Развiццё культуры Беларусi СЮ другой палове XVII-18 стагоддзяСЮ
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
ьянец Я.М. Бернардонi (1554-1593)), прататыпам якога стаСЮ рымскi храм РЖль Джэзу. Увогуле, стыль барока СЮ беларускай архiтэктуры меСЮ некалькi этапаСЮ свайго развiцця.
1-ы этап раннi (канец ХVРЖ першая палова ХVРЖРЖ ст.) характарызуецца пошукам формаСЮ, стратай абарончых функцый; паступовым пераходам замкавага дойлiдства СЮ палаца-замкавае. У культавым дойлiдстве фармiруецца базiлiкальны тып храма з бязвежавым, а пазней з двухвежавым фасадам (каiёлы езуiтаСЮ у Гароднi, дамiнiканцаСЮ у СтоСЮбцах).
2-гi этап сталы (другая палова ХVРЖРЖ ст. 1730-я гады) стабiлiзацыя 2-вежавай базiлiкi, павелiчэнне колькаii ярусаСЮ вежаСЮ, пластычная насычанаiь фасадаСЮ (МiкалаеСЮская царква СЮ Магiлёве). РаспаСЮсюджваецца палацава-сядзiбнае будаСЮнiцтва (комплексы СЮ Нясвiжы, Слонiме, Гароднi, ВоСЮчыне). Для iх характэрна П-падобная кампазiцыя з анфiладай, парадным дваром, багатым дэкорам фасадаСЮ i iнтэераСЮ.
3-цi этап познi у культавай архiтэктуры "вiленскае барока" (1730-я 80-я гг.). Важную ролю СЮ развiццi гэтага адметнага для нашых зямель напрамку адыграла дзейнаiь Я.К. ГлаСЮбiца. Стыль вызначаецца пластычнаiю абёмаСЮ, маляСЮнiчаiю сiлуэта, стромкiмi шматяруснымi ажурнымi вежамi, фiгурнымi франтонамi, багаццем архiтэктурнага дэкору (унiяцкi Сафiйскi сабор у Полацку, Спаская царква СЮ Магiлёве, ратуша СЮ Вiцебску).
У культавым драСЮляным дойлiдстве фармiруюцца адметныя традыцыi на Палессi i паСЮночным усходзе. Палессе прадстаСЮлена 2 групамi храмаСЮ, яруснай кампазiцыi з двух-трох шатровымi вярхамi i асiметрычнымi падоСЮжанымi кампазiцыямi з вежай на галоСЮным фасадзе. ПаСЮночна-СЮсходняя традыцыя характарызуецца высокiмi зрубамi, завершанымi двухсхiльнымi дахамi цi шатрамi.
Пасля падпiсання Люблiнскай унii (1569) уплыСЮ Польшчы на беларускую культуру становiцца СЮсё больш значны. Беларуская мова паступова выцясняецца, а СЮ 1696 г. сойм прымае пастанову аб ужываннi СЮ дзяржаСЮным справаводстве выключна польскай мовы. У пачатку ХVРЖРЖРЖ ст. былi зачынены амаль усе брацкiя школы i друкарнi. У кнiгавыданнi пачала пераважаць лацiнка. АсноСЮным носьбiтам беларускай мовы застаСЮся народ. Пашыралася паланiзацыя i акаталiчванне краю.
З апошняй чвэрцi ХVРЖРЖРЖ ст. на беларускiх землях пачынаюць распаСЮсюджвацца iдэi Асветнiцтва антыфеадальнай буржуазнай iдэалогii перыяду станаСЮлення капiталiстычных адносiн. Яна iвярджала прыярытэт асветы, навукi i розуму СЮ жыццi грамадства, асобы i дзяржавы. Асаблiвымi рысамi беларускага Асветнiцтва можна назваць адсутнаiь рашучага рэвалюцыйнага i матэрыялiстычнага характару, арыентацыю на вырашэнне сялянскага пытання; носьбiтамi iдэй асветнiцтва сталi дваранства i духавенства. Беларуская лiтаратура СЮ гэты час развiваецца марудна; для яе характэрны полiлiнгвiстычны характар.
У ЕСЮропе яшчэ з канца ХVРЖРЖ ст. пачынаецца працэс секулярызацыi жыцця, што вылiлася, перш за СЮсё, у пераходзе школьнай адукацыi з-пад кантролю царквы пад апеку дзяржавы. У 1773 г. СЮ Рэчы Паспалiтай быСЮ лiквiдаваны ордэн езуiтаСЮ. Гэта супала з пачаткам рэформы СЮ сферы адукацыi стварэннем Адукацыйнай камiсii. Яна iмкнулася СЮсталяваць поСЮны кантроль над усёй сiстэмай асветы СЮ краiне. ПрадугледжваСЮся свецкi характар, шматпрадметнаiь i 3-ступенчатаiь сiстэмы адукацыi: (парафiяльныя акруговыя i падакруговыя школы, ГалоСЮная школа ВКЛ былая Вiленская езуiцкая акадэмiя). Але запланаванае адукацыйнай камiсiяй не было праведзнна СЮ жыццё, гэтаму супрацьстаяла каталiцкае духавенства, феадалы i рэалii часу падзелы Рэчы Паспалiтай. РЖдэi Асветнiцтва паСЮплывалi на творчаiь фiлосафа К. Лышчынскага (1634?-1689), якi напiсаСЮ трактат "Аб неiснаваннi бога", г. Канiскага (1717-1795), РЖ. Капiевiча. Да прац, што СЮтрымлiвалi iдэi свецкага развiцця навук, адносяцца работы фiлосафаСЮ К. Нарбута i Б. Дабшэвiча, матэматыка i астранома М. Пачобута-Адлянiцкага, гiсторыка А. Нарушэвiча. РЖдэi французскiх асветнiкаСЮ прапагандавалi прыдворныя тэатры.
Становiшча культуры беларускiх зямель у складзе Рэчы Паспалiтай было вельмi няпростым. СкончыСЮся "залаты век", узмацнiСЮся польскi СЮплыСЮ. Носьбiтамi сапраСЮды беларускай мовы, культуры, традыцый сталi сяляне i гарадскiя нiзы.
1.2 Жывапiс
З перыяду XVII-XVIII стст. захавалася нешмат помнiкаСЮ жывапiсу СЮ параСЮнаннi з колькаiю створанага СЮ тыя часы. Але i тое, што захавалася, гаворыць аб усебаковым развiццi гэтай галiны мастацтва.
Манументальны жывапiс фрэскi. З архiСЮных матэрыялаСЮ вядома пра роспiс фрэскамi шматлiкiх праваслаСЮных i СЮнiяцкiх храмаСЮ мяiовымi майстрамi (каiёлы распiсвалi пераважна замежныя майстры). Так, у XVII ст. былi распiсаны ПетрапаСЮлаСЮская царква СЮ Мiнску, цэрквы СЮ Оршы, Магiлёве, Вiцебску. У XVIII ст. распiсалi праваслаСЮныя храмы СЮ СлаСЮгародзе (Прапойску), Чачэрску, унiяцкiя Сафiю СЮ Полацку (адстроена Я.ГлаСЮбiцам i Б.Касiнскiм СЮ 1738-1750-я гг.) i КрыжаСЮздвiжанскую царкву Жыровiцкага манастыра (мастак Шаталовiч, 1772 г.) i iншыя.
Каталiцкiя каiёлы СЮ XVII-XVIII стст. афармлялiся СЮ стылi барока, якi зявiСЮся на Беларусi на прыканцы XVI ст. Тыповыя рысы барока дэматэрыялiзацыя плоскаii iяны, любоСЮ да вычварнаii, тАЬразарваныхтАЭ архiтэктурных форм, пышнаii, тэатральнаii, знешняй эфектнаii. Сярод найбольш яскравых прыкладаСЮ афармленне каiёлаСЮ францысканцаСЮ у Гальшанах, езуiтаСЮ у Нясвiжы (XVII ст.), каiёла св. Станiслава СЮ Маглёве (1765 г., мастак Пятро ПаСЮлоСЮскi). У роспiсах каiёлаСЮ мастакi выкарыстоСЮвалi кампазiцыi вядомых заходнееСЮрапейскiх мастакоСЮ. У другой палове XVIII ст. у архiтэктуры i афармленнi некаторых помнiкаСЮ выразна назiраюцца ры