Эпоха Адраджэння на тэрыторыi Беларусi
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
пачатку трэцяга дзесяцiгоддзя XVI ст. Ф.Скарына працаваСЮ сак-ратаром вiленскага бiскупа РЖаана, дыпламаваным медыкам наведаСЮ Полыпчу, Прускае герцагства, МаскоСЮскую Русь, у канцы жыцця быСЮ адным з заснавальнiкаСЮ рэнесансавага батанiчнага саду СЮ Празе. Дзейнаiь Ф. Скарыны аказала дабратворны СЮплыСЮ на кнiгадрукаванне i асвету СЮ пазнейшыя эпохi, садзейнiчала развiццю фiлалогii, батанiкi, медыцыны, павышэнню культурнага СЮзроСЮню беларускага насельнiцтва.
Выдатным дзеячам беларускай культуры быСЮ паэт-гуманiст эпохi Адраджэння, прадстаСЮнiк новалацiнскай лiтаратурнай школы Мiкола ГусоСЮскi (1470(?) 1533(?). НарадзiСЮся будучы славуты паэт у сямi велiкакняжацкага лоСЮчага. 3 дзiцячых гадоСЮ бацька прывучаСЮ сына да паляСЮнiчай прафесii. М. ГусоСЮскi меСЮ магчымаiь пайii па шляху свайго бацькi, аднак ён аддаСЮ перавагу набыццю ведаСЮ i атрымаСЮ адукацыю СЮ Вiльнi, Полыпчы, РЖталii.
У 1518 г. М. ГусоСЮскi трапiСЮ у Рым у складзе польскай дыплама-тычнай мiсii, якую СЮзначалiСЮ Вiтэлiй, сакратар велiкакняжацкай канцылярыi, бiскуп плоцкi, што падтрымлiваСЮ будучага паэта. Па заказе папы рымскага Льва Х у 1522 г. М. ГусоСЮскi стварыСЮ свой лепшы твор "Песня пра постаць, дзiкаiь зубра i паляванне на яго". Напiсаная на класiчнай латынi, паэма не засталася толькi расказам пра паляванне на зубра, яна аказалася творам, дзе адлюстраваны жыццё народа i лёс краiны СЮ пераломны момант гiсторыi. Праз усе часткi паэмы праходзiць тэма радзiмы, а зубр выступае як алега-рычны вобраз роднага краю. Адну з галоСЮных прычын няшчаiяСЮ i пакут радзiмы М. ГусоСЮскi бачыСЮ у войнах. Паэт-гуманiст заклiкаСЮ пакончыць з мiжусобiцамi, прапанаваСЮ iдэю яднання розных па куль-туры i веры еСЮрапейскiх народаСЮ перад пагрозай турэцкага i татарскага нашэiяСЮ.
У паэме аСЮтар вялiкую СЮвагу надаСЮ адлюстраванню жыцця простых людзей, iх побыту, звычаяСЮ i заняткаСЮ. Ён прапагандаваСЮ сiстэму лацiнскай еСЮрапейскай адукацыi, адводзiСЮ мастацтву i навуцы вялiкую ролю СЮ выхаваннi народа.
Такiм чынам, у беларускай лiтаратуры другой паловы XIII - пер-шай паловы XVI ст. пераважалi сярэдневяковыя iдэйна-мастацкiя прынцыпы, традыцыйныя тэмы i жанравыя формы.
Аднак з канца XV пачатку XVI ст. пад уплывам Рэнесансу выяСЮляецца тэндэнцыя да пераадолення старых традыцый, удасканальваецца беларуская лiтаратурная мова, адбываецца секулярызацыя, дэмакратызацыя i гуманiзацыя лiтаратуры.
АРХРЖТЭКТУРА РЖ ВЫЯРОЛЕНЧАЕ МАСТАЦТВА
На працэс станаСЮлення i развiцця беларускай архiтэктуры i выяСЮленчага мастацтва значна паСЮплывалi старажытнарускiя традыцыi, а таксама лепшыя дасягненнi архiтэктуры i мастацтва заходнееСЮрапейскiх краiн. Шырокае распаСЮ-сюджаяне на Беларусi набыла готыка - мастацкi стыль, запазычаны СЮ Заходняй ЕСЮропе. Готыка з сярэдзiны XII ст. прыйшла на змену раман-скаму стылю i атрымала сваю назву ад назвы герьвднскага племенi готаСЮ. Архiтэктуры належала вызначальная роля СЮ развiццi готыкi. Найбольш тыповыя гатычныя пабудовы вылучалiся вялiкай вытпмнёй, стромкiм сiлуэтам i вертыкальнымi лiнiямi, вiтражамi, высокмi вежамi. У гатычных саборах выкарыстоСЮваСЮся багаты дэкор, на фасадах часта мелася вялiкае круг-лае акно (ружа), звычайна яны СЮпрыгожвалiся скульптурай.
Своеасаблiвыя рысы беларускай готыкi заключалiся СЮ надзвычай доСЮгiм часе яе панавання (другая палова XIII - XVI ст.), функцыянальным спалучэннi культавага i абарончага дойлiдства, традыцыйным выкарыстаннi цаглянай муроСЮкi з разнастайнымi абтынкаванымi i пабеленымi плоскiмi нiшамi, масiСЮнаii канструкцый i манументальнаii пабудоСЮ, спалучэннi гатычных i рэнесансавых форм.
Готыка на Беларусi была прадстаСЮлена шматлiкiмi абарончымi збу-даваннямi - замкамi, якiя адначасова зяСЮлялiся адмiнiстрацыйнымi, палiтычнымi, эканамiчнымi i культурнымi цэнтрамi. Мураваныя замкi пачалi будавацца СЮ першай палове XIV ст. Старыя драСЮляныя СЮмацаваннi не маглi стрымлiваць моцнага нацiску ворагаСЮ. Узнiкла абарончая сiстэма з замкаСЮ у Лiдзе, Новагародку, Крэве, Вiльнi i Троках.
Абарончая сiстэма складалася з замкаСЮ розных тыпаСЮ. Адны з iх будавалiся на СЮзвышшах, на меiы старых драСЮляных замкаСЮ. Другiя ж размяшчалiся СЮ нiзiннай балоцiстай мяiоваii на штуч-ным насыпе. Гэта быСЮ новы тып замкаСЮ, т. зв. кастэлi, запазы-чаныя з Захаду. У Заходняй ЕСЮ-ропе кастэлем называлi невялiкi мураваны замак у нiзiне, якi выконваСЮ абарончую функцыю. Мяiовыя дойлiды прыстасавалi гэты тып да сваiх умоСЮ, значна павялiчыСЮшы плошчу замкавага двара, дзе хавалася СЮ час небяспекi мiрнае насельнiцтва.
Да тыпу кастэляСЮ належаСЮ Лiдскi замак, пабудаваны СЮ 30-я гады XIV ст. Ён быСЮ узведзены на штучным насыпе СЮ балоцiстай сутоцы рэк Лiдзеi i Каменкi. Побач з мурамi праходзiСЮ глыбокi роСЮ, якi злучаСЮ абедзве ракi i абараняСЮ замак з боку горада. АсноСЮнае абарончае значэнне мелi iены, пабудаваныя з палявога ка-меня. Верхняя частка iен з баявой галерэяй i байнiцамi была СЮзведзена з цэглы. Спачатку замак меСЮ адну паСЮночна-заходнюю вежу, якая была пабудавана адначасова са iенамi.
У канцы XIV - пачатку XV ст. крыжакi СЮжо мелi агнястрэльную зброю, таму замкi пачалi прыстасоСЮваць да новых умоСЮ. Па загаду ВiтаСЮта Лiдскi замак быСЮ перабудаваны i ператвораны СЮ адзiн з най-мацнейшых ва СЮсiм Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм. Былi пабудаваны яшчэ адна вежа i новы вялiкi СЮваход, Вежы не выступалi за перыметр iен. Па перыметры замкавых муроСЮ размяшчалiся аднапавярховыя драСЮляныя будынкi жылога i гаспадарчага прызначэння. Магчыма, на тэрыторыi замка знаходзiлася праваслаСЮная царква.
Замак-кастэль iснаваСЮ та?/p>