ҚазҰУ хабаршысы

Вид материала

Содержание

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан әлеуметтік төлемдерді алушылар мен сомасының динамикасы,2005-2008жж., млн.тг
2008жыл ішіндегі тәуекел түрі бойынша әлеуметтік төлемдердің құрылымы

Подобный материал:

1 2 3 4 5 6

Литература

Советский энциклопедический словарь. – Издание третье. - М.: «Советская Энциклопедия». 1985. – 1600 c.
Республика Казахстан. Закон от 8.01.2003г. №373-II. Об инвестициях (с изменениями и дополнениями, включительно до 5 июля 2008г. № 66-IV). – Алматы: ЮРИСТ, 2008. – 12 с.
Нурланова Н.К. Формирование и использование инвестиций в экономике Казахстана: стратегия и механизм. – Алматы: Ғылым, 1998. – 240с.
Додонов В.Ю. Портфельный менеджмент на развивающихся фондовых рынках. – Алматы, 2003. – 368с.
Шарп Уильям Ф., Александер Гордон Дж., Бейли Джефри В. Инвестиции. – М.: ИНФРА-М,1998. – 731 с.
Бороздин П.Ю. Ценные бумаги и фондовый рынок. – М.: Институт экономики и права РАН, 1994. – 366 с.
Баймуратов У. Инвестиции и инновации: нелинейный синтез. – Алматы: БИС, 2005. – Т.3: Избранные научные труды. – 320 с.
Бланк И.А. Управление инвестиционными предприятиями. – К.: Ника-Центр, Эльга, 2003. – 480с.
Бланк И.А. Инвестиционный менеджмент: Учебное пособие /2-е изд., перераб. и доп. – К.: Эльга, 2006. – 552 с.
Гайсин С.С. Состояние и перспективы инвестиционной деятельности страховых организаций в Республике Казахстан // автореферат дисс.канд экон.наук. – Алматы: Казак университетi. 2007. - 27 c.
Мороз С. Классификация инвестиций и их виды // Юрист. – 2007. – №4. – С. 15-21.

Д.М. Мухияева

Қазақстандағы әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қызмет ету механизмінің ерекшеліктері

Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алуымен бірге нарықтық қатынасқа тән өзіндік халықты әлеуметтік қорғау жүйесі қалыптасып келеді. Әр адамның өмірінде кез келген уақытта өзіне қауіп төнетін және өз еркімен шеше алмайтын жағдайлар болып тұрады. Осыған байланысты нарықтық экономика жағдайында әлеуметтік қорғаудың нақты нысаны бұл жұмысқа қабілетті халықты әлеуметтік тәуекелдерден әлеуметтік сақтандыру болып табылады. Әлеуметтік тәуекелдерге келесідей белгілер тән:1.экономикалық: экономикалық құрылымның өзгерісі, экономикалық дағдарыс немесе өндірісті оңтайландыру нәтижесінде жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныстың сәйкес келмеу салдарынан жұмыс жоғалту қаупі; жұмыс орнында алған өндірістік жарақаттар мен ауру салдарынан жұмысқа жарамсыз болып қалу қаупі; 2.уақытша жұмыс істеу қабілетінен айырылу немесе зейнетақылық жасқа келу уақытымен байланысты тәуекелдер.

Міндетті әлеуметтік сақтандыру азаматтарды еңбек ету қабілетін жоғалтуына және жұмысынан айырылуына, сондай-ақ асыраушысынан айырылуына байланысты кірістің бір бөлігін өтеу үшін мемлекет ұйымдастыратын, бақылайтын және кепілдік беретін шаралардың жиынтығы, азаматтарды әлеуметтік қорғаудың мемлекет жүзеге асыратын нысандардың бірі.

Халықты әлеуметтік қорғауда сақтандыру жүйесінің маңызды шартының бірі сақтандырылушыларды материалдық қамтамасыз етуде сақтандыру төлемдерінің нақты функциясын анықтау.

Қазақстанда әлеуметтік қорғаудың үш деңгейлі жүйесі қалыптасқан:

Бірінші деңгей – Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепілдендірілген әлеуметтік төлемдер, яғни азаматтың қоғам дамуына жеке салымдардың есебінсіз төлемдердің бірдей деңгейде барлық азаматтарға төленуі;

Екінші деңгей – міндетті зейнетақы салымдар есебінен төленетін зейнетақы төлемдері және «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» акционерлік қоғамы төленетін әлеуметтік төлемдер, яғни азаматтың қоғам дамуына салған жеке салымы есебін ескере отырып төленетін қосымша әлеуметтік қамсыздандыру;

Үшінші деңгей – ерікті сақтандыру есебінен төленетін әлеуметтік төлемдер.

Қазіргі таңда, әлеуметтік сақтандыру жүйесі Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық қатынастардың маңызды және қажетті элементтерінің бірі. Республиканың міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің негізін анықтайтын заңнамалық база да жасалған. Бұл сақтандыру түрінің басқа сақтандыру түрінен ерекшелігі азаматтың еңбек қызметінде қатыса алмауына байланысты адамды материалдық жағынан қамтыла алмауынан қорғауды қаматамасыз етеді. Сол себепті,әлеуметтік сақтандыруға ең алдымен өмір сүрудің негізгі көзі болып жалақысы табылатын жұмысшылар қамтылады.

Осылайша, міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі өз қатысушыларының қатынасын реттейтін мемлекет қабылдап кепілдендіретін ереже мен нормалардың жиынтығын білдіреді. Міндетті әлеуметтік сақтандырудың негізгі қағидалары келесідей:

- Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы заңнамасын орындаудың жалпыға бірдейлілігі;

- Әлеуметтік төлемдерді қамтамасыз етуде пайдаланатын мемлекеттік шаралардың кепілдендірілуі;

- Әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатыса алу мүмкіншілігі;

- Әлеуметтік тәуекелге ұшыраған кезде әлеуметтік төлемдер үшін әлеуметтік аударымдарды пайдалану;

- Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушыларының әлеуметтік тәуекел кезіндегі әлеуметтік төлемдердің міндеттілігі;

- Міндетті әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар қызметінің жариялылығы.

Негізінен, әлеуметтік қорғау табысты қайта бөлу қатынасын қамтиды, ол өз кезегінде әлеуметтік тәуекелдерді қайта бөлу негізін құрайды.

Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік қорғау жүйесі келесідей бөлімдердің дамуын қарастырады:

- республиканың барлық азаматтарына бірдей деңгейде әлеуметтік тәуекелге байланысты бюджеттен мемлекеттік төлемдер төлеу;

- міндетті әлеуметтік сақтандыру;

- жинақтаушы зейнетақы қорлары;

- бюджет есебінен азаматтардың кейбір категорияларына берілетін әлеуметтік көмек пен арнайы мемлекеттік бағдарламалар;

Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қаржыландырылуы әлеуметтік салықтың біртіндеп төмендеуі және жұмысшының табысынан 3% көлемінде міндетті сақтандыру аударымдарын енгізу есебінен жүзеге асырылады.

Әлеуметтік сақтандырудағы мәселелердің бірі ол сақтандыру аударымдарын жекелендіру үрдісін ендіру, бұл үрдіс арқылы жұмысшының аударылған қаражаттарын бақылап отыруға ынталандырып, мүмкіндік береді. Мұндай үрдісті енгізу әлеуметтік қорғау жүйесін реформалаудың бір шарты болар еді.

Қазіргі таңда Қазақстанда негізгі мемлекеттік әлеуметтік стандарттары болып ең төменгі өмір сүру деңгейі, ең төменгі жалақы сомасы және минималды зейнетақы сомасы табылады. Осы жерде әлеуметтік қорғаудың бір мәселесіне тоқтала кетейік. Әр елде зейнетақы қорлары, банктер және сақтандыру компаниялары жеке (меншік) жинақтарды басқаруда ірі инвестор ролінде болады. Бұл кезде уақытша бос сақтандыру резервтерін инвестициялау мәселесі қозғалады. Инвестициялау кезінде жеке жинақтар пайда болмайды, себебі қаражат сомасы тәуекелге ұшыраған топтардың пайдасына қайта бөлініп кетеді. Жалпы, мемлекеттік әлеуметтік қорғау қоғамдық қажетті тұтыну шегіндегі табыстарды қайта бөлуді қамтамасыз етсе, ал ерікті әлеуметтік қорғау сақталған немесе жиналған тұтыну шегінде қайта бөлуді қамтамасыз етеді. Халықтың табысын дифференциациялау мәселесін айтар болса, әлуметтік қорғау мемлекеттік формалары табыстарды теңестірсе, ал ерікті әлеуметтік қорғау керісінше, табысты бөлуді теңсіздендіреді. Яғни, әлеуметтік қорғауда әлеуметтік сақтандырудың ерікті түрі қарқынды дамыса, сәйкесінше, жинақталатын табыс көлемі екі есеге ұлғаятыны белгілі. Елдегі әлеуметтік қорғау әлеуметтік тәуекелдерді қайта бөлудің негізгі болып табылатын табыстарын қайта бөлу қатынасын құрайды.

Сонымен қатар, Қазақстандағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі өз қатысушыларын әлеуметтік қорғаудың қосымша түрі болып табылады, яғни республиканың жұмыспен қамтылған халқының бөлігі. 2005 жылдан бастап, әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушылары үшін әлеуметтік тәуекел болған жағдайдағы сақтандыру сомасы «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» акционерлік қоғамның (бұдан әрі - АҚ) қаржылық ресурстары есебінен жүзеге асатын болды. Осыған қоса, Қордың қаржылық ресурстары әлеуметтік салықты қайта бөлу және келесідей ставкамен төленетін төлеушілердің қорға аударатын әлеуметтік аударымдар арқылы қалыптасады:

1 қаңтар 2005 жыл –аударым объектісінен 1,5%;

1 қаңтар 2006 жыл - аударым объектісінен 2%;

1 қаңтар 2007жыл – аударым объектісінен 3%:

1 қаңтар 2009 – аударым объектісінен 4%;

1 қаңтар 2010 жыл – аударым объектісінен 5%.

Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушылары болып әлеуметтік аударымдарды жузеге асырған және әлеуметтік тәуекел болған кезде әлеуметтік төлемдер алуға құқылы жеке тұлғалар табылады. Аталған қор өз қызметін сақтандыру ұйымдарының қағидаларына сай жүзеге асырады.

Аталған қор әлеуметтік төлемдердерді әлеуметтік тәуекелдің бес түрі бойынша жүзеге асырады – еңбек ету қабілетінен айырылу, жүктілік және босануына және нәресте күтімі үшін алатын төлемдер. Осыларға қысқаша тоқталып өтейік.

Еңбек ету қабілетінен айрылу: Егер медициналық-әлеуметтік сараптама Сізге еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежесін белгілесе, мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыдан басқа Сіз еңбек ету қабілетінен айрылуы бойыншаәлеуметтік төлемақы алуға құқылысыз. Еңбек ету қабілетінен айрылуы бойынша әлеуметтік төлемақы мөлшері орташа еңбек ақы мөлшеріне, еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежесіне және міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтіліне байланысты болады.

Асыраушысынан айрылу: Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыдан басқа қайтыс (сот хабар-ошарсыз кетті деп таныған) болған адамның асырауында болған отбасы мүшелеріне асыраушысынан айрылуына байланысты әлеуметтік төлемдер тағайындалуы мүмкін. Асыраушысынан айрылуына байланысты әлеуметтік төлемдер орташа еңбек ақысына, асырауында болған адамдар санына және міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтімділігіне байланысты болады. Жұмысынан айрылу: Жұмысқа орналастыруға көмектесу, кәсіптік дайындау, жергілікті бюджет есебінен қоғамдық жұмыс беруден басқа егер сіз үшін 6 айдан кем емес уақыт әлеуметтік аударымдар жүргізілсе және Сіз жұмыссыз ретінде ресми тіркелсеңіз, Сіз жұмысынан айрылуы бойынша әлеуметтік төлемақы алуға құқылысыз.

1-кесте

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан әлеуметтік төлемдерді алушылар мен сомасының динамикасы,2005-2008жж., млн.тг

*Мәлімет Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының ресми сайтынан алынған.www.gfss.kz

Жүктілігі және босануына: Әлеуметтік төлем бір рет төленеді және ол әйелдің соңғы он екі айда тапқан табысының орташа мөлшерінде тағайындалады. Қалыпты босанған жағдайда орташа айлық табыс 4,2 коэффициентке көбейтіледі, ал ауыр босанған жағдайда және екі немесе одан да көп бала туған жағдайда орташа айлық табыс 4,7 коэффициентке көбейтіледі. Ядролық сынақтар өткізілген өңірлерде тұратын әйелдер үшін 5,7 және 6,2 коэффициенттер қолданылады. Жаңа туған баланы асырап алған жағдайдағы коэффициент 1,9 құрайды. Нәресте күтімі үшін: Бала күтіміне төленетін әлеуметтік төлем ай сайын төленеді және әйелдің соңғы 24 айдағы орташа табысының қырық пайызы мөлшерінде тағайындалады. Бұл ретте әлеуметтік төлемнің ең жоғарғы мөлшері ең төменгі еңбек ақының он еселенген мөлшерінің қырық пайызынан аспау керек, ал әлеуметтік төлемнің бала күтіміне төленетін мемлекеттік жәрдемақы мөлшерінен кем емес мөлшерде тағайындалады.

Кестеде көріп отырғанымыздай, берілген әлеуметтік төлем сомасы 2005 жылы – 1,3 млн.теңге, 2006 жылы – 3,4 млн.теңге, 2007 жылы – 21,4 млн.теңге, 2008 жылы – 171,5 млн.теңгені құраған. Аталған кестеден әлеуметтік төлемдердің сомасы соңғы жылдарда ұлғайғанын көруге болады.

Міндетті әлеуметтік сақтандыруды енгізудің мақсаты жұмыспен қамтылған азаматтарды әлеуметтік қамтамасыз ету.

Республика бойынша әлеуметтік төлемдердің құрылымында 2008 жылдың нәтижесі бойынша негізгі үлес жүкті болу мен босануына – 10484,4 млн.теңге (51,2%), және баланы қарауы бойынша – 8998,8 млн.теңге(43,9%) тиеді. Қалған үлес еңбек қабілетінен айырылу 646,3 млн. теңге, асыраушысынан айырылу – 333,1 млн., жұмысты жоғалту 28,6 млн.теңгені құрады.

2-кесте

2008жыл ішіндегі тәуекел түрі бойынша әлеуметтік төлемдердің құрылымы

Мұндағы, 3,2% - 846,3 млн.теңге еңбек ету қабілетінен айырылуға,

1,6%- 333,1 млн.теңге асыраушысынан айырылуна байланысты,

0,1%- 28,6 млн.теңге жұмыс орнынан айырылу,

51,2%- 10434,4 млн.теңге жүкті болу мен босану,

43,9% -8998,8 млн.теңге бала күтіміне бөлінген.

Әлеуметтік сақтандыру төлемдерінің 2008 жыл бойынша жүзеге асуы Алматы қаласында 18%, Оңтүстік Қазақстан облысында 10%, Астана қаласында 9%.

«Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ қызметінің талдауынан әлеуметтік сақтандыру әр уақытта әлеуметтік қорғаудың әмбебап механизмі бола алмайтынын көре аламыз. Ол елдің экономикасы, еңбек нарығы, демографиялық мәселелер және т.б. факторларға тәуелді болады.

Сондықтан, әлеуметтік қорғау тек мемлекет шешетін мәселе деп қарау қазіргі заманғы талаптарға сай келмейді. Сонымен қатар, әлеуметтік сақтандыру мен қорғау мәселесі тек жұмысшылар, жұмыс берушілер және мемлекеттің қызметтерінің бірігуінен ғана тиімді болуы мүмкін. Тек осындай түсінік қалыптасса ғана еліміздегі әлеуметтік тәуекелдерге төтеп бере аламыз.

Әдебиеттер

1.Қазақстан Республикасының “Міндетті әлеуметтік сақтандыру” туралы Заңы, 2003 ж.

2. Даутова А. “Потенциал роста” Рынок страхования №2,2007 г.

3.Қазақстан Республикасының Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының ресми сайты, ссылка скрыта

4.Құлпыбаев С. “Қаржы” оқу құралы,2007ж.

5.Жуйриков К.К. “Страхование как специальное звено кредитно- финансовой системы”// Банки Казахстана №5, 2007 г.

В данной статье изложено механизм функционирования обязательного социального страхования в Казахстане, роль социального страхования в социальной защите населения.

In this article said about mechanism and role of functioning of obligatory social insurance in Kazakhstan

Б.Ж. Ермекбаева, А.А. Жаксылыкова

Совершенствование инструментов налогового регулирования

в свете Нового Налогового кодекса

Среди множества экономических рычагов при помощи, которых государство воздействует на рыночную экономику, важное место занимают налоги. Государство широко использует налоговую политику в качестве определенного регулятора воздействия на негативные явления рынка. Налоги является одним из инструментов управления и обеспечения взаимосвязи общегосударственных интересов с интересами хозяйствующих субъектов.

Представить себе экономику, не регулируемую государством, невозможно, ибо все процессы общественного воспроизводства вкупе с их социально-гуманитарными составляющими в той или иной мере подвержены воздействию государственного участия.

НАЛОГОВОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ - меры косвенного воздействия на экономику, экономические и социальные процессы путем изменения вида налогов, налоговых ставок, установления налоговых льгот, понижения или повышения общего уровня налогообложения, отчислений в бюджет. Так, снижение налогов способно стимулировать производство, а повышение налогов - сдерживать или даже подавлять некоторые виды деятельности.

Налоговое регулирование призвано активно влиять на структуру общественного воспроизводства путем создания необходимых условий для ускоренного накопления капитала в наиболее перспективных отраслях, определяющих научно-технический прогресс, а также в малорентабельных, но жизненно необходимых сферах производства и услуг.

Эффективность налогового регулирования зависит от соблюдения следующих условий:

– соответствия используемых налоговых инструментов целям и задачам государства;

– соотношение используемых налоговых инструментов уровню развития национальной и региональной экономики и уровню жизни населения;

– нецелесообразности преобладания налогов, искажающих оценку факторов производ-ства (например, на фонд оплаты труда);

– необходимости применения корректирующих налогов и налоговых инструментов для стимулирования предпринимательской деятельности в ключевых и социально значимых сферах экономики и для достижения самодостаточности регионов;

– обеспечения баланса интересов государства, регионов и налогоплательщиков.

Многообразие налогов, различающихся по условиям обложения, механизмам взимания и регулирования, обуславливает необходимость их систематизации и классификации.

Самым первым и наиболее употребительным до настоящего времени является деление налогов по критерию отнесения налогообложения к подоходно-поимущественному или к обложению расходов на потребление, на два основных вида - прямые и косвенные.

В соответствии с этим критерием прямые налоги - это налоги на доходы и имущество. Они взимаются с конкретного физического или юридического лица.

К прямому налогу относятся подоходные налоги, социальный налог, налоги на имущество (земельный налог, на прирост капитала).

Каждый из этих видов налогов имеет свои достоинства и недостатки с точки зрения как государства, заинтересованного в получении налогов и поддержании экономической и социальной стабильности в обществе, так и плательщиков, не испытывающих особого удовольствия от уплаты налогов.

Основным преимуществом прямого налогообложения является то, что прямые налоги - это более определенный, твердый и постоянный источник доходов бюджета, они в большей степени соразмеряются с платежеспособностью налогоплательщиков, расходы же на их взимание относительно невелики. К недостаткам можно отнести уклонение от уплаты налогов, уменьшение склонности к сбережениям и инвестициям при повышении налоговых ставок.

Достоинства косвенных налогов связаны с их скрытым характером. Многие люди их платят, даже не подозревая об этом, так как обычно в цене не указано, что в нее включен косвенный налог. С социально-политической точки зрения это очень важно.

Благодаря косвенным налогам цены на товары с низкой себестоимостью можно поддерживать на экономически рациональном уровне, в том числе на уровне, позволяющем ограничивать потребление далеко не безвредных товаров.

Так происходит с ценами на спиртные напитки, табачные изделия.

Такие косвенные налоги, как таможенные пошлины, помогают государству влиять на национальных товаропроизводителей, защищая их от иностранных конкурентов и поощряя их выход на мировой рынок.

Главный недостаток косвенных налогов заключается в том, что они усиливают неравномерность распределения налогового бремени среди населения. Очевидно, что для богатой части населения повышение цены из-за включения в нее косвенного налога не столь ощутимо, как для бедной части. В этой связи нередко товары для бедных освобождаются от налогообложения, и наоборот, товары для богатых облагаются повышенными налогами. Другой недостаток косвенных налогов заключается в их инфляционном характере.

В основу системы налогового регулирования легли методы и способы налогового регулирования. К методам налогового регулирования можно отнести следующие методы, которые успешно используются во всех странах: отсрочка налогового платежа, инвестиционный налоговый кредит, налоговые каникулы, налоговая амнистия, налоговые вычеты, выбор и установление налоговых ставок, международные договоры об избежание двойного налогообложения.

Наиболее перспективным методом налогового регулирования является инвестиционный налоговый кредит, который представляет собой изменение срока уплаты налога при наличии соответствующих оснований. К ним относятся проведение организацией научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ, осуществление инновационной деятельности, выполнение организацией важного заказа по социально-экономическому развитию региона.

Методы налогового регулирования представляют собой возможность проведения налогового регулирования, на практике же налоговое регулирование может осуществляться посредством следующих способов, которые условно делятся на две взаимосвязанные сферы: налоговые льготы и налоговые санкции. Оптимальное сочетание применения этих мер позволяет в конечном итоге рассчитывать на результативность налоговой политики.

Система налоговых льгот включает в себя следующие виды льгот: отмена авансовых платежей, отсрочка платежа по заявлению, освобождение от уплаты налогов отдельных категорий налогоплательщиков, понижение налоговых ставок и так далее. Например, предприятие может воспользоваться льготой по налогу на прибыль, если валовая прибыль предприятия была направлена на стимулирование финансовых затрат на развитие производства и жилищного строительства, занятости инвалидов и пенсионеров, благотворительной деятельности.

Важным условием оптимальности налогового регулирования является сокращение числа индивидуальных льгот. Экономическим обоснованием предоставляемой налоговой льготы являются географические, политические, природно-климатические факторы, которые заранее предопределяют порядок и условия вхождения товаропроизводителя в рынок. Налоговая политика государства должна быть направлена на выравнивание таких условий не только с помощью предоставления налоговых льгот, но и путем предоставления товаропроизводителям возможности самостоятельно использовать имеющийся экономический потенциал.

Система налоговых льгот тесно взаимосвязана с системой налоговых санкций. Составляющими этой системы являются финансовые санкции - штрафы, пени, доначисление неуплаченных сумм налогов и административные санкции. Состав и размер налоговых санкций зависят от вида налогового правонарушения. Если финансовые санкции применяются по отношению к хозяйствующим субъектам, то есть предприятиям и организациям, то административные - по отношению к должностным лицам этих предприятий.

Необходимость текущих налоговых корректировок через систему льгот и санкций вызвана постоянными изменениями экономико-социальных и общественно-политических отношений. И именно совокупность мер налогового регулирования призвана учитывать и контролировать изменения.

Таким образом, налоговое регулирование является сложным действием налоговой политики государства, поскольку его цель - не только соблюдение интересов государства в бюджетно-налоговой сфере деятельности, то есть обеспечение покрытия государственных расходов доходами бюджета, но и интересов налогоплательщика, а также обеспечение необходимых условий для роста благосостояния всей страны в целом.

Эффективность инструментов налогового регулирования зависит от целостности механизма налогового регулирования, однако не используется в полной мере налоговое прогнозирование и планирование, вследствие чего изменения налогового законодательства не оправдывают ожиданий налогоплательщиков, регионов и государства.

Эффективность инструментов налогового регулирования социально-экономического развития регионов - это характеристика совершенства целевого воздействия налоговых инструментов на экономическое поведение налогоплательщиков, обеспечивающего эффек-тивное распределение ресурсов и сбалансированное соотношение между затратами налого-плательщиков (регионов, государства) на уплату (взимание) налогов, сборов и полученными результатами в виде доходов налогоплательщиков, развития экономики регионов и повыше-ния уровня жизни населения.

Налоговое регулирование осуществляется государством, а размеры налоговых поступлений в государственный бюджет определяются содержанием инструментов налогового регулирования таких как:

Налог на добавленную стоимость - налог, который обеспечивает быстрое поступление денежных средств в бюджет. Он является одним из наиболее устойчивых и эффективных налогов в рыночной экономике. Система его сбора сравнительно проста и защищена от инфляции, а уклонение от уплаты затруднено в силу непрерывности процесса платежей и взимания его на всех стадиях движения продукции и услуг.
Корпоративный подоходный налог - практически во всех развитых странах источником более 85% всех налоговых поступлений являются корпоративный подоходный налог.
Индивидуальный подоходный налог - обеспечивают налоговые поступления в бюджеты в большинстве государств.
Акцизы-налоги на отдельные товары, которые не только выполняют роль ограничителя потребления некоторых изделий, но и является источником доходов под специальные расходы, например, для компенсации расходов на строительство и содержание дорог.
Инвестиционные стимулы- инструмент налоговой политики, который оказывает влияние на содержание доходной части бюджета. Эти стимулы приобретают форму налоговых скидок или кредитов, применяются по всем видам фондов или дифференцируются по видам оборудования, деятельности.

Одним из важных направлений в части совершенствования инструментов налогового регулирования является создание конкурентной налоговой системы, которая позволит усилить конкурентоспособность страны. В рамках работы по совершенствованию инструментов налогового регулирования был проведен целый ряд реформ.

Первое, что бросается в глаза при рассмотрении нового кодекса, это ставки налогов и сборов. Даже в условиях наметившегося в последнее время кризиса на мировых финансовых рынках правительство Казахстана не только не боится идти на радикальное снижение налогов, но и сделало это осознанно, держа в уме долгосрочные стратегические планы.

Что касается раздела Налогового кодекса «Налог на добавленную стоимость», в редакции, претерпел существенные изменения. Ставка налога на добавленную стоимость снижена с 13 до 12% и применяется к размеру облагаемого оборота и облагаемого импорта. Установлен единный налоговый период по налогу на добавленную стоимость –календарный квартал, а не месяц или квартал, как было в ранее действующей редакции Налогового кодекса. Нововведением Кодекса является увеличение мимнимума оборота с 15 000-кратного до 30 000-кратного МРП и то, что названный размер определяется за календарный год, а не за двенадцатимесячный период. Дополнительные меры, такие как введение отсрочки уплаты НДС на импорт доступной для всех импортеров, а также упрощение порядка возврата НДС при совершении экспортных операций, позволят сделать конструкцию НДС максимально удобной для предпринимателей.

Основным направлением реформирования КПН является упрощение порядка исчисления (оптимизация льгот) с одновременным снижением ставки налога с 30 процентов до 20 процентов, уже в следующем году, до 17,5% - в 2010, и до 15% - в 2011 году.

Потери бюджета в 2009 году от снижения ставки КПН до 20 процентов составят ориентировочно 178 млрд. тенге. В свою очередь, оптимизация льгот позволит расширить налогооблагаемую базу и обеспечит равные условия деятельности предприятий со схожим уровнем рентабельности. Исключается обязательная уплата авансовых платежей по КПН для предприятий малого и среднего бизнеса, что значительно упрощает налогообложение и исключает наказание за неверное планирование деятельности. Инвестиционные налоговые приференции предусмотрены по КПН и заключаются в отнесении на вычаты стоимости объектов преференции и последующих расходов на реконструкцию, модернизацию.

В основном порядок исчисления и удержания индивидуального подоходного налога из доходов физических лиц, облагаемых у источника, сохранен. Ставки налога также не изменились: 10% (кроме дивидендов), на дивиденды-5 %. Введено понятие «необлагаемый размер совокупного годовога дохода», который определен в размере 12 минимальных зарабатных плат. Данный показатель в основном предусмотрено использовать для регистрации физических лиц в качестве индивидульных предпринимателей.

В 2009 г. изменен срок уплаты ИПН – до 25 числа месяца, следующего за месяцем выплаты дохода физическому лицу. Вместе с тем, предлагается осуществить поэтапное введение всеобщего декларирования населением доходов и расходов (ориентировочно 2010-2013 годы). Это позволит установить эффективный налоговый контроль в РК над полнотой исчисления и уплаты налогов. При этом, следуя международной практике, будет создана система вычетов из налогооблагаемого дохода физических лиц. Вычету будут подлежать расходы на платное медицинское обслуживание, образование, приобретение жилья или его строительство и прочие социальные расходы населения, принятые в международной практике.

В новом Налоговом кодексе ставки акцизов на алкогольную и табачную продукцию унифицированы в течение 3 лет.

С 2009 года ставки акцизов включены в текст Налогового кодекса, а также повышены ставки на алкогольную продукцию отечественного производства на 30%.

Предоставление инвестиционного налогового кредита позволяет в условиях значитель-ной неопределенности снизить коммерческий и финансовый риск инновационной деятельности, обеспечивая рост возможностей фирмы для эффективной реализации проекта. Инвестиционный налоговый кредит влияет на уменьшение риска, ассоциируемого с операционным и финансовым рычагом, поэтому он может быть использован как по условно-постоянному налогу на имущество, так и по условно-переменному налогу на прибыль.

Эффективность таких налоговых стимулов основанных на низких налоговых ставках является отрицательной для доходной части бюджета. Поэтому многие страны отказываются от применения этого инструмента налогового регулирования.

Таким образом, рассматривая основные инструменты налогового регулирования, мы можем сказать, что по своему характеру налоговое регулирование экономики может быть стимулирующим или сдерживающим.

В месте с тем эксперты Всемирного банка рекомендуют усовершенствование и достижения вхождения РК в число 30 стран с наиболее конкурентоспособной налоговой системой:

Реформировать ряд льгот с целью повышения их эффективности;
унифицировать механизм предоставления инвестиционных налоговых преференций, исключив необходимость заключения контрактов с уполномоченным органом по вопросам инвестиций
Установление ограниченного срока действия льгот, связанных с развитием несырьевых отраслей экономики (режим на территориях СЭЗ, уплата НДС при импорте «методом зачета», отсрочка уплаты НДС при импорте товаров для промышленной переработки).
Эксперты также рекомендуют сохранить действующую в Казахстане практику применения твердых ставок акцизов. С точки зрения коррекции внешнего ущерба или избегания они предпочтительнее адвалорных. Считают не целесообразным введение отдельных акцизов на предметы роскоши. Международный опыт показывает, что на покупку предметов роскоши уходит не более 1-2% от общих потребительских расходов, что приносит мизерный объем поступлений.

Для успешного функционирования налоговой системы государства необходимо постоянно совершенствовать законодательную технику в соответствующей области. Нормы, предписывающие вменение того или иного налога, должны соответствовать выбранной налоговой модели. От того, насколько правильно построена система налогообложения, от корректности юридической техники налоговых норм зависит надлежащая реализация налоговых функций, что является предпосылкой для эффективного развития всего хозяйственного механизма страны. Анализ налоговых правоотношений может иметь положительные результаты только в том случае, если в основе их будут лежать экономические отношения, а также правотворческие документы государства в области налогообложения.

Литература

1. Налоги и налогообложение: Учебное пособие для вузов / Под ред. И.Г. Русаковой, В.А. Нашина. - М.: ЮНИТИ, 2000.

2.Барулин С.В. «Налоги как инструмент государственного регулирования экономики». Финансы. № 3. Бюллетень бухгалтера \январь 2009г. №1.Журнал «Налоги и Финансы» \декабрь 2008.№ 12{13}., октябрь 2008 №10{11}, июль № 7{8}.

4. Возможности использования налоговых инструментов для регулирования регионального развития- авт.Н.И. Сидорова. ссылка скрыта

5. ссылка скрыта факторы государственного регулирования- Экономический портал –

6. ссылка скрыта

7. mic.ru - экономический словарь

Мемлекеттің салық жүйесінің тиімді қызмет етуі үшін тиісті саладағы заңнамалық техниканы үнемі жетілдіріп отыру қажет. Мемлекеттің барлық шаруашылық қызметін тиімді дамытудың алғы шарттары болып табылатын салық қызметтерін тиісті түрде жүзеге асыру салық салу жүйесінің қаншалықты дұрыс құрастырылуына, салық нормаларының құқықтық техникасының дұрыстығына байланысты.

For the successful functioning of the state tax system should be improved legislative technique in the relevant field. From how to properly construct a taxation system, correctness of the legal machinery of tax rules upon the proper implementation of the tax function, which is a prerequisite for effective development of the economic mechanism of the country.

И.Т. Манабаева

Blog

ҚазҰУ хабаршысы

Содержание

Литература