства. Статуты Вялікага княства Літоўскага 1529, 1566 i 1588 гг. Судовая рэформа. Галоўны Трыбунал Вялікага княства Літоўскага.


Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага княства Літоўскага. Утварэнне першых ваяводстваў. Колькасць i прыкладныя межы. Віленскі сойм 1565—1566 гг. i яго рашэнні. Адміністрацыйна-тэрытарыяльная i вайсковая рэформы. Адміністрацыйныя функцыі ваяводскіх i павятовых цэнтраў (гаспадарчыя, вайсковыя, судовыя).


Змены ва унутрыпалітычным жыцці дзяржавы ў 20— 60-я гг. XVI ст. Пераўтварэнне шляхты у карпаратыўнае саслоуе i вылучэнне шляхецкай палітычнай праграмы. Палітыка верацярпімасці ў практыцы палітычнага жыцця ВКЛ. Афіцыйная адмена Гарадзельскага прывілея. Супярэчнасці магнатэрыі з асноўнай часткай шляхецкага саслоуя ў барацьбе за шляхецкія вольнасці. Рэформы сярэдзіны 60-х гг. XVI ст. i Статут 1566 г. як вынік рэалізацьи шляхецкай палітычнай праграмы.


Лівонская вайна. Прычыны Лівонскай вайны i расклад сіл перад яе пачаткам. Пачатак баявых дзеянняў i уступленне ў вайну Вялікага княства Літоўскага. Захоп маскоўскім войс­кам Полацка. Бітва на р. Ула. Палітыка маскоўскіх улад на акупіраванай тэрыторыі. Вызваленне Полацка. Заключны этап вайны i яе вынікі.


Люблінская унія 1569 г. Унутры-i знешнепалітычныя прычыны аб'яднання ВКЛ з Полыцчай. Падрыхтоўка Люблінскага сойма. Дамаганні шляхты i пазіцыя магнатаў у адносінах да новай уніі. Пачатак работы Люблінскага сойма, спрэчкі аб умовах уніі. Далучэнне да Польшчы Падляшша, Валыні, Падолля i Кіеўшчыны. Падпісанне акта аб утварэнні Рэчы Паспал1тай, яго змест i значэнне.


Барацьба за захаванне самастойнасці ВКЛ. Незадаволенасць пануючага саслоуя ВКЛ вынікамі уніі з Польшчай. Антыпольскія настроі i барацьба за «старыну». Захаванне агульнадзяржаўных соймаў ВКЛ. «Генрыхавы артыкулы». Стэфан

Баторый, яго ўнутраная i знешняя палггыка. Распрацоўка i прыняцце Статута 1588 г. Дзейнасць брацтваў. Постаць Льва Caпегі. Інтэрвенцыя Рэчы Паспалітай у Маскоўскую дзяржаву ў пачатку XVII ст. Барацьба за Смаленск у 30-я гг. XVII ст.


Гарадское жыццё на беларускіх землях. Колькасны рост гарадоў i гарадскога насельніцтва. Знешні воблік i функцыі гарадоў. Унутраная арганізацыя гарадскога жыцця. Супярэчнасці паміж гарадамі i буйнымі землеўладальнікамі. Сацыяльныя унутрыгарадскія канфлікты. Цэхавая арганізацыя працы гарадскіх рамеснікаў. Унутраны i знешні гандаль беларуск1х гарадоў.


Усталяванне фальваркава-паншчыннай сістэмы i прыгонніцтва на Беларусі. Феадальнае землеўладанне. Адлучэнне земляроба ад зямельнай уласнасці. 3'яуленне i распаўсюджванне фальваркаў. Аграрная рэформа сярэдзіны XVI ст. «Валочная памера» i яе сутнасць. Тыпы, віды i нормы павіннаснага абкладання сялян. Сяляне цяглыя, асадныя, агароднікі, слугі. Працэс запрыгоньвання сялян. Асноўныя формы антыфеадальнага пратэсту сялян.


Царква i рэлігія на Beлapyci. Прывіліяванае становишча каталіцкай царквы ў ВКЛ. Паступовы крызіс праваслау'я. Рэфармацыйны рух. Пачатак Рэфармацыі на Беларусі. Лютэранства i кальвінізм. Антытрынітарызм i сацыніянства. Дзеячы Рэфармацыі (М1калай Радзівіл Чорны, Сымон Будны, Васіль Цяпінскі). Контррэфармацыя. Езуіты i ix дзейнасць на Беларусі. Ідэя царкоўнай уніі. Каляндарная рэформа i яе сутнасць. Прыхільнікі i праціўнікі уніі. Берасцейскі царкоўны сабор, пры­няцце уніяцтва i яго сутнасць. Барацьба вакол уніяцкага пытання ў канцы XVI — першай палове XVII ст.


Беларускае Адраджэнне. Сувязь беларускага Адраджэння з заходнееўрапейскім. Гуманізм. Філасофскія ідэалы і погляды на жыццё Ф. Скарыны. Дзеячы Адраджэння: М. Гусоўскі, Я. Вісліцкі, Л.Сапега. Кнігадрукаванне. Выданні Ф. Скары­ны. Іван Фёдараў i Пётр Мсціславец. Сістэма адукацыі ў ВКЛ. Свецкая i царкоўная літаратура. Летапісы i мемуары. Грамадска-палітычная i філасофская думка. С. i Л. 3ізаніі, Л. Карповіч, I. Пацей, П. Скарга, М. Сматрыцкі, А. Філіповіч. Горадабудаўніцтва i архітэктура. Выяўленчае мастацтва. Культура Беларусі ў кантэксце славянскай i еўрапейскай культур.


БЕЛАРУСЬ У СЯРЭДЗІНЕ XVII — ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ XVIII ст.

Гістарыяграфія i асноўныя крыніцы па праблеме.


Казацка-сялянская вайна 1648—1651 гг. Яе прычыны, характар i асаблівасці. Паўстанне на чале з Б. Хмяльніцкім на Украіне i яго уплыў на разгортванне антыфеадальнага руху на паўднёва-усходніх землях Беларусі. Казацкія загоны i ix кіраўнікі. Грамадска-станавы склад паўстанцаў. Баявыя дзеянні ў 1648—1649 гг. пад Пінскам, Мазыром i Бабруйскам. Бітвы пад Лоевам. Вынікі казацка-сялянскай вайны.


Вайна Рэчы Паспалітай з Расіяй 1654—1667 гг. Прычыны i пачатак вайны. Ход i характар баявых дзеянняў. Наступ pacійcкix войск у ВКЛ у 1654—1655 гг. Абарона Смаленска, Вщебска, Мсщслауя. Захоп Вільні. Перам1р'е у Нямежы. Акупацыйная палітыка царскіх улад на Беларусі. Пазіцыя шлях­ты i магнатаў ВКЛ. Антыфеадальныя i антымаскоускія выступленні сялян i гараджан. Антыакупацыйны рух.

Умяшанне ў канфлікт Швецыі. Спробы разрыву ўніі Вялікага княства Літоўскага з Польскім каралеўствам. Палітычная i вайсковая дзейнасць гетмана Я. Радзівіла. Кейданская ўнія.

Ваенныя дзеянні 1658—1666 гг. Вызваленне Вільні. Паўстанне ў Магілёве. Андрусаўскае перамір'е. Трагічныя вынікі вайны для Беларусі. Умовы «вечнага мipy» 1686 г. з Расіяй.


Эканамічнае становішча i сацыяльныя супярэчнасці. Эканамічны заняпад i яго прычыны. Фінансавы крызіс. Магнацкае землеўладанне. Сялянская i панская гаспадарка. Беларускія гарады i мястэчкі. Рамяство i гандаль.

Эвалюцыя феадальнай рэнты. Дзяржаўныя падаткі. Абвастрэнне сацыяльных супярэчнасцяў у гарадах. Сялянскія хваляванні ў Крычаўскім старостве i на Каменшчыне.


Дзяржаўна-палітычны крызіс. Арганізацыя ўлады i кіравання ў ВКЛ. Аслабленне ўлады манарха. Адсутнасць эфектыўнай цэнтральнай выканаўчай улады ў дзяржаве. Недзеяздольнасць вальных соймаў. Ваяводскія i павятовыя соймікі. Сацыяльна-палітычнае дамінаванне магнатаў. Становішча дробнай i сярэдняй шляхты.

Узмацненне феадальнай aнapxii. Суперніцтва паміж ВКЛ i Каронай. Грамадзянская вайна 1696—1700 гг. у ВКЛ. Праграма «каэквацыі правоў» ліцвінскай i польскай шляхты. Бітва пад Алькенікамі. Віленская пастанова. Чпрговая спроба разрыву уніі ВКЛ з Каралеўствам Польскім.

Рэлігійныя праблемы ў дзяржаве. Замацаванне верхавенствп каталіцкага касцёла. Поспехі уніяцтва. Становішча пратэстантаў i праваслаўных. Яўрэі i мусульмане у Беларусі.

Паўпочная вайна на Беларусі Міжнародныя адносіны у Еўропе напярэдадні. Прычыны i пачатак Паўночнай вайны. Асаблівасці ўступлення у яе Вялікага княства Літоўскага. Дамовы антысапегаўскай кааліцыі з Пятром I. Ход баявых дзеянняў. Пводзіны іншаземных войск. Адносіны насельніцтва да ваюючых бакоў.

Выбранне манархам Ст. Ляшчынскага. Дэоранізацыя Аўгуста II. Сандамірска-Віленская канфедэрацыя. Рашэнні «нямога» сейма. Павелічэнне paciйcкix уплываў ва ўнутранай i знешняй палітыцы.

Bынiкi вайны для Беларусі

Культура. Гістарычныя ўмовы развіцця культуры беларускага народа. Прычыны узманення паланіацыі феадальнай вярхушкі i яе вынікі. Пераход справаводства ў ВКЛ на польскую мову.

Стан школьнай асветы i выхавання. Езуіцкія калегіумы. Віленская акадэмія i яе роля ў распаусюджанні навуковых ведаў. «Вялікае мастацтва артылерыі» К. Семяновіча. Развіццё фальклору. Тэатр. Інтэрмедыі. Батлейка. Свецкая i духоўная літаратура. Кнігадрукаванне. Грамадска-паліьтычная думка. С. Полацкі i яго дзейнасць. А. Белабоцкі, К. Лышчынскі, I. Капіевіч, Ст. Шчука i планы сацыяльна-палітычных рэформ.

Архітэктура, скульптура i жывапіс. Стыль Барока. Развіццё прыкладнога мастацтва.


БЕЛАРУСЬ У ДРУГОЙ ПАЛОВЕ XVIII ст.

Сацыяльна-эканамічнае развіццё. Нармалізацыя эканамічнага развіцця пасля ваенных разбурэнняў. Аднаўленне сельскай i гарадской гаспадаркі. Рост насельніцтва. Развіццё шляхоў зносін.

Паглыбленне крызісу феадальнага спосабу вытворчасці. Панская гаспадарка i спробы яе рацыяналізацыі. Рэфарматарская дзейнасць А. Тызенгаўза, Я. Храптовіча. Сялянская гаспадарка i катэгорыі сялян. Вотчынныя мануфактуры. Развіццё ўнутранага i знешняга гандлю. Становішча гарадоў. Характар i вынікі эканамічнага ажыўлення.

Стан гарадскога i вясковага насельніцтва. Антыфеадальныя выступленні беларускага сялянства у другой палове XVIII ст.


Інфармацыйна-метадычная частка


Літаратура


Асноўная

Гісторыя Беларусі ў 6 ці тамах. Т.1. Мн.2000

Гісторыя Беларускай ССР у 5-ці тамах. Т.1. – Мн.,1972

Гісторыя Беларусі. Частка 1. РІВШ-БДУ Мн.2000

Нарысы гісторыі Беларусі. У 2-х частках. Ч.1. – Мн.,1994

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6-ці тамах. Т.1-6. Мн.,1993-2002

Копысский З.Ю., Чепко В.В. Историография БССР: Эпоха феодализма. – Мн.,1986

Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов в 4-х томах. Т.1-3. – Мн.,1959-1961

Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. – Мн.,1977


Дадатковая

Повесть временных лет. М.-Л., 1950 Ч.1-2

ПСРЛ. Т.32. – М.,1975 Т.35 – М.,1980

Статут ВКЛ 1588 - Мн.,1989

Пичета В.И. Аграрная реформа Сигизмунда-Августа. – М.,1958

Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі. – Мн.,1992

Алексеев Л.В. Полоцкая земля в ІХ-ХІІІ вв. – М., 1966

Голенченко Г.Я. Идейные и культурные связи восточнославянских народов в ХVІ-І полов. ХVІІ вв. – Мн.,1989

Грицкевич А.П. Социальная борьба горожан Белоруссии / ХVІ-ХVІІІ вв.

Мн.,1979

Доўнар-Запольскі М.В. Гісторыя Беларусі. – Мн.,1994

Ермаловіч М.І. Па слядах аднаго міфа. – Мн., 1989

Ермаловіч М.І. Старажытная Беларусь. Полацкі і навагародскі перыяды. – Мн., 1990

Загорульский Э.М. Древняя история Белоруссии. Мн.,1977

Загорульский Э.М. Заходняя Русь ІХ-ХІІІ ст.ст. Мн.,1998

Игнатенко А.П. Борьба белорусского народа за воссоединение с Россией /вторая пол. ХVІІ- ХVІІІ вв./ - Мн., 1974

Из истории философской и общественно-политической мысли Белоруссии. – Мн., 1962

Избранные произведения ХVІ- начала ХІХ вв. – Мн.,1962

Инвентари магнатских владений Белоруссии ХVІІ-ХVІІІ вв. Владение Сморгонь. – Мн., 1977 Владение Тимковичи. – Мн.,1982

Киев и западные земли Руси в ІХ-ХІІІ вв. – Мн.,1982

Козловский П.Г. Крестьяне Белоруссии во втор.пол. ХVІІ-ХVІІІ вв.- Мн.,1969

Козловский П.Г. Магнатское хозяйство Белоруссии во втор.пол. ХVІІІ в. – Мн.,1974

Козловский П.Г. Землевладение и землепользование в Белоруссии в ХVІІІ – І пол. ХІХ вв. – Мн.,1982

Копысский З.Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии в ХVІ – пер.пол. ХVІІ вв.- Мн., 1966

Копысский З.Ю. Социально-политическое развитие городов Белоруссии в ХVІ – пер. пол. ХVІІ вв. – Мн.,1975

Імя твае Белая Русь. – Мн.,1991

Лойка П.А. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі. Эвалюцыя феадальнай рэнты ў др. пал. ХVІ – ХVІІІ ст. – Мн.,1991

Голубеў В.Ф. Сялянскае землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі ХVІ – ХVІІІ стст. – Мн.,1992

Мальдзіс А. Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры ХVІІІ ст. – Мн.,1982

Мараш Я.Н. Ватикан и католическая церковь в Белоруссии /1569-1795/ - Мн.,1971

Мараш Я.Н. Очерки истории экспансии католической церкви в Белоруссии. – Мн., 1974

Мелешко В.И. Очерки аграрной истории Восточной Белоруссии. – Мн.,

-1975

Мелешко В.И. Классовая борьба в белорусской деревне во втор.пол. ХVІІ-ХVІІІ вв. – Мн.,1982

Насевіч В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. – Мн., 1993

Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии. Мн.,1973

Пашуто В.Т. Образование Литовского государства. – М.,1959

Пичета В.И. Белоруссия и Литва ХV-ХVІ вв. – М., 1961

Похилевич Д.Л. Крестьяне Белоруссии и Литвы в ХVІ-ХVІІІ вв. – Львов, 1957

Российское законодательство Х-ХХ вв. Т.1. – М.,1985

Рогалев А. Белая Русь и белорусы /В поискай истоков/. – Гомель, 1994

Пилипенко М.Ф. Возникновение Белоруссии. Новая концепция. – Мн.,1991

Саверчанка І.В. Сымон Будны – гуманіст і рэфарматар. – Мн.,1993

Сагановіч Г. Невядомая вайна 1654-1667 гг. – Мн.,1995

Сагановіч Г. Нарыс гісторыі Беларусі. Мн.,2001

Ткачоў М.А. Замкі і людзі. – Мн.,1991

Улащик Н.Н. Очерки по археологии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. – М.,1973

Улащик Н.Н. Введение в изучение белорусско-литовского летописания. – М.,1985

Этнаграфія беларусаў: гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. – Мн.,1985

Шчакаціхін М. Нарысы з гісторыі беларускага мастацтва. – Мн., 1993 /Репринт издания 1928 г./

Юхо І.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права. – Мн.,1991


ТЕМАТИЧЕСКИЙ ПЛАН


по курсу “История Беларуси”

для студентов - І курса

факультет -исторический

специальность 1-210301-01 "История отечественная и всеобщая"

на 2003-2004 уч.г.


№№
Название темы

Всего часов

В том числе

Лекции
Практич.занятия
Форма контроля знаний

1
Тема 1. История Беларуси как наука
2
2
-



2
Тема 2. Особенности исторического пути белорусского народа.
2
2






3
Тема 3. Источники по истории Беларуси.
2
2






4
Тема 4. Письменные источники
2
2






5
Тема 5. Научные и учебные издания источников
2
2






6
Тема 6. Осмысление исторического пути белорусов в летописях и трудах историков сер. XIX века
2
2






7
Тема 7. Историография вт.пол. XIX – нач. ХХ века
2
2






8
Тема 8. Советский период историографии.
2
2






9
Тема 9. Современная историография
2
2



Контрольная работа

10
Тема 10. Первоначальное заселение. Палеолит и мезолит Беларуси
2
2






11
Тема 11. Неолит Беларуси
2
2






12
Тема 12. Индоевропейская колонизация
4
2
2



13
Тема 13 Этногенез славян и их расселение
4
2
2



14
Тема 14. Первые княжества-государства
4
2
2



15
Тема 15. Феодальная раздробленность
4
2
2
Проверочная контрольная

работа

16
Тема 16. Социально-экономическое развитие белорусских земель в ІХ-первой половине ХІІІ в.
2
2






17
Тема 17. Борьба с агрессией крестоносцев и нашествием монголо-татар
2
2






18
Тема 18. Религия и культура населения белорусских земель
2
2






19

Тема 19. Образование и укрепление ВКЛ
4
2
2



20
Тема 20 Государственный строй ВКЛ, его социально-экономическое развитие
2
2






21
Тема 21. Обострение внутренних противоречий в ВКЛ в конце XIV в.
4
2
2



22
Тема 22. Княжение Витовта, его внутренняя и внешняя политика.
4
2
2



23
Тема 23. Казимир IV и его политика
4
2
2



24
Тема 24. Этнические процессы на белорусских землях. Формирование и консолидация белорусской народности (этноса).
4
2
2
Проверочная контрольная

работа

25
Тема 25. Военная организация в ВКЛ и пограничные войны с Москвой
4
2
2



26
Тема 26. Эволюция государственного строя ВКЛ (конец

XV -- сер XVI в.)
4
2
2



27
Тема 27. Внутренняя политика ВКЛ в 20-60-е гг. ХVІ в.
4
2
2



28
Тема 28. Ливонская война
2
2






29
Тема 29. Люблинская уния
4
2
2



30
Тема 30. Борьба за сохранение независимости ВКЛ (к. ХVІ -сер. ХVІІ в.)
4
2
2



31
Тема 31. Городская жизнь на белорусских землях
4
2
2



32
Тема 32. Оформление фольварочно-барщинной системы и крепостничества на Беларуси
4
2
2



33
Тема 33. Церковь и религии на Беларуси
4
2
2



34
Тема 34. Образование униатской церкви. Униатство в XVII – XVIII веках
4
2
2



35
Тема 35. Белорусское возрождение
4
2
2
Проверочная контрольная

работа

36
Тема 36. Казацко-крестьянская война 1648-1651 гг.
2
2






37
Тема 37. Война Речи Посполитой с Россией 1654-1667 гг.
2
2






38
Тема 38. Экономическое положение и социальные противоречия (конец ХVІІ- сер. ХVІІІ в.)
4
2
2



39
Тема 39. Государственно-политический кризис
4
2
2



40
Тема 40. Северная война на Беларуси
4
2
2



41
Тема 41. Культура Беларуси вт. пол. XVII – сер. XVIII в.
4
2
2
Проверочная контрольная

работа




Итого часов
128
82
46





Ст. преподаватель.______________________________ В.И. Сычёв