ҚазҰУ хабаршысы
| Вид материала | Документы |
СодержаниеТаблица 1 Расходы проекта «Северный Казахстан – Актюбинская область» Таблица 1 Схема инвестирования [3] Таблица 2 Классификация инвестиций по различным критериям [10, с. 10] |
- ҚазҰУ-дің кітапханасына түскен әдебиеттер тізімі, 416.92kb.
- Әл фараби атындағы ҚазҰУ кітапханасына түскен әдебиеттер, 1525.46kb.
- Әл фараби атындағы ҚазҰУ кітапханасына түскен әдебиеттер, 607.18kb.
- 6. Информация о предстоящих конференциях «Бизнес білім беру хабаршысы» журналы, 243.97kb.
- Әл-фараби атындағЫ Қазақ Ұлттық университеті, 717.17kb.
- Әл фараби атындағы ҚазҰУ кітапханасына түскен әдебиеттер, 384.41kb.
- Әл фараби атындағы ҚазҰУ кітапханасына түскен әдебиеттер, 293.78kb.
- Валерий Дмитриевич Губин. 3-е изд., испр. М.: Омега-Л, 2009. 367, [1] с. Университетский, 1778.3kb.
- Марина Борисовна Будильцева, Наталия Юрьевна Царева. М.: Астрель; Олимп, 2010. 190,, 407.87kb.
Литература
Мақалада елімізде қабылданған Салық Кодексінің ерекшеліктері және бұрынғы Салық Кодексінен айырмашылығы ашылып көрсетілген. The new aspects that where invented by new Tax Policy are reflected in the article. Б.К. Купешова Финансовая стратегия компании – основа интеграции хозяйствующих субъектов В своем выступлении на одиннадцатом Международном экономическом форуме в Санкт -Петербурге Президент Казахстана Н.Назарбаев отметил, что «Глобализация во всем мире сопровождается усилением международной и региональной экономической интеграции…» На современном этапе мирового развития невозможно представить себе деятельность какого-либо экономического субъекта в изоляции от окружающего мира. Сегодня благосостояние экономического субъекта зависит не столько от внутренней организованности, сколько от характера и степени интенсивности его связей с другими субъектами. Решение внешнеэкономических проблем приобретает первостепенное значение. Мировой опыт показывает, что обогащение субъектов происходит посредством и только посредством их интеграции друг с другом и с мировым хозяйством в целом. Интеграционные процессы в экономическом пространстве носят на данном этапе региональный характер, поэтому сегодня представляется важным рассмотрение проблем внутри самих региональных объединений. Отсюда вытекает, что интеграция – это позитивное развитие совокупности хозяйствующих субъектов. В феврале 2008 года в своем очередном послании Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев отметил, что «Правительству необходимо принять меры по развитию электроэнергетики, системы транспортировки. Эти сектора сегодня явно «не успевают» за развитием экономики Казахстана. Необходимо в 2009 году завершить строительство второй линии электропередач по проекту «Север-Юг Казахстана» и линии электропередач «Северный Казахстан – Актюбинская область». Это позволит снизить энергодефицитность Юга и Запада Казахстана». В реализации выше изложенных стратегий и достижении их целей большое значение имеет успех крупных национальных компаний. Для дальнейшего роста и развития экономики необходимо обеспечение источников бесперебойной электроэнергии. Рост промышленности, сельского хозяйства, транспорта и связи, жилищного строительства напрямую зависит от развития электроэнергетической отрасли, одновременно обуславливая дальнейший рост производства и потребления электроэнергии. В свою очередь, успех компаний, зависит от эффективности их финансовой стратегии. Финансовая стратегия компании, по сути, является частью ее общей стратегии. Она предполагает разработку комплекса мер по управлению финансами компании в условиях постоянно меняющихся рыночных факторов, ограниченных ресурсов и жесткой конкуренции. И от того, как тщательно продумана финансовая стратегия компании зависит его конкурентоспособность на рынке. Финансовая стратегия представляет определение приоритетных целей и системы действий по их достижению в области формирования финансовых ресурсов, оптимизации их структуры и эффективного использования, соответствующих общей концепции развития корпорации и обеспечивающих ее реализацию. Для того чтобы правильно сформулировать основную стратегию организации для движения организации к поставленной цели полезно иметь четко сформулированную миссию. К примеру, миссией АО «Батыс транзит» является реализация проекта по строительству межрегиональной линии электропередачи, соединяющей Северный Казахстан с Актюбинской областью, предусмотренного Стратегическим планом развития Республики Казахстан до 2010 года, утвержденным Указом Президента Республики Казахстан от 4 декабря 2001 года № 735, в соответствии с планом мероприятий по реализации проекта строительства межрегиональной линии электропередачи «Северный Казахстан - Актюбинская область», утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 07 октября 2005 года № 1008. Стратегической целью компании АО «Батыс транзит» является строительство межрегиональной линии электропередачи, соединяющей Северный Казахстан с Актюбинской областью, которое позволит обеспечить покрытие растущего дефицита электрической энергии в Актюбинской области за счет поставок от экибастузских энергоисточников. В настоящее время Актюбинская область является энергодефицитным акцепторным регионом. Так же, помимо решения проблемы растущего дефицита электрической мощности Актюбинской области, повысит надежность электроснабжения потребителей и снизит энергетическую зависимость потребителей Актюбинской области от поставок дорогой электроэнергии из Российской Федерации. Строительство линии электропередачи позволит компании в будущем получать доходы от оказания названных услуг. На территории Западного региона Казахстана находится множество промышленных зон нуждающихся в услугах электропередач. В настоящее время на данном участке нет иных компаний которые могли бы оказать услуги электроснабжения. Данный проект является вторым в своем роде реализуемый в Казахстане. Его суть заключается в государственном и частном партнерстве. Государство передает частной компании право на строительство стратегически важного объекта. Компания реализует проект путем привлечения инвестиций преимущественно через выпуск инфраструктурных облигаций. Затем компания окупает все затраты произведенные с целью реализации проекта и получает прибыль, эксплуатируя линию электропередач. Инвесторы при оценке инвестиционной привлекательности проекта руководствуются ежеквартально публикуемой финансовой отчетностью компании, а также финансово-экономической моделью, которая выражает стратегию и тактику АО «Батыс транзит». Необходимость строительства межрегиональной линии электропередачи «Северный Казахстан - Актюбинская область» возникла в связи со сложившимися темпами роста энергопотребления в Республике Казахстан, в целях обеспечения энергетической безопасности (в частности Западного региона республики) в рамках стратегии развития электроэнергетической отрасли, а также решения проблемы дефицита электроэнергии в Актюбинской области. 9 января 2006 года Правительство Республики Казахстан, в лице Министерства финансов Республики Казахстан заключило договор поручительства с АО «АТФБанк», как с представителем держателей облигаций. Правительство несет субсидиарную ответственность за исполнение обязательств Эмитента в сумме соответствующей стоимости передаваемого государству объекта и не превышающей 15 692 710 000 тенге, а так же на сумму вознаграждения (интереса), начисленную на размещенные облигации на период строительства объекта. Рассмотрим основные параметры финансово-экономической модели проекта строительства и эксплуатации межрегиональной линии электропередачи «Северный Казахстан – Актюбинская область». Бюджет расходов по проекту учитывает затраты с момента начала строительства и до момента готовности к эксплуатации. В бюджет для инфраструктурного проекта включены следующие статьи расходов:
— с оплатой персонала; — оплатой офиса и оборудования; — оплатой разрешений и лицензий; — оплатой услуг независимой инжиниринговой компании — технического консультанта проектной компании (для надзора за процессом строительства); — расходами на обучение и наем персонала (сюда также входят любые платежи подрядчика по эксплуатации и техническому обслуживанию);
— расходы, связанные с выпуском и размещением инфраструктурных облигаций; — расходы, связанные с оплатой вознаграждения представителю держателей облигаций — процентные (купонные) выплаты в период строительства; — комиссионные вознаграждения; 6) страхование на стадии строительства; 7) финансирование резервных счетов. Здесь рассматривается, какие резервные счета следует финансировать как часть расходов по проекту; 8) непредвиденные обстоятельства. Расходы, связанные с непредвиденными обстоя-тельствами, необходимо учесть в расходах по проекту. Для обеспечения своевременного финансирования строительства линии электропередач компанией разрабатывается план финансирования, основанный на плане расходов, и включающий в себя все источники полного финансирования с разделением на заемный и собственный капитал. Так как проект является концессионным, как мы упомянули выше, основным источником финансирования являются облигационные займы. Собственный капитал сформирован из вкладов акционеров на сумму 300 млн. тенге (1,6% от совокупного капитала). Облигационные займы составляют 18 830 млн. тенге (98,4% от совокупного капитала). Таблица 1 Расходы проекта «Северный Казахстан – Актюбинская область»
Таблица 2 Прогнозируемый доход от реализации электроэнергии по минимальному и максимальному сценариям прогнозируется в следующих размерах: млрд.кВтч
Структура источников финансирования компании позволяет сделать выводы, что проект полностью зависит от внешних источников финансирования, компания зависима от заемных средств. Учитывая то, что в настоящее время строительство линии подходит к завершению, просчитаем окупаемость проекта и рассмотрим финансовые цели для формирования стратегии АО «Батыс транзит» на период 2010-2030: • Быстрый рост доходов и рост денежных поступлений прогнозируется с 2010 года. Минимальный прогнозируемый доход составит 72,149 млн.тенге, максимальный оптимистический прогноз составит 93,7 млн.тенге. В 2015 году при устойчивых ценах на услуги минимальный прогнозируемый доход увеличится на 7,8% составит 77,771 млн.тенге, максимальный оптимистический прогнозируемый доход увеличится на 30 % и составит – 117,125млн.тенге. В 2030 году – при неизменных ценах на электроэнергию прогнозируемый доход увеличится на 38,5% составит 107,755 млн.тенге, максимальный оптимистический прогнозируемый доход увеличится на 60 % и составит – 187,4 млн.тенге. • Более высокие дивиденды. В 2010 году доходность акций по выпущенному капиталу в размере 300 000 тыс. тенге, по минимальному сценарию составит от 34 033,3 млн тенге – 11,31%, по максимальному сценарию составит от 49119 млн.тенге – 16,37 %. В 2015 году дивиденды вырастут до 18,15 % по минимальному сценарию, а по максимальному сценарию вырастут до 27,33 % за акцию. В 2030 году дивиденды составят 25,14 % за акцию по минимальному сценарию, а по максимальному сценарию вырастут до 43,73 % за акцию. • Увеличение прибыли на вложенный капитал. Сумма освоенных инвестиций к 2010 году составит 23 530 млн.тенге, исходя из оптимистического прогноза на 2010 год, можно выявить, что по минимальному сценарию проект окупится с доходностью 48 619 млн. тенге, по максимальному сценарию окупится с доходом 70170 млн.тенге • Повышение надежности облигаций и кредитных ставок. Всего за период строительства было размещено облигаций в количестве 161 021 883 штук на общую сумму 15 657 039 532,16 тенге. Из объявленных 188 300 000 штук облигаций осталось к размещению 27 278 117 штук. (Номинальная стоимость одной облигации – 100 тенге) или 2 727 811 700 тенге. Среднегодовой уровень инфляции в 2008 – 2010 годах планируется удержать в коридоре 6 – 8 %. На четвертый и пятый купонный период, прогнозная ставка купона составит минимально - 11%, максимально - 13%. • Повышение цены акций. По минимальному сценарию рост цены на акцию – 11,31%, по максимальному сценарию наблюдается рост цены акции на – 16,37%. Таким образом в 2010 году акции компании АО «Батыс транзит» будут составлять по минимальному сценарию - 1113,1 тенге за акцию, по максимальному сценарию стоимость акции будет составлять 1116,7 тенге за акцию. В 2015 году стоимость акции вырастет на 18,15 % и составит по отношению к 2010 году – 1315,13 тенге по минимальному сценарию, а по максимальному сценарию вырастет до 27,33 % и составит – 1620,32 тенге. В 2030 году стоимость акции вырастет на 25,14 % и составит по отношению к 2015 году – 1645,75 тенге по минимальному сценарию, а по максимальному сценарию вырастет до 43,73 % и составит – 2328,90 тенге. • Более диверсифицированная база для получения прибыли. Компания помимо основной цели - передачи электроэнергии, может оказывать услуги по монтажу и ремонту линий электропередач. В дальнейшем компания должна осваивать новые технологии по производству ресурсосберегающей электроэнергии. Дополнительно осваивать производство ветряных, солнечных и генераторных электростанций. • Стабильный доход в периоды экономических кризисов. Являясь монополистом в Западно-Казахстанском регионе, и имея диверсифицированную базу, АО «Батыс транзит» может выдержать экономический кризис. Таким образом, АО «Батыс транзит» должна вытеснить Российских поставщиков электроэнергии. В таблице представлена минимальная стоимость электроэнергии, которая действует на настоящий момент, и если учесть что стоимость энергии растет, а цена услуг АО «Батыс транзит» остается на прежнем уровне, то нет сомнений в увеличении доли рынка. Повышение качества продукции, снижение издержек по сравнению с конкурентами, расширение и улучшение ассортимента, улучшение обслуживания клиентов, увеличение возможностей роста, повышение конкурентоспособности на международных рынках, полное удовлетворение запросов клиентов являются главными в стратегии компании в перспективе. Завоевание более сильной конкурентной позиции в долгосрочной перспективе выгоднее для владельцев, чем краткосрочное улучшение финансовых показателей. Литература
Г.И. Супугалиева Шетел тәжірибесіндегі коммерциялық банктердің депозиттік операцияларының ерешеліктері Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос ақша қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды. Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі: талап етуіне дейінгі депозиттер; мерзімді депозиттер; жинақ салымдары; бағалы қағаздар. Батыс Еуропа және Солтүстік Америка мемлекеттерінде барлық несиелік институттар – әмбебап коммерциялық банктерден (мысалы, Германияда) арнайы жинақ институттарына (АҚШ-тағы ссуда – жинақтаушы ассоциациялар және басқа да мемлекеттердегі жинақ банктеріне) дейін, - жекелеген немесе кез келген клиентке барлық мүмкін болатын қызметтерді көрсетеді және банктік өнімдердің әр түрлі түрлерін ұсынады. Дамыған мемлекеттердегі әйгілі банктік жинақ шоттары: 1. Капитал нарығының жинақ шоттары ( capital market saving accounts ) нарық экономикасы дамыған коммерциялық банктер тәжірибесінде кең тараған және клиенттің ақша қаражаттарын ұзақ мерзімге сақтауды қарастырады, сонымен бірге клиентке кез- келген уақытта шоттан алуға мүмкіндігін береді. Мемлекеттік облигациялар бойынша төленетін орташа пайызына сәйкес, бұл шот бойынша пайыздық ставкасының деңгейі бекітілген (яғни 3 жылдан 10 жылға дейінгі мерзімді облигациялар). Батыс коммерциялық банктердің тәжірибесі бойынша бұл клиенттердің банктерге деген сенімділігін арттыруда және берілген шоттарға уақытша бос ақшалай қаражаттарын белсенді орналастыруды ынталандырады. 2. Автоматты жинақ шоттары, оларды дамыған мемлекеттердің коммерциялық банктері тек осы банктегі ағымдағы ( есеп айырысу ) шоты бар жеке тұлғаларға ашылады. Олар мерзімді депозиттерге ұқсас, яғни оларға клиент тапсырмасы бойынша күнделікті (автоматты түрде) банк оның есеп айырысу шотынан ақша сомаларын аударуды жүргізеді, ал оның қалдығы бойынша, ағымдағы шотқа қарағанда жоғарырақ пайыз төленеді. Клиенттің ақшасын қабылдау белгілі бір күндерде айына 3-4 рет жүргізіледі. Бұл шотқа ұқсас 1978 жылы “Мерилл Линг” фирмасы ұсынған банктік қызметтің ерекше түрін – қолма-қол ақшаны басқару шоты – СМА (cash management account ) атауға болады. Бұл шотты ашқан кезде қызметтердің кең пакеті ұсынылады ( чек жазуға мүмкіндігі, белгілі бір сомаға несие беру, дебеттік карточкалар, брокерлік қызметтер және т.б.). Бірақ басқа қызметтерге қарағанда ерекше новаторлық сипатымен бөлінген қызмет – бұл СМА шотына дивиденд және пайыз түрінде түскен ақшалай қаражаттар автоматты түрде пайыздық табыс әкелетін шотқа аударылады. Сол 1978 жылы банктер ATS – шоттарын (automatic transfer service)- ақша қаражаттарын автоматты түрде аудару шоттарын қолдана бастады. ATS – шоттары бойынша салымшылар пайыз алған. Ал чектік шоттағы сәйкес қалдықты ұстау немесе овердрафтты жабу қажеттілігі туындаған кезде клиенттің келісімімен ATS – шотынан ақшалай қаражаттарын автоматты түрде талап етуге дейінгі салымға аударады. Осыған байланысты ATS – шоттары клиентура арасында кең сұранысқа ие болды, өйткені олар салымшыға чектік шоттағы минималды қалдықты ұстап тұрғанда, бір кезде өзінің ATS – шоты бойынша пайыз түрінде табыс алуына мүмкіндігін береді. Мұндай шоттар отандық банктер тәжірибесінде де қолданылуы мүмкін, өйткені клиенттер жоғары табыс алу үшін өзінің шотында қалдықты үнемі жоғарлатып отыруға тырысады. 3. “Бай” клиенттер үшін жинақ шоттары (fortune saving accounts) батыс банктерінің тәжірибесінде жылжымайтын мүлікке және бағалы қағаздарға ақшалай қаражаттарын инвестицияланған клиенттер үшін қолданылады. Бұл шоттың қолдану режимі келесіні көздейді: бұл шотты ашу үшін алғашқы жарнасы жоғары болады, ал үлкен ақшалай сомаларды алу кезінде комиссиясы төмен болады. Сондай- ақ, клиент жылжымайтын мүлікті сатып алса немесе бағалы қағаздарға салса банк ешқандай комиссиондық ақы алмайды. 4. Асыл металдарды сатып алу үшін шоттар (precious metals accounts) дамыған мемлекеттердегі коммерциялық банктерінде, әр түрлі асыл металдарды (алтын, күміс, платина, палладий және т.б.), сондай- ақ олардан жасалған бұйымдарды сату- сатып алумен айналысатын клиенттерге қатысты кең қолданылады. Банкте мұндай шоттарды ашқан клиенттер күн сайын құймаларды, платиналарды, монеталарды, медальондарды және т.с.с. сату және сатып алу мүмкіндігіне ие болады. Депозиттік қызметтер нарығындағы өскен бәсекелестік чектік депозиттердің көптеген жаңа түрлерінің пайда болуына әсер етті, яғни бұл шоттар бойынша салымшылар төлемдер жүргізу үшін чектер жазуы мүмкін, сонымен қатар мұндай шоттың иесі мұндай шоттан кез- келген уақытта қолма- қол ақша алуы мүмкін. Чектік депозиттердің көп таралған формалары талап етуге дейінгі депозиттер және NOW – шоттары болып табылады. NOW – шоттары (negotiable order of withdrawal)- айналыстағы алынып тасталу туралы шығарылатын бұйрықтарға қарсы шоттар, яғни бұл пайыз төленетін чектік депозиттер. Олар Батыс коммерциялық банктерінде 80- шы жылдары таралған. Басында олар жинақ салымдары ретінде жіктелінген, ал 1981 жылдан – чектік депозиттер ретінде. Алғашқы кезде NOW – шоттары пайыз төленетін жинақ салымдарының типіне жатқызылған. Мұндай салымдарға қарсы клиент тратталар жазуына мүмкіндігі болған (үшінші жақтың пайдасына ақшаны төлеу туралы бұйрығы), оларды айналыстағы алынып тастау туралы бұйрықтары деп атады. Осыған байланысты NOW – шоттарды чектік депозиттер категориясына жатқызды. Сөйтіп, банктік тәжірибеге NOW – шоттарының енгізілуі, бірте- бірте ATS – шоттарын нарықтан шығаруына әкелді. Соңғы кездерде банктер ресурстарды тарту формалары мен жаңа әдістерін қолдану арқылы салымдар ағымын кеңейтуге тырысады. Мәселен, Ұлыбританияда, Францияда және басқа мемлекеттерде, сонымен қатар халықаралық ақша нарығында депозиттік сертификаттар, отандық банктермен де қолданылады. Ұлыбритания банктерінің депозиттік операцияларының ерекшеліктері. Көптеген мемлекеттерде салымдардың негізгі түрлері мерзімді және талап етуге дейінгі салымдар болып жіктеледі. Ұлыбританияда банктік статистика ағымдағы шоттар (current accounts) және депозиттік, жинақ шоттарын (deposit/savings accounts) ажыратады. Ұлыбританияда ағымдағы шоттардың негізгі ерекшелігі – шот иелеріне овердрафт нысанында қысқа мерзімді несие шотынан ақша аударуға, дәлірек айтқанда, шоттағы қалдық соммасынан асып түсетін соммаға чек жазуға болады. Овердрафт AUTHORISED – рұқсат етілген болуы мүмкін, яғни алдын ала банкпен келісілген болса және рұқсат етілмеген NOT AUTHORISED болуы мүмкін, яғни, банктің рұқсатынсыз болса. Жұмыс күнінің соңында рұқсат етілмеген овердрафттар бойынша ведомость құрастырылады және әрбір жағдайда бөлімнің бастығы чекті төлеу үшін банктен сомманы беру және бермеуі жөнінде шешім қабылдайды. Егер ссуда берілетін болса, онда күн сайынғы пайыз соммасы банктің базалық қойылымынан 7-8 % жоғары тағайындалады. Ал рұқсат етілген овердрафт бойынша ссудалық пайыз банктің базалық қойылымынан 2-3%-жоғары болады. Айрықша атап өтетін болсақ Ұлыбританияда депозиттік және жинақ шоттарының бірнеше түрлері бар: 1. Сомма алынатын жағдайда,7 күн бұрын алдын-ала ескертуді талап ететін жинақ шоты. Оның негізгі ерекшеліктері: - салыстырмалы түрде қалыпты пайыз; - салымнан ішінара ақша алу және толықтыру мүмкіндігі ешбір шектеусіз қарастырылған; - сомманы алар алдында 7 күн бұрын ол жөнінде банкті ескерту қажеттігі, бұл шарт орындалмаған жағдайда, пайыз айыппұл ретінде ұсталынады. Оның екі нұсқасы бар: 1. Жинақ кітапшасымен (passbook savings) немесе банктен клиентке берілетін шоттан жазылымдар негізінде. 2. Кезекті түрде толықтыруды қажет ететін жинақ шоты. Бұл шот ,көбінесе, ортамерзімді жинақтарды тартуға арналған. Әсіресе, жас жұбайларға, енді жанұя құрған адамдарға, жиһаз, автокөлік және туристік сапарлар үшін ақшаның жинақталуына арналған. 3. Пайыздық қойылымы жоғары инвестициялық шот. Бұл шот жағдайлары жақсы VIP клиенттерге арналған және ұзақмерзімге ашылатын шоттардың бірі болып табылады. Негізгі ерекшеліктері: - сомма алынатын жағдайда,7 күн бұрын алдын-ала ескертуді талап ететін жинақ шотына қарағанда пайыздық қойылымның жоғары болып келуі. - салым соммасының жоғарылауына байланысты пайыздық қойылымның соған сәйкес жоғарылауы. (айға, тоқсанға, жарты жылға есептеліп отырады) - салымның ең төменгі мөлшері 2 000 фунт стерлингті құрайды (шамамен 490 000 теңгені құрайды) ; - сомманы алу жөніндегі ескерту 30 күннен кем емес мерзімде берілуі тиіс; - салымды толықтыру бойынша ешқандай шектеулер қойылмайды. 4. Мерзімі және соммасы тіркелген салым. Оның ерекшеліктері: салым мерзімі 14 күн- 18 айға дейін; салымның ең төменгі мөлшері 2 500 фунт стерлингті құрайды (шамамен 605 000 теңге); тіркелген пайыздық қойылым – пайыз салымның мерзімі аяқталғаннан кейін ғана төленеді. 5. Пайыздық қойылымы өзгермелі депозит. Шот қысқа және ұзақ мерзімді соммаларды жинақтауға арналған. Салымның мерзімдері – 7 күннен 18 айға дейін. Бірінші жылы қойылым тіркелген болып келеді, келесі жылдары ақша нарығының қойылымдарына байланысты қалқымалы болып тағайындалады. 6. Ақшалай қорлар. Ең алғаш рет 1983 жылы енгізіліп, американдық нау-шоттардың аналогы болып табылады: олар бойынша пайыз төленеді және чек жазуға мүмкіндігі бар. Ұлыбританияда әлі толық дамымаған, себебі көптеген банктер клиенттер өздерінің жинақтарын депозиттік және жинақ шоттарынан осы шотқа аударуынан қауііптенеді. Негізгі ерекшеліктері: - пайыз ақша нарығының пайыз қойылымына байланысты; - ең төменгі қалдық 1000 фунт стерлингті құрайды. - 7 күн бұрын ескертіп, 250 фунт стерлингтен жоғары сомманы алдын ала алуға болады. - Чектерді жазуға рұқсат беріледі. 7. Берілетін салымдық сертификат. Бұл құрал АҚШ-та сияқты ірі инвесторлар, іскерлік фирмалар арасында кең таралған. Негізгі ерекшеліктері: - тіркелеген пайыз қойылымы; - номиналдың ең төменгі мөлшері – 5 000 фунт стерлинг (шамамен 1 200 000 теңге), ең жоғары мөлшері - 500 000 фунт стерлинг (шамамен 121 000 000 теңге) сертификат ұсынушыға шығарылады. Ұлыбританияда банктік депозттерді сақтандыру. 1979 және 1987 жылдары Ұлыбританияда Банктік акттер қабылданған болатын. 1979 жылғы актке сәйкес банктер өз салымшыларына Англияда кризистік жағдай қаупі төнгенде кепілдік берулері міндетті. Заңмен "Депозиттерді қорғау кестесі" бекітілген болатын. Ол кесте банк үшін міндетті әрекеттерді қамтиды. Мәселен, әрбір банк және ДҚЛҰ (депозиттерді қабылдайтын лицензияланған ұйым) ең төменгі мөлшері 5 000 000 фунт стерлингті құрайтын арнайы сақтандыру қорларын құруға міндетті. Бұл қорлар Англияның Банктік депозиттерді Қорғау Кеңесінің бақылауында болады және болашақта оның құзырымен пайдаланыла алады. “Депозиттерді қорғау кестесіне” әрбір жеке салымшы кепілдік берілген сомманың 75% есептелген 10000 фунт стерлингтен аспайтын салым бойынша сақтандыру төлемін алуға құқылы. 1987 жылы 1979 жылғы актке өзгерістер енгізіліп, жаңа Банктік акт қабылданған болатын. болатын. Ол салымдарды қорғау жүйесін ішінара өзгерткен болатын. "Депозиттерді қорғау кестесі" жалпы сол қалпы қалды, бірақ, 75 % өтелім есептелетін максималды салым мөлшері 15 000 фунт стерлингті құрады. 1994 жылы Ұлыбританияның атақты Barings банкі банкрот болды. Оның тарихы 233 жылды құраған болатын. Оның төрағасы жас Ник Месон мыңдаған салымшыларын, фирма иелерін және Англия королевасын банкротқа ұшыратты. Қазіргі кезде Англияда салымшылардың депозиттері салынған сомманың тек ¾ ғана қорғалады. Өтелімнің максималды мөлшері 20000 фунт стерлингті(шамамен 30 000 АҚШ доллары ) құрайды. 1994 жылы депозиттерді қорғауды реттеу мақсатында 1994 жылы Англияда ЕО Директивасы қабылданған. Негізгі жаңа ашылулар: Англия аумағында орналасқан банктердің батыс-еуропалық бөлімшелерінде ашылған барлық депозиттерге кепілдік беріледі. Тек фунт стерлинг емес, өзге валютада ашылған депозиттерге де кепілдік беріледі. 20 000 фунт стерлингті құрайтын соммаға депозит бойынша өтелімнің ең жоғары соммасы 90% өскен. Францияда жинақтарды тарту саясаты мемлекеттің пайыз ставкасының жоғарғы шектерін анықтауына және регламентациялануына негізделеді. Мемлекеттік реттеу салымдар мен боналар бойынша шекті пайыз көлемін бекіту арқылы көрінеді. Бірақ шектеулерге қарамастан француздардың 50% - Француз жинақ банкісінің салымшылары болып табылады, сонымен бірге 28 % жанұялық салымдары бар. Негізгі ұйымдастыру-шылық депозиттік формалары: есеп айырысу кітапшалары “А” типті; мерзімді депозиттік шоттар; жинақ сертификаттары; чектік шоттар; тұрғын үйге алған ссудаларды өтеу үшін жинақ шоттары; бағалы қағаздарға инвестицияланатын жинақтар және т.б. болып табылады. Бүкіл Еуропа мемлекеттері арасында француз банктері банктік технологияны, оның ішінде несиелік (төлем) карточкаларын таратуда, қолдануда және қаржыландыруда алда келе жатыр. Италияда 1991 жылы 83 жинақ кассалары суперхолдингтік компанияға бірікті. Мұндай жинақ кассалар стратегиясының қажеттілігі – Италия ссудалық капиталының нарығындағы жоғарғы бәсекелестігінен туындады. Италия банктерінің тәжірибесіндегі жинақ шоттары негізінен банктік құжаттарының формаларына байланысты бөлінеді, олардың түрлері: қарапайым жинақ кітапшасы (ағымдағы шотқа ұқсас) оның пайыздық ставкасы 5 %- ға дейін; мерзімді жинақ кітапшасы; мәлімдеушіге жинақ кітапшасы және т. б. Халықтың жинақтарын салымдарға тарту Германияның барлық несиелік мекемелері айналысады (жинақ, коммуналдық және жер банкілері,несиелік қоғамдар және т. б.). Ең көп таралған салымдар; мерзімді салымдар (екі түрлі);жинақ келісімді(екі түрлі)салымдары; ағымдағы шоттары табылады. Талап етуге дейінгі салымдар – бұл классикалық пайызсыз депозиттер. Мерзімді салымдар бекітілген мерзімді салымдарға және алудың икемді режимі бар салымдарға (30-80 күн ;90-179 күн; 180-359 күн; 360 күн және жоғары) бөлінеді. Мерзімді салымдар бойынша пайыздар салымның сомасына және мерзіміне байланысты бекітіледі. Еуропаның басқа да жинақ және әмбебап коммерциялық банктері сияқты Германия банктері де халықтың бағалы қағаздармен жасалатын операцияларына да бағытталады . Осыған байланысты клиенттерге қаржылық қызметінің кең ассортименті ұсынылады. Еуропаның дамыған мемлекеттеріне қарағанда АҚШ-та халықтың жинақтарын тартумен негізінен жинақ институттары айналысады, олар – жинақ банктерінен; ссуда –жинақ ассоциацияларынан және несиелік кеңестерден тұрады. Сондай-ақ, мұндай функция инвестициондық коммерциялық банктерге, брокерлік үйлерге, сақтандыру, зейнетақы және басқа да қаржылық компанияларға да тән. Негізгі депозиттер талап етуге дейінгі салымдарға , жинақ және мерзімді салымдарға бөлінеді. Талап етуге дейінгі салымдары мен NOW – шоттарын,жоғарыда аталып өткендегідей , чектік салымдар деп атайды. АҚШ –та талап етуге дейінгі салымдарды салымшының өзі шоттан алуы мүмкін немесе банкті алдын ала хабарлауынсыз кез келген уақытта басқа тұлғаға аударылуы мүмкін. Банктік депозиттердің бұл категориясы ең өтімді болып табылады, өйткені олар есеп айырысу - төлем операцияларына тікелей қатысады. Сөйтіп, АҚШ –та чектер көмегімен алынатын талап етуге салымдар бүкіл ақша массасының (М1) 70 %-ын құрайды. Бәрімізге белгілі, АҚШ-тағы төлем айналымының 90 % чектер арқылы жүреді. АҚШ–та NOW – шоттарын ашудағы салымшылардың кейбір категориялары үшін шектеулер сақталған .Мәселен, жеке тұлғалар (азаматтар) өздерінің ақша қаражаттарын қарапайым пайызсыз шоттарда (талап етуге дейінгі салымдарда), банктердің барлық категорияларындағы NOW – шоттарында да сақтауы мүмкін. Ал заңды тұлғаларда тек пайызсыз чектік шоттар ғана болуы керек, өйткені банк заңдылығы бойынша оларға өздерінің ақша қаражаттарын NOW – шоттарында сақтауға тиым салынған. АҚШ-тың банктік тәжірибесінде, талап етуге дейінгі депозиттік шоттармен қатар, сондай шоттар түріндегі Нау-шотты және куәландырылған чектер сияқты депозиттер АҚШ банктерінде кеңінен қолданылады.Нау-шоттың мынадай өзіне тән ерекшеліктері болады: - бұл шот түрі бойынша пайыз төленеді; - бұл шот жеке тұлғаларға немесе пайда таппайтын ұйымдарға ашылады; - салым иелерінен бұл шотта ең төменгі қаражат болуы талап етілмейді. Куәландырылған чектер шоттары – бұл куәландырылған чектерді төлеу үшін, сақталатын банктердегі талап етуіне дейінгі депозиттік шоттағы қаражаттарды білдіреді. Куәландырылған чектер – бұл банктің шоттағы қаражаттың барлығын чектер арқылы куәландыруы. Американдық банктік тәжірибелерде жаңа депозит түріне ақша нарығының депозиттік шоты жатады. Оның мынадай ерекшелігі бар: - ақша нарығының басқа құралдары бойынша мөлшерлемелерінің өзгеруіне байла-нысты, әр аптада шот бойынша пайыз мөлшерлемесінің өзгеріп отыруы; - шот бойынша ең төменгі қалдықтың болуының талап етілуі; - салымдардың сақтандырылуы; - иемденуші, үшінші жақтан төлемдер үшін айына шоттан алты рет аударма жасауына болады, мұның ішінде үшеуі чекті көшіріп жазу жолымен, үшеуі телефон арқылы жүзеге асады. Коммерциялық банктердегі депозиттердің сыныптамасын жүргізуде мына тұжырымға сүйенеміз: қазiргi банктiк тәжiрибеде салымдардың, депозиттердiң және депозиттік емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердiң жоғарғы бәсекелестiк нapықтa банк қызметтерiне деген клиенттер топтарының сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос қаражаттарын банктiк шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды. Әдебиеттер
В данной статье раскрываются особенности в зарубежном опыте депозитных операции коммерческих банков This article is considerate the questions about peculiarity of depository’s operations of commercial banks abroad. М.А. Уразгалиева Экономическая сущность финансово-инвестиционной деятельности Исследование проблем инвестирования всегда находилось в центре внимания экономической науки. Это обусловлено тем, что инвестиции являются основой любой хозяйственной деятельности, определяя процесс экономического роста в целом. Несмотря на небольшой срок рыночного хозяйствования в Казахстане, было законодательно установлено значение инвестиционного процесса, в том числе в контексте финансирования наиболее важных проектов. Определение инвестиции (нем. Investition. от лат.investio — одеваю) трактуется как долгосрочное вложение капитала в отрасли экономики внутри страны и за границей [1, с. 487]. Это понятие фиксируется Конституцией т законодательными актами Республики Казахстан, такими, как например: Гражданский кодекс РК, Налоговый кодекс РК, Закон РК «Об инвестициях» и т.д. В соответствии с Законом Республики Казахстан от 8 января 2003 года № 373-II «Об инвестициях» инвестиции представляют собой все виды имущества (кроме товаров, предназначенных для личного потребления), включая предметы финансового лизинга с момента заключения договора лизинга, а также права на них, вкладываемые инвестором в уставный капитал юридического лица или увеличение фиксированных активов, используемых для предпринимательской деятельности [2, с. 3]. Следующее, не менее важное определение, уточняющее сущность инвестиций — это инвестиционная деятельность, которая Законом республики «Об инвестициях» трактуется как деятельность физических и юридических лиц по участию в уставном капитале коммерческих организаций либо по созданию или увеличению фиксированных активов, используемых для предпринимательской деятельности [2, с. 3]. Статьей 11 Закона «Об инвестициях» определено, что целью государственной поддержки инвестиций являются создание благоприятного инвестиционного климата для развития экономики и стимулирование инвестиций в создание новых, расширение и обновление действующих производств с применением современных технологий, повышение квалификации казахстанских кадров, а также охрана окружающей среды. Таким образом, инвестиционная деятельность должна быть связана не только с получением выгоды, но и направлена на решение экономических, экологических и социальных задач государства и общества. Инвестиционная деятельность может осуществляться в форме [3]:
Объектом инвестиционной деятельности может являться любое имущество, в том числе основные фонды и оборотные средства во всех сферах народного хозяйства, ценные бумаги, целевые денежные вклады, научно-техническая продукция, интеллектуальные ценности, другие объекты собственности, а также имущественные права. Выбор инвестиционного инструментария зависит от целей и приоритетных задач инвестора, однако ограничивается на развивающихся рынках возможностями применения отдельных направлений инвестирования [4, с. 68]. Инвесторы это субъекты инвестиционной деятельности, которые принимают решение о вложении собственных, заемных и привлеченных имущественных и интеллектуальных ценностей в объекты инвестирования, при этом субъектами инвестиционной деятельности могут быть граждане и юридические лица страны и иностранных государств, а также государства в лице правительств. Особо выделяется понятие институциональных инвесторов, которые определяются как финансовые посредники любого типа [5, с. 11]. Отдельные авторы отождествляют институциональных инвесторов с финансовыми институтами, к которым относятся коммерческие банки, инвестиционные и пенсионные фонды, страховые компании и т.д. [6, с. 17]. Инвестиционная деятельность осуществляется, как правило, циклично. Инвестиционный цикл предполагает комплекс мероприятий от момента принятия решения об инвестировании до завершающей стадии инвестиционного проекта, в частности, например, научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы, принятие инвестиционных решений, планирование и проектирование, подготовка к строительству, строительство, выход на проектные показатели и режим окупаемости вложений. Инвестиционный цикл состоит из трех основных периодов: 1.Прединвестиционная фаза. 2.Фаза инвестиций — собственно затраты, вложения средств. 3.Эксплутационная фаза — возмещение затраченных средств. Свою очередь, ряд повторяющихся инвестиционных циклов формируют инвести-ционный процесс. За последние годы в Казахстане значительно увеличилось число активных участников инвестиционного процесса. Из-за огромного количества появившихся финан-совых посредников он сильно усложнен. Система предприятий и организаций, выполняющих в производстве функцию создания необходимых недвижимых основных фондов, достаточных для деятельности предприятий и организаций всех отраслей народного хозяйства создают инвестиционный комплекс, в состав которого входят:
Такое сочетание инвестиционного комплекса подтверждает значимость инвестиций, в результате которых задействуются предприятия реального сектора экономики, финансовые институты и государство [7]. Основные направления инвестиционной деятельности, распределенные в соответствии с типами инвестиций, являются практически одинаковыми для всех хозяйствующих субъектов, независимо от формы собственности, вида уставной деятельности и регионального расположения, поэтому они могут быть представлены в следующем виде: Таблица 1 Схема инвестирования [3]
Источник: Нурланова Н.К. Формирование и использование инвестиций в экономике Казахстана: стратегия и механизм. – Алматы: Ғылым, 1998. – С. 26. В представленной схеме наиболее полно отражены направления вложений при осуществлении инвестиционной деятельности, в том числе учтены инновационная и социальная сфера, которые являются дополнением к вышеуказанному составу инвестиционного комплекса. В качестве объектов инвестирования могут выступать не только производство и финансовые инструменты, но и здравоохранение, культура и образование. Как уже говорилось, инвестиции в наиболее широкой трактовке представляют собой вложения капитала с целью последующего его увеличения. При этом прирост капитала должен быть достаточным для того, чтобы компенсировать инвестору отказ от использования имеющихся средств на потребление в текущем периоде, вознаградить его за риск, возместить потери от инфляции в текущем периоде. Источником прироста капитала и движущим стимулом осуществления инвестиционной деятельности является получаемая прибыль. Однако, вложение инвестиций и получение прибыли могут происходить в различной временной последовательности (рисунок 1). При последовательном протекании инвестиционного и доходного процессов прибыль проявляется сразу после завершения инвестиций в полном объеме. При параллельном их протекании получение прибыли возможно еще до полного завершения процесса, например, после завершения первого этапа. При интервальном протекании этих процессов между периодом завершения инвестиций и получением прибыли проходит определенное время, продолжительность которого зависит от особенностей инвестиционного проекта. А. Последовательное протекание процессов вложения капитала и получения прибыли. Вложение капитала Получение прибыли от инвестиций Б. Параллельное протекание процессов вложения капитала и получения прибыли. Вложение капитала Получение прибыли от инвестиций В. Интервальное протекание процессов вложения капитала и получения прибыли. Вложение капитала Получение прибыли от инвестиций Рис. 1. Формы временной последовательности протекания процессов вложения средств и получения прибыли от инвестиций [9]. Классификация инвестиций представлена с разделением инвестиций по различным критериям, в том числе по срочности, направленности, источникам формирования, отраслевому признаку и некоторым видам инвестиций по следующей схеме: Таблица 2 Классификация инвестиций по различным критериям [10, с. 10]
Источник: Гайсин С.С. Состояние и перспективы инвестиционной деятельности страховых организаций в Республике Казахстан / автореферат дисс.канд экон.наук. – Алматы: Казак университетi, 2007. - 27 c. Для более полного определения понятия «инвестиции», как категории, объединяющей в себе различные виды предпринимательской деятельности, приведем наиболее распространенную его классификацию [9]:
а) финансовые инвестиции — приобретение корпоративных прав, ценных бумаг, деривативов и других финансовых инструментов. Финансовые инвестиции, в свою очередь подразделяются на прямые (внесение средств в уставный фонд юридического лица в обмен на его корпоративные права) и портфельные (приобретение ценных бумаг и других финансовых активов на фондовом рынке); б) реальные / капитальные инвестиции — вложение средств в реальные активы, — приобретение домов, сооружений, других объектов недвижимой собственности, других основных фондов и нематериальных активов, которые подлежат амортизации.
а) прямые инвестиции - непосредственное средств инвестором в объекты инвестирования (данный вид инвестирования осуществляют, в основном, подготовленные инвесторы, имеющие достаточно точную информацию об объекте инвестирования и хорошо знакомые с механизмом инвестирования); б) непрямые инвестиции - инвестирование, опосредованное другими лицами (инвести-ционными или финансовыми посредниками). Эти инвестиции осуществляют инвесторы, не имеющие достаточную квалификацию для выбора объектов инвестирования и дальнейшего управления ими. В этом случае они приобретают ценные бумаги, выпускаемые инвестиционными или другими финансовыми посредниками (например, инвестиционные сертификаты инвестиционных фондов и инвестиционных компаний), а последние, собранные таким образом инвестиционные средства размещают по своему усмотрению — выбирают наиболее эффективные объекты инвестирования, участвуют в управлении ими, а полученные доходы распределяют затем среди своих клиентов. 3. По периоду инвестирования: а) краткосрочные инвестиции — вложение капитала на период, не более одного года (например, краткосрочные депозитные вклады, покупка краткосрочных сберегательных сертификатов и т.п.); б) долгосрочные инвестиции — вложение капитала на период более одного года. В практике больших инвестиционных компаний долгосрочные инвестиции детализируются следующим образом:
4. По региональному признаку: а) внутренние инвестиции — вложение средств в объекты инвестирования, расположенные в границах данной страны; б) инвестиции за границей — вложение средств в объекты инвестирования, расположенные за пределами данной страны.
Из приведенной классификации следует, что собственность является неотъемлемой частью понятия инвестиций, поэтому форма собственности также выступает основанием для их разделения. Вследствие этого выделены государственные инвестиции (осуществляемые за счет бюджетных средств) и частные инвестиции (осуществляемые за счет собственных или заемных средств негосударственными юридическими лицами или гражданами) [11]. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||