Унутраная палiтыка АльгердавiчаСЮ у Великом княжестве Литовском у канцы ХIV - пачатку XV ст.
Информация - История
Другие материалы по предмету История
?кую" праблему галоСЮным канфлiктным полем, што ставiла пад пагрозу перспектыСЮнае СЮнiтарнае адзiнства шматэтнiчнага, шматрэлiгiйнага дзяржаунага СЮтварэння, якiм зяСЮлялася Вялiкае княства Лiтоускае, рускае, Жамойцкае i iншых зямель.
ПраСЮда, неабходна адзначыць, што СЮ часы ВiтаСЮта прывiлеi практычна не дзейнiчалi. Вырашаць рэлiгiйныя супярэчнаii вялiкi князь хацеСЮ шляхам унii дзвюх плыняСЮ хрыiiянства ("закону рымскага i грэцкага"). 3 гэтай мэтай ён збiраСЮ у 1415 г. у Наваградку зезд праваслаСЮных мiтрапалiтаСЮ i адпраСЮляу у Канстанц на Усяленскi сабор мiтрапалiта Рыгора Цамблака. Пасля няСЮдалай спробы рэалiзацыi свайго пачынання, вялiкi князь лiтоСЮскi здзейснiСЮ сваё гаспадарства пад эгiдай першай у Вялiкiм княстве лiтоСЮскiм формулай рэлiгiйнай талеранцыi: "...каторы б русiн. хацеСЮ бы па сваёй волi хрыiiцца, няхай хрыiiцца, а каторы б не схацеСЮ, хай будзе СЮ сваёй веры." Але СЮ паслявiтаСЮтавы перыяд "руское" пытанне адыграла сваю разбуральнуа ролю для Вялiкага княства лiтоСЮскага СЮ часы грамадзянскай вайны 30-х гадоу ХУ ст., антыказiмiраСЮскай кiеСЮскай змовы 1481 г. i; урэшце, мяцежа Глiнскага РЖ508 г.
Захады па цэнтралiзадыi. СЮдады. ВыкарыстаСЮшы на сваю карыiь "рускую" праблему дзеля захопу вядiкакняжацкай улады СЮ Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм, Вiтаут галоСЮчай задачай сваёй унутранай палiтыкi 90-х гг. ХРЖУ ст. пачатку ХУ ст. зрабiСЮ яе СЮмацаванне. У першую чаргу гэта рабiлася шляхам больш цеснага падпарадкавання цэнтру iснуючых адмiнiстрацыйных адзiнак дзяржавы абласных княжэнняСЮ. Метады правядзення гэтай палiтыкi, у залежнаii ад сiтуацыi, сягалi ад папяровага адмiнiстравання да ваенна-гвалтоСЮнага СЮцiску. Маштабнаiь справы лiквiдацыi СЮдзельных княстваСЮ была вiдавочная (яна павiнна была ахапiць геаграфiчны арэал ад падзвiння да Падодля), таму патрабавала i часу, i значнай падтрымкi. Справа СЮ тым, што за час здоСЮжанай на паутара дзесяцiгоддзi дынастычнай барацьбы за вярхоСЮную СЮладу СЮ ВКЛ пасля смерцi Альгерда удзельныя князi адчулi сябе сапраСЮднымi манархамi СЮ сваiх землях. Сувязь з цэнтрам у iх практычна адсутнiчала, гаспадарылi i рабiлi палiтычны выбар яны самастойна. Маючы свае СЮладаннi на СЮскраiнах дзяржавы, абласныя правадыры СЮяСЮлялi сабой небяспечную сепаратыiкую дэцэнтралiзуючую дзяржаву сiлу. Напрыклад увакняжыСЮшыся СЮ Падольскай зямлi недзе СЮ 1388 1390 гг. князь Фёдар Карыятавiч, напачатку 90-х гг. ХРЖУ ст. прызнаСЮ сваю залежнаiь ад венгерскага караля. Па смерцi другой жонкi вялiкага князя Альгерда княгiнi Улляны, якая па спадчыннаму праву княжыла СЮ Вiцебску, адзiн з яе сыноСЮ Свiдрыгайла Альгердавiч самавольна заняСЮ вiцебскi княжацкi пасад.
Менавiта СЮ сувязi з падобнай набiраючай моц адасобленаiю i непадначаленаiю СЮдзельных князёСЮ навядзенне парадку СЮ абласных княствах была актуальнай праблемай для гаспадара ВКЛ ВiтатСЮта.
Маючы за плячыма моцны тыл у выглядзе падтрымкi буйных баяраСЮ i дробных князёСЮ, што змагалiся разам з ВiтаСЮтам за яго СЮвакняжанне, равялiкi князь на працягу 13931395 гг. лiквiдавау буйныя СЮдзельныя княжаннi у Полацку й Вiцебску, Смаленску, Ноугарадзе Северскiм, Кiеве, на Валынi i Падоллi. Там, дзе не было аказана ВiтаСЮту супрацiву, мяiовыя былыя валадары надзялялiся iншымi княствамi, але больш дробнымi i невызначальнымi (кiеускi князь Уладзiмiр Альгердавiч, напрыклад, атрымаСЮ Капыль). Калi ж абласныя правадыры аказвалi вялiкаму князю ваеннае супрацiСЮленне, то з дапамогай той жа ваеннай сiлы аказвалiся без сваiх пасадаСЮ, а замест дробнага княжання атрымлiвалi турэмнае зняволенне (князь НоСЮгарада Северскага Дзмiтры Карыбут, падольскi князь Фёдар Карыятовiч).
Найбольш драматычныя падзеi пад час адабрання СЮ былых валадароСЮ абласных княжанняСЮ адбывалiся СЮ Смаленску, да якога належала частка беларускiх зямель. Напачатку 90-х гг. ХРЖУ ст. у гэтым старажытным цэнтры княжыу былы стауленнiк князя Скiргайлы Адьгердавiча Юры Святаславiч, знаёмы нам па падзеях выступлення супраць Ягайлы Андрэя Полацкага. У час лiквiдацыйнай удзельнай кампанii ВiтаСЮт здрабнiСЮ яго княжанне да невялiкага РослаСЮльскага. У Смаленску гаспадар пасадзiСЮ брата Юрыя -- Глеба. памiж смаленскiмi князямi пачалася цяжба за першынства. Трацейскiм суддзёй вызваСЮся быць вялiкi князь ВiтаСЮт. РаспуiiСЮшы чуткi, што iдзе на татар, гаспадар нечакана зявiСЮся пад Смаленскам. Там ВiтаСЮт прапанаваСЮ усiм мяiовым князям, якiя сабралiся на зезд у свой сталiчны горад, зявiцца да вялiкага князя дзеля вырашэння канфлiктау. Тыя з задавальненнем згадзiлiся. Спрэчка за першынства СЮ Смаленскай зямлi Вiтаутам была вырашана самым простым спосабам. Усе князi смаленскiя былi арыштаваны i адпраулены углыб Вялiкага княства лiтоСЮскага, а намеснiкам у Смаленску быу прызначаны прыблiжаны Вiгаута. ПраСЮда, князю Юрыю Святаславiчу удалося збегчы ад вялiкакняскага гаспадара да свайго цеiя князя Алега Разанскага. Праз шэiь гадоу Юры здолеСЮ вярнуць сабе Смаленскае княжанне. Але СЮ 1405 г. ВiтаСЮт з вялiкiм войскам i артылерыяй зноСЮ быСЮ пад iенамi цвярдынi на Дняпры. На гэты раз ён пакарыСЮ Смаленск канчаткова. Там валадарылi толькi стаСЮленiкi вялiкiх князёСЮ
Ва усiх ад папярэдняй улады удзелах ВiтаСЮт садзiСЮ сваiх намеснiкаСЮ. Напрыклад, у Вiцебску гэта быСЮ Фёдар Вясна, у Кiеве РЖван Гальшанскi i г.д. Усе яны былi служылымi людзьмi i свята вы-конвалi волю гаспадара, абяцаючы яму сваю вернаiь. Ва СЮсiм жа астатнiм у далучаных да Вялiкага княства лiтоСЮскага СЮ ХРЖУ ст. землях нiчога не змянялася. Пры гэтым ВiтаСЮт не парушаСЮ выпрацаваную продкамi традыцыю "старыны не рухацi, но