Французскi фiзiк Андрэ Мары Ампер
Информация - Физика
Другие материалы по предмету Физика
? улаiiваiяСЮ. Але не гэтыя даследаваннi, цiкавыя самi па сабе, i не яго матэматычныя працы зрабiлi iмя Ампера знакамiтым. Класiкам навукi, сусветна вядомым навукоСЮцам ён стаСЮ дзякуючы сваiм даследаванням у воблаii электрамагнетызму.
У 1820 году дацкi фiзiк Г. - Х. Эрстэд выявiСЮ, што зблiзку правадыра з токам адхiляецца магнiтная стрэлка. Так было адчынена выдатная СЮлаiiваiь электрычнага току - ствараць магнiтнае поле. Ампер падрабязна даследаваСЮ гэтую зяву. Новы погляд на прыроду магнiтных зяСЮ паСЮстаСЮ у яго СЮ вынiку цэлай серыi эксперыментаСЮ. Ужо СЮ канцы першага тыдня напружанай працы ён зрабiСЮ адкрыццё не меншай важнаii, чым Эрстэд - адкрыСЮ узаемадзеянне токаСЮ.
Ампер усталяваСЮ, што два раСЮналежных провада, па якiх цячэ ток у аднолькавым кiрунку, прыцягваюцца сябар да сябра, а калi кiрункi токаСЮ процiлеглыя, правады адштурхваюцца. Ампер растлумачыСЮ гэтую зяву СЮзаемадзеяннем магнiтных палёСЮ, якiя ствараюць токi. Эфект узаемадзеяння правадоСЮ з токам i магнiтных палёСЮ цяпер выкарыстоСЮваецца СЮ электрарухавiках, у электрычных рэле i СЮ шматлiкiх электравымяральных прыборах.
Аб атрыманых вынiках Ампер адразу жа паведамiСЮ у Акадэмiю. У дакладзе, зробленым 18 верасня 1820 гады, ён прадэманстраваСЮ свае першыя досведы i склаСЮ iх наступнымi словамi: "У сувязi з гэтым я звёСЮ усе магнiтныя зявы да чыста электрычным эфектам". На паседжаннi 25 верасня ён развiСЮ гэтыя iдэi далей, дэманструючы досведы, у якiх спiралi, абцякальныя токам (соленоиды), узаемадзейнiчалi сябар з сябрам як магнiты.
Новыя iдэi Ампера былi зразуметыя далёка не СЮсiмi навукоСЮцамi. Не пагадзiлiся з iмi i некаторыя з яго знакамiтых калегаСЮ. Сучаснiкi распавядалi, што пасля першага дакладу Ампера аб узаемадзеяннi правадыроСЮ з токам адбыСЮся наступны цiкаСЮны эпiзод. "Што жа, уласна, новага СЮ тым, што вы нам паведамiлi? - спытаСЮ Ампера адзiн з яго супернiкаСЮ. - Само сабою ясна, што калi два току аказваюць дзеянне на магнiтную стрэлку, то яны аказваюць дзеянне i сябар на сябра". Ампер не адразу знайшоСЮся, што адказаць на гэтае пярэчанне. Але тут на дапамогу яму прыйшоСЮ Арага. Ён выняСЮ з кiшэнi два ключа i сказаСЮ: "Вось кожны з iх таксама аказвае дзеянне на стрэлку, аднак жа яны нiяк не дзейнiчаюць сябар на сябра, i таму ваша зняволенне хiбна. Ампер адкрыСЮ, па iстоце, новая зява, куды большага значэння, чым адкрыццё паважанага мной прафесара Эрстэда".
Нягледзячы на нападкi сваiх навуковых супернiкаСЮ. Ампер працягваСЮ свае эксперыменты. Ён вырашыСЮ знайii закон узаемадзеяння токаСЮ у выглядзе строгай матэматычнай формулы i знайшоСЮ гэты закон, якi носiць зараз яго iмя. Так крок за крокам у працах Ампера вырастала новая навука - электрадынамiка, заснаваная на эксперыментах i матэматычнай тэорыi. Усе асноСЮныя iдэi гэтай навукi, па выразе Джэймса Максвэлла, па iiе справы, "вышлi з галавы гэтага Ньютона электрычнаii" за дзве тыдня.
З 1820 па 1826 год Ампер публiкуе шэраг тэарэтычных i эксперыментальных прац па электрадынамiцы i амаль на кожным паседжаннi фiзiчнага аддзялення Акадэмii выступае з дакладам на гэтую тэму. У 1826 году выходзiць з друку яго вынiковая класiчная праца "Тэорыя электрадынамiчных зяСЮ, выведзеная выключна з досведу". Праца над гэтай кнiгай праходзiла СЮ вельмi цяжкiх умовах. У адным з лiстоСЮ, напiсаных у то час. Ампер паведамляСЮ: "Я прымушаны не спаць глыбокай уначы... БыСЮшы нагружаны чытаннем двух курсаСЮ лекцый, я, тым не менш, не жадаю цалкам закiнуць мае працы аб вальтаiчых правадырах i магнiтах. Я размяшчаю лiчанымi хвiлiнамi".
Слава Ампера хутка расла, асаблiва пахвальна навукоСЮцы адклiкалiся аб яго эксперыментальных працах па электрамагнетызме. Яго наведвалi знакамiтыя фiзiкi, ён атрымаСЮ шэраг запрашэнняСЮ з iншых краiн выступiць з дакладамi аб сваiх працах. Але здароСЮе яго было падарвана, няСЮстойлiвым было i матэрыяльнае становiшча. Яго гняла праца СЮ Полiтэхнiчнай школе i iнспектарскiя абавязкi. Ён па-ранейшаму марыСЮ чытаць курс фiзiкi, а не матэматыкi, i чытаць нетрадыцыйна, улучыСЮшы СЮ курс новы падзел - электрадынамiку, творцам якой ён сам зяСЮляСЮся. Найболей падыходным меiам для гэтага было адно з найстарэйшых вучэбных устаноСЮ Францыi - Каллеж дэ Франс. Пасля шматлiкiх непрыемнаiяСЮ i iнтрыг у 1824 году Ампер быСЮ абраны на пасаду прафесара Каллеж дэ Франс. Яму падалi кафедру агульнай i эксперыментальнай фiзiкi.
Апошнiя гады жыцця Ампера былi азмрочаныя шматлiкiмi сямейнымi i службовымi непрыемнаiямi, цяжка адлюстроСЮвальнымi на яго i без таго слабым здароСЮi. Вонкавыя прыкметы поспеху не прынеслi матэрыяльнага дабрабыту. Ён па-ранейшаму быСЮ змушаны надаваць шмат часу чытанню лекцый у шкоду сваiм навуковым заняткам. Але навуку ён не пакiдаСЮ.
У 1835 году Ампер апублiкаваСЮ працу, у якой давёСЮ падабенства памiж светлавым i цеплавым выпраменьваннямi i паказаСЮ, што СЮсё выпраменьваннi пры паглынаннi ператвараюцца СЮ цеплыню. Да гэтага жа часу ставiцца захапленне Ампера геалогiяй i бiялогiяй. Ён прыняСЮ актыСЮны СЮдзел у навуковых спрэчках памiж знакамiтымi навукоСЮцамi КюСЮе i Сэнт-РЖллерам, папярэднiкамi эвалюцыйнай тэорыi Чарлза Дарвiна, i апублiкаваСЮ дзве бiялагiчныя працы, у якiх выказаСЮ свой пункт гледжання на працэсе эвалюцыi. На адным з дыспутаСЮ супернiкi iдэi эвалюцыi жывой пры родах спыталi Ампера, цi сапраСЮды ён лiчыць, што чалавек адбыСЮся ад слiмака. На гэта Ампер адказаСЮ: "Я пераканаСЮся СЮ тым, што чалавек паСЮстаСЮ па законе, агульнаму для СЮсiх жывёл".
РЖншым захапленнем Ампера была класiфiкацыя навук. Гэтая важная СЮ ме?/p>