Летапісы як гістарычная крыніца
Информация - История
Другие материалы по предмету История
інш У XVI ст. летапісанне працягвала развівацца не толькі ў Маскве, але і ў інш гарадах. Найбольш вядомая Валагодскай-Пермская летапіс. Летапісы вяліся таксама ў Ноўгарадзе і Пскове, у Пячэрскім манастыры пад Псковам. У XVI ст. зявіліся і новыя віды гістарычнага апавядання, ужо якія адыходзяць ад летапіснай формы, - "Кніга паважная царскага радаводы" і "Гісторыя пра Казанскім царстве".
У XVII ст. адбывалася паступовае адміранне летапіснай формы апавядання. У гэты час зявіліся мясцовыя летапісе, з якіх найбольш цікавыя Сібірскія летапісе. Пачатак іх складання ставіцца да 1-й пал. XVII ст. З іх больш вядомыя Строгановское летапіс і Есіпоўскага летапіс. У к. XVII ст. табольскім сынам баярскім С.У. Ремезовым была складзена "Гісторыя Сібірская". У XVII ст. летапісныя звесткі ўключаюцца ў склад ступенных кніг і хранограф. Слова "летапіс" працягвае ўжывацца па традыцыі нават для такіх твораў, якія слаба нагадваюць Летапісы ранейшага часу. Такім зяўляецца Новы летапісец, які апавядае пра падзеі к. XVI - н. XVII стст. (Польска-шведская інтэрвенцыя і сялянская вайна), і "Летапіс аб шматлікіх бунту".
2. Змест летапісе
Характэрнай рысай Летапісы зяўляецца вера летапісцаў ць ўмяшанне боскіх сілаў. Новыя Летапісы складаліся звычайна як скляпенні папярэдніх Летапісы і розных матэрыялаў (гістарычных аповесцяў, жыццяў, пасланняў і інш) і заключаліся запісамі аб сучасных летапісцу падзеях. Літаратурныя творы разам з тым выкарыстоўваліся ў Летапісы ў якасці крыніц. Паданні, быліны, дамовы, заканадаўчыя акты, дакументы княжацкіх і царкоўных архіваў таксама ўпляталіся летапісцам у тканіну апавядання. Перапісваючы ўключаюцца ў Летапісы матэрыялы, ён імкнуўся стварыць адзіную апавяданне, падпарадкоўваючы яго гістарычнай канцэпцыі, адпавядаў інтарэсам таго палітычнага цэнтра, дзе ён пісаў (двор князя, канцылярыя мітрапаліта, біскупа, манастыра, посадничья хата і да т.п.). Аднак разам з афіцыйнай ідэалогіяй у Летапісы адлюстроўваліся погляды іх непасрэдных складальнікаў, часам вельмі дэмакратычна прагрэсіўна настроеных. У цэлым Летапісы сведчаць аб высокім патрыятычным свядомасці рускага народа ў XI-XVII стст. Складанні Летапісы надавалася вялікае значэнне, да іх звярталіся ў палітычных спрэчках, пры дыпламатычных перамовах. Майстэрства гістарычнага апавядання дасягнула ў Летапісы высокага дасканаласці. Спісаў Летапісы дайшло не менш 1500. У складзе Летапісы захаваліся многія творы старажытнарускай літаратуры: Павучанне Уладзіміра Манамаха, Паданне аб Мамаевым пабоішча, Хожение за тры мора Апанаса Нікіціна і інш Старажытныя Летапісы XI-XII стст. захаваліся толькі ў пазнейшых спісах. Найбольш вядомы з ранніх летапісных збораў, які дайшоў да нашага часу, - "Аповесць мінулых гадоў". Яе стваральнікам лічаць Нестара - манаха Пячэрскага манастыра ў Кіеве, які напісаў сваю працу каля 1113.
Феадальная раздробленасць XII-XIV стст. адлюстравана і ў летапісання: скляпенні гэтага часу выказваюць мясцовыя палітычныя інтарэсы. У Кіеве ў XII ст. летапісанне вялося ў Пячэрскім і Выдубицком манастырах, а таксама пры княжым двары. Галіцка-Валынскае летапісанне ў XIII ст. (Гл. Галіцка-Валынскі летапіс) засяроджваецца пры дварах галіцка-валынскіх князёў і біскупаў. Паўднёварускія летапісанне захавалася ў Іпацьеўскім летапісе, якая складаецца з "Аповесці мінулых гадоў", працяг у асноўным кіеўскімі навінамі (канчаючы 1200), і Галіцка-Валынскай Летапісы (канчаючы 1289-92) (ПСРЛ, т.2, Летапісы па Іпацьеўскім спісу). У Уладзіміра-Суздальскай зямлі галоўнымі цэнтрамі летапісання былі Уладзімір, Суздаль, Растоў і Пераяслаў. Помнікам гэтага летапісання зяўляецца Лаўрэнцьеўскага летапіс, якая пачынаецца "Аповесць мінулых гадоў", працяг уладзіміра-суздальскімі навінамі да 1305 (ПСРЛ, т.1, Летапісы па Лаўрэнцьеўскага спісу), а таксама Летапісец Пераяслаўля-Суздальскага (выданне 1851) і Радзівілаўскі летапіс, упрыгожаная вялікай колькасцю малюнкаў. Вялікае развіццё атрымала летапісанне ў Ноўгарадзе пры двары арцыбіскупа, пры манастырах і цэрквах.
Мангола-татарскае нашэсце выклікала часовы заняпад летапісання. У XIV-XV стст. яно зноў развіваецца. Найбуйнейшымі цэнтрамі летапісання зяўляліся Ноўгарад, Пскоў, Растоў, Цвер, Масква. У летапісных скляпеннях адлюстроўваліся галоўным чынам падзеі мясцовага значэння (нараджэнне і смерць князёў, выбары пасадніка і тысяцкі у Ноўгарадзе і Пскове, ваенныя паходы, бітвы і г. д.), царкоўныя (пастаўленне і смерць біскупаў, ігуменаў манастыроў, пабудова цэркваў і інш), неўраджай і голад, эпідэміі, характэрныя зявы прыроды і інш Падзеі, якія выходзяць за межы мясцовых інтарэсаў, адлюстраваны ў такіх Летапісы слаба. Наўгародскае летапісанне XII-XV стст. найбольш поўна прадстаўлена Наўгародскай Першай Летапісы старэйшага і малодшага выводзіць (гл. Наўгародскія летапісы). Старэйшы, або больш ранні, ізвода захаваўся ў адзіным Сінадальнай пергамене (харатейном) спісе XIII-XIV стст.; Малодшы ізвода дайшоў ў спісах XV ст. (Наўгародская Першая Летапісы старэйшага і малодшага выводзіць, ПСРЛ, т.3). У Пскове летапісанне было звязана з пасадніка і дзяржаўнай канцылярыяй пры саборы Тройцы (ПСРЛ, т.4/5; Пскоўскія летапісы, ст.1-2, 1941-55). У Цверы летапісанне развівалася пры двары цвярскіх князёў і біскупаў. Прадстаўленне аб ім даюць Цвярской зборнік (ПСРЛ, т.15) і Рагожскі летапісец (ПСРЛ, т.15, ст.1). У Растове летапісанне вялося пры двары біскупаў, і Летапісы, створаныя ў Растове, адлюстраваны ў шэрагу скляпенняў, у тым ліку ў Ермалінская летапісе кан. XV ст.