Государственная и общественно-политическая деятельность нуртаса дандыбаевича ондасынова

Вид материалаАвтореферат
Список использованных источников
Список опубликованных работ по теме диссертации
Зерттеу нысаны
Зерттеудің теориялық және методологиялық негіздемесі
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері.
Диссертацияа төмендегі негізгі жағдайлар қарастырылады.
Жұмыстың апробациясы.
Жұмыстың құрылымы.
Subject of the study
Theoretical and methodological background of the study.
Purpose and objectives of the study.
Sphere of application.
The study’s implementation.
Подобный материал:
1   2

ЗАКЛЮЧЕНИЕ


В новейшей истории Казахстана особую значимость приобретает изучение жизни и деятельности отдельных личностей. Особенно большой резонанс приобрела история деятельности советских партийных руководителей. Одним из таких руководителей советского периода истории Казахстана являлся Нуртас Ондасынов.

Его биография интересна и поучительна, поскольку он жил и работал в один из самых трудных периодов нашей истории.

Становление Нуртаса Ондасынова как государственного и общественно-политического деятеля республики сопровождалось многими трудностями. Приведем послужной список государственного деятеля: Депутат Верховного Совета Казахской ССР (1938-1955), депутат Верхового Совета СССР (1942-1955), член Президиума Верховного Совета СССР (1954-1955), Делегат II-IV, VII съездов Компартии Казахстана (1938-1949, 1954) и XVIII съезда ВКП (б) (1939). Член ЦК Компартии Казахстана (1938-1962) и его Бюро (1938-1951, 1954-1955), член Центральной ревизионной комиссии ВКП (б) (1939-1955) [34, л.342].

Как видно, он входил в состав партийной номенклатуры Казахстана. Его имя стоит в одном ряду с именами Д.А. Кунаева, Ж.Ш. Шаяхметова, Н.А. Скворцова, работая в правительстве республики, проявил незаурядные способности, особенно в военные годы. Именно при нем началось строительство важных промышленных объектов союзного значения и как руководитель правительства Казахской ССР, добивался увеличения капиталовложений в развитие народного хозяйства в предвоенные, военные и послевоенные годы.

В годы руководства республикой Нуртасом Ондасыновым начали функционировать новые отрасли промышленности – черная металлургия, кондитерская промышленность, машиностроение и другие.

Он встречался с представителями партийной элиты Советского Союза – И.В. Сталиным, Н.А. Вознесенским, Н.С. Хрущевым, К.Ф. Ворошиловым, С.М.Буденным, В.В.Чернышевым и другими.

Нуртас Ондасынов приложил немало усилий в деле культурного строительства. Именно с его именем связаны открытие казахского кинематографа, научного центра, консерватории, педагогических институтов. При его поддержке в трудные военные годы были открыты вузы в Казахстане. Применив свои блестящие способности организатора, и пользуясь вынужденной эвакуацией большого числа научной элиты в Казахстан, он сумел заложить основание казахстанской науки.

Одним из важных результатов нашего исследования является вывод об исторической важности его государственной и общественно-политической деятельности. Главной задачей этого исследования было раскрыть жизнь и деятельность блестящего государственного деятеля прошлого века. Именно так он назван в истории бывших премьеров Казахстана.

Он ушел в отставку, не успев полностью реализовать свои потенциальные возможности, как опытный государственный руководитель и общественно-политический деятель.

В исторических трудах по истории Казахстана его имя не упоминается. Наше скромное исследование посвящено восполнению данного пробела в исторической науке. Различные аспекты деятельности Нуртаса Ондасынова являются на сегодняшний день предметом серьезных научных дискуссий.

Он оставил после себя большое научное наследие. Проведенное научное исследование позволило с новых позиций, посредством привлечения нового материала архивных данных и обобщения уже известных сведений, объективно проанализировать его государственную, общественную и научную деятельность.

Можно сделать следующие выводы о его жизни и деятельности:

1. Нуртас Ондасынов – один из замечательных сынов казахского народа. Его деятельность проходила в трудные годы. Он прожил насыщенную бурными историческими событиями жизнь, выйдя из низших социальных слоев общества, он, благодаря своему трудолюбию и организаторскому таланту, вошел в правящую элиту республики Казахстан.

Его можно поставить в один ряд с такими деятелями советского периода, как Д.А. Кунаев, О.Д.. Исаев, Ж.Ш. Шаяхметов.

2. Нуртас Ондасынов заботился о благосостоянии народа. За годы

государственной службы он встречался с представителями различных слоёв общества, но никогда не относился к ним предвзято.

3. Он привлекал казахскую молодежь к ответственным заданиям, особенно в Гурьевской (ныне Атырауской) области. Соратники Н.Д. Ондасынова всегда характеризовали его с положительной стороны. Являясь главой правительства Казахской ССР, никогда не терял человеческого лица, всегда относился к проблемам людей с пониманием.

4. Он сделал многое для процветания республики. За годы его работы на карте Казахстана появилось множество промышленных центров, предприятий союзного значения; сельское хозяйство и созданное им животноводство развивались новыми темпами. Все это является неоспоримым доказательством служения народу Казахстана.


СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ


1 Назарбаев Н.А. В потоке истории. – Алматы: Атамура, 1999.- 296 с.

2 Брагин А.И. Умом и молотком. М., Политиздат, 1975. – 127 с.

3 Сарсекеев. М. Каныш Сатпаев / Авт. Пер. с каз. С. Плеханова. – 2-е

изд; доп. Алма-Ата. Өнер. 1989. – 597 с.

4 Тулепбаева К. Государственная и общественная деятельность Д. А.

Кунаева». Дисс. на соиск. уч. степени канд. ист. наук. - Алматы. – 2005. 129 с.
  1. Кедильбеков З. Общественно-политическая деятельность О. Исаева.

Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. Алматы. – 1994.- 130 с.
  1. Кунаев. Д.А. От Сталина до Горбачева (в аспекте истории Казахстана).

Алматы. - 1994.- 352 с.
  1. Ыдырысов Қ. Нұртас Оңдасынов // Лениншіл жас. – 1990. – 23 тамыз.
  2. Қайдаров Ә. «Ұстаз іздеп жүрмін», - дейтін Нұрекең: Көрнекті мемл. Қайраткері, тілші-ғалым Н. Оңдасынов туралы // Ана тілі. – 1994. – 23 қазан –

4 б.
  1. Ақжігіт Ө. Халық басшысының қалтқысыз үлгісі: Мемлекет және қоғам қайраткері Нұртас Оңдасынов туралы естілік // Жалын. – 2004 - № 12. – 88-91 б.
  2. Оңдасынов Н. Ой-толғаныстар мен естеліктер: Өмірбаяндық деректер, ой-толғаныстар. Мақалалар мен естеліктер. – Астана: Елорда, 2002. 264-б.
  3. Оразалиева Г. «Нұртас Оңдасынов» (ғұмырбаяндық хикаяттар). – Алматы: «Білім», 2004. – 176 б.
  4. Әшенов Е. «Түркістан перзенті: Көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Н. Д Оңдасынов туралы». Алматы. Демеу, 1995. - 96 с.
  5. АП РК, ф-708, оп-49, д-6036.

14 Материалы из фонда историко-мемориального музея Нуртаса Ондасынова

15 АП РК, ф-141, оп-1, ед. хр-10591.

16 ЦГА РК, ф-74, оп-49, д-52, .л.28.

17 АП РК, ф-708, оп-2/1, д-123.

18 Газета «Казахстанская правда». 28 декабря 1938 (№298). Доклад

председателя Совнаркома Казахской ССР товарища Нуртаса Ундасынова на III республиканском съезде стахановцев животноводства. О состоянии и задачах развития животноводства в Казахстане и об итогах подготовки к зимовке скота.

19 ГААО, ф-855, оп-1, д-140.
  1. Первенец черной металлургии Казахстана вступил в строй. Выданы первые тонны феррохрома. Казахстанская правда.22 января 1943 года № 18.
  2. ЦГА РК, ф-1137, оп-7, д-129.
  3. Речь Н. Ундасынова на торжественном съезде животноводов по поводу награждения Казахской ССР медалью Красной Знамени за подъем колхозного животноводства. Алматы, 1943.
  4. Сарсекеев. М. «Жизнь замечательных людей. Каныш Сатпаев». Алма-Ата. 1965.
  5. Ундасынов Н. За дальнейшее организационно-хозяйственное укрепление колхозов // Большевик Казахстана. № 10, 1948.
  6. ЦГА РК, ф-1137, оп-12, д-448. л.100.
  7. ГААО, ф-855, оп-1, д-296. л.362.
  8. ГААО, ф-193, оп-2, д-27.
  9. АП РК, ф-1635, оп-1, д-59. л.127.
  10. Ундасынов Н.Д. «К новым успехам. Наша Эмба нефтяная» // Сборник статей, посвященных 40-летию Казахской ССР. Гурьев, 1961.
  11. ГААО. ф-1, оп-1, д-3585. л.130.
  12. Оразалиева Г. Артымда қалсын сөзім деп... // «Мунайлы Астана». 22 қазан 2004.
  13. Кайдаров Исследователь казахского языка: К 100-летию общественного деятеля, ученого Н. Ондасынова // Южный Казахстан. 2004. 15 октября.
  14. Оңдасынов Н. Қазақстан коммунистік партиясы Орталық Комитетінің бірінші секретары Д.А. Қонаев жолдасқа, қазақ ССР Министрлер Советінің председателі Б. Әшімов жолдасқа: Тілші-ғалымның қазақ тіліндегі терминдер жайлы, қазақ тілін көркейту мәселелерін қозғаған хаты // Ана тілі. – 1994. – 30 желтоқсан (№ 52). 6-7 б.
  15. Наркомы Казахстана. 1920-1946 гг. Биографический справочник // сост. М.Х. Жакыпов, А.С. Зулкашева, А.Н. Ипмагамбетова, Е.В. Чиликова. – Алматы: Издательство «Арыс», 2007. – 400 с.


СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ


1 Научная деятельность Ондасынова // Вестник АГУ им. Х. Досмухамедова. – Атырау. - № 1 (1). 2006. – с.151-153.

2 Семь лет проведенных в Атырау (Гурьеве) // Материалы научно-практической конференции «Каспий в судьбах народов Евразии: история и перспективы сотрудничества». – Атырау. - 2006. с.121-124.

3 Труды Н. Ундасынова в области лингвистики и развития языкознания // Труды III международной научно-практической конференции «Естественно-гуманитарные науки и их роль в реализации программы индустриально-инновационного развития республики Казахстан». – Алматы. – 2007. с.347-349.

4 Роль Н. Ундасынова в развитии науки и культуры Казахстана в годы Великой Отечественной войны // Вестник КАЗНУ. Серия историческая. – Алматы. - № 1 (44). – 2007. с.162-164.

5 Нуртас Ундасынов – государственный деятель республики // Вестник университета «Кайнар». – Алматы. - № 1/1 (51). – 2007. с.18-21.

6 Деятельность Н. Д. Ондасынова в годы Великой Отечественной войны // Труды II международной научно-практической конференции молодых ученых «Жас Ғалым - 2007», посвященной 40-летию образования Таразского государственного педагогического института. Тараз. - 18-19 апреля. 2007. с.279-284.

7 Роль Н. Ондасынова в развитии нефтяных месторождении Западного Казахстана // Материалы Международной научно-практической конференции «Валихановские чтения – 12». 20-22 апреля. Том 2. Кокшетау. - 2007. с.268-269.

8 Роль Н. Ундасынова в развитии животноводства республики в предвоенные годы // Научный журнал «Поиск». Серия гуманитарных наук. – Алматы. - № 3/ 2007. с.231-235.

9 Общественно-политическая роль Н.Д. Ондасынова // Вестник ЗГУ им. М. Утемисова. – Уральск, № 2. 2007. с. 179-184.


Т Ү Й І Н


Утегенов Ғалымжан Қалыбекұлы

Н.Д.Оңдасыновтың мемлекеттік және қоғамдық-саяси қызметі


07.00.02 –Отан тарихы (Қазақстан Республикасының тарихы) мамандығы бойынша тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесіне іздену үшін диссертация


Диссертацияда нақты зерттеулер мен мұрағат материалдары негізінде мемлекеттік және қоғамдық-саяси қайраткер Н.Д.Оңдасыновтың өмірі мен еңбегі сараланады.

Тарихтың ең қиын да қилы кезеңдерінде бұл тұлға Қазақ КСР-інің үкіметін басқарған. Бұл жұмыста оның соғыс алдындағы, соғыс кезіндегі және соғыстан кейінгі жылдардағы мемлекеттік және қоғамдық-саяси қызметі сарапталады.

Автор Н.Д.Оңдасыновтың өмірі мен еңбек жолына деген өзіндік көзқарасын баяндайды.

Зерттеу нысаны мемлекеттік және қоғамдық-саяси қайраткер Н.Д.Оңдасыновтың 1904-1989 жылдар аралығындағы өмірі мен қызметі болып табылады.

Зерттеудің өзектілігі. Тарих ғылымында тұлғаның рөлін зерттеу қашанда өзекті мәселе деп саналады. Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін бұл мәселенің маңызы одан да арта түсті, өйткені тарихтың кеңестік дәуіріндегі партия басшыларының өмірі мен қызметі ақ таңдақтарға толы.

Бұл мемлекеттік және қоғамдық-саяси қайраткер Н.Д.Оңдасыновтың өмірі мен қызметін зерттеудің көкейтесті мәселесіне айналды.

Бұл тұлғаның рөлін зерттеу сол кезеңдегі республиканың көптеген мемлекеттік басшыларының тағдырына ықпал еткен күрделі тарихи дәуірден бастау алады.

Зерттеудің теориялық және методологиялық негіздемесі. Диссертацияның методологиялық негізі ретінде шынайы деректерді сұрыптау, нақты тарихи жайтты талдау, оқиғалардың себеп-салдарын анықтаудан тұратын тарихилық пен кешенділік ұстанымдары алынған.

Диссертацияның методологиялық негізі Н.Д.Оңдасыновтың қызметінің мәнін айқындап беретін мұрағат материалдарына сүйенеді.

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Зерттеу мақсаты - Н.Д.Оңдасыновтың тұлғасы мен қоғамдық қызметін, оның іс-әрекеттерінің өзара ықпалдасуын 30-60 жж.тарихи оқиғалар тұрғысынан тану, оның Қазақстанның дамуына қосқан үлесіне нақты баға беру. Осы айқындалған мақсатқа сай зерттеудің төмендегідей міндеттері анықталды:

- Н.Д.Оңдасыновтың мемлекеттік және қоғамдық-саяси қайраткер ретінде қалыптасу жолын саралау;

- Н.Д.Оңдасыновтың Ұлы Отан соғысы жылдарындағы еңбегінің орны мен рөлін айқындау;

- Н.Д.Оңдасыновтың 1946-1955жж.қоғамдық-саяси қызметін талдау;

- Н.Д.Оңдасыновтың Гурьев облысындағы қоғамдық-саяси оқиғалардағы орны мен рөлін қарастыру;

- Н.Д.Оңдасыновтың ғылыми-зерттеушілік шығармашылығын сипатау.

Сондай-ақ міндетіміздің негізгісі - Н.Д.Оңдасыновтың еңбектерін жан-жақты зерттеу, сол кезде Қазақстанда орын алған үрдістерді терең пайымдап, таразыға салу, еңбегін ғылыми тұрғыдан жинақтап, сол кездегі республиканың экономикасы мен мәдениетінің дамуына қосқан үлесі мен рөлін көрсету деп білеміз.

Диссертацияа төмендегі негізгі жағдайлар қарастырылады. Ғылыми зерттеу барысында төмендегідей тұжырымдар мен нәтижелерге қол жеткіздік:

- автор 1961 жылға дейінгі мұрағат құжаттарын зерттеп шықты, Н.Д.Оңдасыновтың мемлекет басшылығында атқарған қызметінің алғышарттары мен негізгі бағыттарын айқындады;

- бұл тұлғаның еңбек жолы мен дүниетанымының қалыптасуына ықпал еткен жағдайларға тоқталып, талдау жасалды. Автор Н.Д.Оңдасыновтың қоғамдық қызметінің қалыптасуына комсомолдың ықпалы болғандығы жөнінде қорытынды түйеді;

- Н.Д.Оңдасыновтың әртүрлі мемлкеттік лауазымдардағы қызметінің мәні мен ұйымдастырушылық қабілеттері көрсетіледі. 1938-1951жж.аралығында Қазақ КСР-ін басқарған уақытында оның жеке басының қасиеттерінің арқасында Қазақстан аграрлық сала мен өнеркәсіпті жетекші орындарға шықты;

- Н.Д.Оңдасыновтың Ұлы Отан соғысы кезінде рөлі анықталды, ол кезде Қазақстан мал шаруашылығының негізгі тірегіне сайналды. Бұл жылдары республика аумағында жаңа өнеркәсіптік нысандар бой көтеріп, жоғарғы оқу орындары ашылды. Бұл оқиғалардың бәрі Н.Д.Оңдасыновтың тікелей араласуымен жүзеге асырылды;

- мұрағат материалдарының негізінде соғыстан кейінгі жылдардағы өзгерістер сараланып, Н.Д.Оңдасыновтың республиканың қираған шаруашылығын қалпына келтірудегі еңбегі еленеді;

- мерзімдік баспасөз бен Н.Д.Оңдасыновтың әртүрлі партия жиналыстарында жасаған баяндамалары негізінде оның Гурьев облысын дамытуға қосқан үлесі баяндалады. Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан кешеуілдеп қалған Гурьев облысының басына келген бұл адам облыстың шаруашылығы мен өнеркәсібінің аяғынан тік тұруына себеп болған тың идеяларын жүзеге асырды;

- Н.Д.Оңдасыновтың зейнеткерлікке шыққаннан кейінгі ғылыми еңбектері зерттелді. Тәжікстан мен Қазақстанның ғалымдарының пікірлері авторға бұл тұлғаның тілтану мен лингвистика саласындағы ғылыми мүмкіншіліктерінің де мол болғанын ашуға көмектесті.

Қолданылу аясы. Бұл жұмыстың пайымдаулары мен тұжырымдары Қазақстан тарихы бойынша жинақтық ғылыми еңбектерді дайындауда, ХХ ғасырдың 30-60жж.қоғамдық және мемлекеттік қайраткерлерінің өмірі мен қызметі туралы еңбектер жасақтағанда, дәрістер мен арнайы курстар оқуда пайдаланылуы мүмкін.

Бұл тұлғаны Отан тарихы сабақтарында студенттерді патриоттық сезімге баулу мақсатында үлгі-өнеге ету қажет.

Жалпы алғанда бұл жұмыс Н.Д.Оңдасыновтың өмірі мен қызметін әрі қарай зерттеуге негіз бола алады.

Жұмыстың апробациясы. Диссертациялық зерттеудің негізгі мазмұны, қорытындылары мен тұжырымдары ҚР БҒМ білім және ғылым саласындағы бақылау жүргізуші Комитеті ұсынған 4 басылымда көрініс тапқан. Диссертацияның қорытындылары мен жекелеген бөліктері 4 халықаралық ғылыми-практикалық конференцияларда ресми мақұлданған.

Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет көздерінің тізімінен және қосымшалардан тұрады.





SUMMARY


Utegenov Galymzhan Kalibekovich

N. Ondasynov’s state, public and political activity


Dissertation for the Degree of Candidate of History in Specialty 07.00.02-Native Land History (History of the Republic of Kazakhstan)


The given dissertation analyses the life and activity of the national and political leader N. Ondasynov based on the impartial research and archive materials available.

N. Ondasynov was the leader the Government of the Kazakh SSR at the most difficult times of the country’s history. The work analyses his state and social-political activity at the prewar, war and post-war periods.

The author provided his own vision of many aspects of the life and activity of N. Ondasynov.

Subject of the study is the life and activity of the state, public and political leader N. Ondasynov for the period of 1904-1989.

Importance of the study. Study of the person’s role in the history has always been an important issue in the historical sciences. This issue became more important since Kazakhstan got the independence. The reasons for this are a lot of unexplored facts in the life and activity of the political leaders of the Soviet period.

That was the main problem for study of the life and activity of the national and political leader N. Ondasynov.

The key point for the research was the difficult historical period that influenced the life of the national leaders of the Republic at those times.

Theoretical and methodological background of the study.

The methodological background of the dissertation is a principle of historism and complexity of the research that include impartial collection of the facts, analysis of the specific historical situation, genesis of the events and their consequences.

The methodological framework of the dissertation is based on the archive materials which defined (uncovered) the nature of N. Ondasynov’s activity.

Purpose and objectives of the study. The purpose of the study is an all-round study of the personality and public activity of N. Ondasynov, interconnection of the aspects of his activity in the context of the historical events of the 30-60’s of the XX century as well as an impartial assessment of his contribution into development of Kazakhstan. The following objectives have been formed for the goals stated above:
  • to observe N. Ondasynov’s formation as a national and political leader;
  • define the place and role of N. Ondasynov during the Great Patriotic War (World War II);
  • analyze public and political activity of N. Ondasynov during 1946-1955;
  • study the place and role of N. Ondasynov in public and political events in Guryev oblast;
  • to describe N. Ondasynov’s scientific and research activity;

Also our objective is the all-round study of the N. Ondasynov’s works, deep analysis and understanding of the processes that took place in Kazakhstan, as well as to give a scientific generalization of his activity and show his contribution, role in the development of the economics and culture of the Republic at those periods.

Study results. The following conclusions and results have been made as a result:
  • The author has studied the archive materials available for the period till 1961. The factors and N. Ondasynov’s main types of activities at the national posts have been defined.
  • The conditions for his world view formation as well as his early working days have been analyzed. The author made conclusions on the role and importance of the Komsomol in public activity of N. Ondasynov.
  • The personality and organizational skills of N. Ondasynov at different national positions have been defined. For the period of 1938 till 1951 when N. Ondasynov was the head of Sovnarkom of KazSSR thanks to his personal skills Kazakhstan took one of the leading positions in agrarian sector and industry.
  • N. Ondasynov’s role during the Great Patriotic War (World War II) has been defined and at that time Kazakhstan was leading in cattle breeding. The new industrial facilities and new educational establishments were founded. N. Ondasynov was implicated in these events.
  • The changes happened postwar and importance of N. Ondasynov in reconstruction of the destroyed economy of the Republic have been analyzed based on the archive materials;
  • The role in strengthening and development of Guryev oblast has been defined based on the analysis of the N. Ondasynov’s speeches at the party conventions from the periodicals. Guryev oblast was economically and socially backward at that time and after his assignment the innovative ideas were introduced to stimulate the economy and industry of the oblast.
  • N. Ondasynov’s works written after his retirement have been studied. References of Kazakhstan and Tajikistan scientists helped the author to define the scientific value of the works for the language studies and linguistics.

Sphere of application. The ideas and conclusions can be used in compiling of the selective works on the history of Kazakhstan, preparation of lectures and special courses on the history of Kazakhstan, as well as autobiographies of other public and state leaders of the 30-60’s of the XX century.

This historical phenomenon can be discussed and studied for students’ patriotic upbringing at the national history lessons.

In general, this study can be a good ground for further research of N. Ondasynov’s life.

The study’s implementation. The main content of the dissertation, its results and conclusions have been included in four publications recommended by the Committee for the Control in Education and Science of the Ministry of Education and Science of the RoK. The results and separate conditions of the dissertation have been evaluated at four international scientific and practical conferences.




Structure of the study. The study consists of an introduction, two chapters, a conclusion and a list of the used sources and attachments.





Подписано в печать 02.06.2010 г.

Бумага офсетная. Объем 1,5 п.л.

Формат 60х84 1/16.

Тираж 100 экз.

Заказ №71


Отпечатано в Издательском центре и СМИ

Западно-Казахстанского государственного университета

им. М. Утемисова

090000, г. Уральск, ул. Сарайшык, 34